تجمیع اخبار اخلاقی در حدیث یا اباذر
محورهای موضوعی : تاریخ حدیث
سیّد محمّد رضا لواسانی
1
(دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ اصول دین، تهران، ایران.)
کلید واژه: ابوالمفضّل شیبانی, وصیت پیامبر (ص) به ابوذر, امالی شیخ طوسی, کتاب الزهد ابن مبارک,
چکیده مقاله :
حدیث مواعظ پیامبر (ص) به ابوذر غفاری یکی از اخبار طوال است که قدیم‌‌ترین نقل باقی‌مانده از آن در متون حدیثی امامیه به مجلس املاء شیخ طوسی (د 460ق) بازمی‌گردد. این متن شامل فقرات متعدّدی است که هر یک پیامی اخلاقی را ارائه می‌دهند. مطالعۀ کنونی کوششی از جنس مطالعات تحلیل متن است و در آن بنا داریم فارغ از بررسی اصالت هر یک از اجزاء حدیث یا اباذر به بررسی کلیّت آن در قالب طولانی کنونی‌اش بپردازیم و امکان انتسابش در هیئت کنونی به پیامبر اکرم (ص) و استناد آن به ابوذر غفاری را بررسی کنیم. فرضیۀ مطالعه آن است که حدیث یا اباذر در هیئت کنونی آن متنی تجمیعی است. برای آزمون این فرضیه تک‌تک فقرات حدیث یا اباذر را در دیگر منابع حدیثی اسلامی مشابه‌یابی خواهیم کرد تا با تحلیل داده‌‌های استخراج‌شده از این جستجو دریابیم آیا این حدیث را باید متنی تلفیقی و حدیثی حاصل‌شده از تجمیع روایت‌ها دانست یا متن کنونی به همین شکل یک‌پارچه است. هم‌چنین، با مرور احوال راویان این حدیث از نگاه عالمان رجال خواهیم کوشید شواهدی بیرون از متن هم برای قضاوت نهایی دربارۀ هویت متن حدیث یا اباذر در شکل کنونی آن بیابیم.
“The Testament of the Prophet to Abū Dharr al-Ghifāri” is one of the long Traditions narrated in Amāli of al-Ṭūsī (d. 1067) containing dozens of phrases, each one expresses an ethical advice to Abū Dharr. This article concentrates on the whole format of this Hadith and by tracking each of its separated components in other antecedent Islamic corpora, elucidates that this Testament in its present format is a fabricated Hadith; its major part (more than 60%) has been configured by selecting and combining some of pietistic and renunciatory Hadiths from Kitāb al-Zuhd written by Abdullāh Ibn Mubārak al-Marwzī (d.797). Furthermore, it is shown that the fabricator had access to an unalike version of Ibn al-Mubārak’s book and placed the chosen Hadiths in a similar order to Kitāb al-Zuhd by omitting the chain of transmission and editing the texts to provide the Testament to Abū Dharr al-Ghifāri. Besides, the article sheds light on the biographical evaluations of accused narrators of Hadith(Rowāt) to conclude the whole of this unveiling, as an exterior evidence for the accuracy of Shia biographical evaluators’ (Rijālī) reports.
_||_