مردم‌سالاری دینی: پیوندی میان ارزش‌های الهی و اراده‌ی مردمی
محورهای موضوعی : اندیشه های انقلاب اسلامی
1 - گروه معارف اسلامی و علوم سیاسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشکده اصول الدین. ایران
کلید واژه: مردم سالاری دینی , دموکراسی, مشروعیت, نظارت و مشارکت, مردم, حکومت اسلامی,
چکیده مقاله :
مردم‌سالاری دینی به عنوان الگویی نوین در حکمرانی، تلاش می‌کند پیوندی میان اصول الهی و اراده مردمی ایجاد کند، به‌گونه‌ای که هم ارزش‌های دینی محفوظ بمانند و هم حق انتخاب و مشارکت مردم به رسمیت شناخته شود. برخلاف دموکراسی‌های سکولار که مشروعیت خود را صرفاً از رأی اکثریت می‌گیرند، مردم‌سالاری دینی به مردم نقش فعال در تصمیم‌گیری‌ها می‌دهد؛ با این حال، این نقش در چارچوب ارزش‌ها و اصول دینی هدایت و محدود می‌شود. این مقاله با طرح این پرسش اساسی که جایگاه مردم در مردم‌سالاری دینی چیست و چگونه می‌توان بین اصول الهی و اراده مردمی تعادلی برقرار کرد؟ به بررسی نظری این الگو پرداخته است.
فرضیه پژوهش بر این مبنا است که مردم در نظام مردم‌سالاری دینی یکی از ارکان اصلی قدرت سیاسی هستند و مشارکت آنها در امور مختلف جامعه تأثیر قابل‌توجهی دارد؛ در عین حال، اصول دینی نیز چارچوب کلی حاکمیت و حکمرانی را تعیین می‌کند. این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس نظریه مردم‌سالاری دینی، به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های این مدل حکومتی در بستر جمهوی اسلامی ایران پرداخته و به ارزیابی نقش آن در توسعه‌ی مشارکت مردمی و همچنین در حفظ و تقویت ارزش‌های دینی جامعه می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد که در مردم‌سالاری دینی، مردم از جایگاه والایی برخوردارند و مشارکت فعال آنها به عنوان نیرویی کلیدی، ضمن حفظ ارزش‌های دینی، به پایداری و استحکام نظام کمک می‌کند. در این نظام، مردم نه‌تنها در انتخابات و تعیین مسئولان مشارکت دارند بلکه نقش نظارتی خود را به‌طور فعال اعمال کرده و در تحقق اهداف دینی و مردمی نظام سهیم می‌شوند.
Religious democracy, as a new model in governance, tries to create a link between divine principles and people's will, in such a way that both religious values are preserved and people's right to choose and participate is recognized. Unlike secular democracies, which derive their legitimacy solely from the majority vote, religious democracy gives people an active role in decision-making; However, this role is guided and limited within the framework of religious values and principles. This article raises the basic question of what is the position of the people in religious democracy and how can a balance be established between the divine principles and the will of the people? He has studied the theory of this model.
The hypothesis of the research is based on the fact that people are one of the main pillars of political power in the religious democracy system and their participation in various affairs of the society has a significant impact; At the same time, religious principles also determine the general framework of governance. This research, using the descriptive-analytical method and based on the theory of religious democracy, examines the opportunities and challenges of this government model in the framework of the Islamic Republic of Iran and evaluates its role in the development of popular participation as well as in preserving and strengthening the religious values of the society. . The results show that in religious democracy, people have a high position and their active participation as a key force, while maintaining religious values, helps the stability and strength of the system. In this system, people not only participate in the elections and appointment of officials, but also actively exercise their supervisory role and contribute to the realization of the religious and popular goals of the system.
اخترشهر، علی.(1386).، اسلام و توسعه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،ص240.
امیدی نقلبری، مهدی.(۱۳۹۶).بررسی مناسبات حکمت سیاسی اسلامی مشاء با «دموکراسی غربی» و «مردم‌سالاری دینی» ، معرفت سیاسی، سال نهم، شماره اول، پیاپی ۱۷، بهار و تابستان، ۵۶-۳۹. امیدی، مهدی؛ محسنی، حمید.(1402).مشروعیت بخشی تبعی مردم در حکومت اسلامی و پیامدهای تمدنی آن از منظر مقام معظم رهبری، مطالعات سیاسی تمدن نوین اسلامی، سال سوم، شماره پنجم، بهار و تابستان، ص32-8. بخشایش اردستانی، احمد؛ دشتی، فرزانه.(۱۳۹۲).مردم‌سالاری دینی در سیره سیاسی و حکومت امام علی (علیه السلام)، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال شانزدهم، شماره ۵۸، بهار. حسینی بهشتی، سید محمد.(1390). مبانی نظری قانون اساسی، بنیاد نشرآثار و اندیشه های آیت‌الله شهید دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی ، ناشر: بقعه ، تهران. حسینی بهشتی، سید محمد.(1390). ولایت،رهبری،روحانیت، بنیاد نشر آثار انديشه هاى شهيد آيت الله دكتر بهشتي، نشر بقعه، تهران. خرمشاد، محمدباقر؛ امینی، پرویز.(۱۳۹۷).مسئله مشروعیت در نظریه‌ی مردم‌سالاری دینی آیت‌الله خامنه‌ای، فصلنامه دولت پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال چهارم، شماره ۱، صص ۱۲۵-۱۰۷. داریوند، محمد صادق.(1401). جایگاه و نقش مردم در استقرار و استمرار نظام امت و امامت در پرتو آراء شهید بهشتی، تمدن حقوقی، دوره 5، شماره 12، صص487-467. دشتی، محمد. (۱۳۸۹).نهج‌البلاغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. رضایی، حسن؛ توحید فام، محمد.(۱۳۹۷). نسبت سنجی الگوی حکمرانی خوب و مردم‌سالاری دینی (با تأکید بر شاخص‌های حاکمیت قانون مشارکت و پاسخ‌گویی) ، فصلنامه‌ی راهبرد، سال بیست و هفتم، شماره ۸۹، زمستان، صص ۳۵-۶۵. رنجبر، مقصود.(1382). حقوق و آزادی های فردی از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی،ص134. روزنامه اطلاعات 10/06/1379. روزنامه جمهوری اسلامی 13/10/1397. ستوده، امیر رضا.(1380).پا به پای آفتاب: گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی (س)، ج ۵، ص۱۰۲، ناشر پنجره. سلطانی، عباسعلی؛ بلالی محمدهادی.( ۱۴۰۰).تقویت ارکان نظام مردم‌سالاری دینی با تکیه بر نظریه خطابات قانونی امام‌خمینی (ره)، پژوهشنامه متین، سال بیست سوم، شماره ۹۱، تابستان، صص ۱۰۹-۸۳. صحیفه حضرت امام(ره)، جلد10،9،5،4،3،1 عیوضی، محمدرحیم.(۱۳۸۹).مقایسه مردم‌سالاری دینی و لیبرال دموکراسی، فصلنامه راهبردی شماره ۲۱. قربی، سیدمحمدجواد.(1390). «بررسی ارتباط مشارکت سیاسی و امنیت ملی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)»، همایش ملی مشارکت سیاسی و امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، اسفندماه، دانشگاه اصفهان، ص46. مرادی، عباس؛ ابطحی سید مصطفی.(۱۳۹۵).جایگاه هویت ملی در گفتمان مردم‌سالاری دینی، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، پاییز، شماره ۴۶، صص ۲۰۰-۱۷۰. معمار، رحمت‌الله. (۱۳۸۷).بررسی تطبیقی نظریه‌های لیبرال دموکراسی و مردم‌سالاری دینی از منظر امام‌خمینی (ره) ، متین سال دهم شماره ۳۸ ، ۱۲۱- ۹۷. نائینی، محمدحسین.(۱۳۸۸).تنبیه الأمة و تنزیه الملة، مصحح سید جواد ورعی، تهران: بوستان کتاب قم. نجفی،موسی؛ یوسفی،بتول.(1397). نسبت نظام و مردم سالاری دینی با تمدن غرب(تمدن موجود) و تمدن مهدوی(تمدن موعود)، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال نهم، شماره اول، صص1-19. هاشمی، خدیجه؛ دشتی، فاطمه.(1403).نگاهی به پیشینه و ظرفیت مردم سالاری دینی و نقش آن در تحقق تمدن نوین اسلامی و ایران ۱۴۱۴، پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه سال ۷ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 69 – 90.