واکاوی ریشه‌ها و تحلیل تبارشناسانه مؤلفه‌های زمینه‌ای موثر در شکلگیری مرز- فضاهای خاکستری در معماری معاصر ایران «رهیافت نظریهی داده‌بنیاد»
محورهای موضوعی : حکمت و معماری
بابک سرور
1
,
وحید شالی امینی
2
*
,
لیلا زارع
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه معماری، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار،گروه معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران. ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
مرز-فضاهای خاکستری، دسته‌ای از فضاهای درجه سوم هستند که به‌جهت ماهیت وجودی، کمتر مورد توجه قرارگرفته‌اند. این آستانه‌های فضایی در دوران معاصر، به دلایل گوناگون، گاهی محو و مبهم شدهاند. این امر بیشتر به این دلیل است که، تحلیل ادبیات موجود مرتبط با موضوع مالکیت فضاها، بیشتر معطوف به فضاهای شناخته‌شده و یا فضاهای مربوط به یک گونه‌ی مشخص بوده و به فضاهای آستانه‌ای بین دو نوع مالکیت به‌طور خاص کمتر اشاره‌شده و مورد بحث و نقد قرار گرفته‌‌است. در این راستا، بازخوانی و تحلیل تبارشناسانه‌ی این فضاها توانست، به شناخت زمینه‌های شکلگیری آن‌ها بیانجامد. رویکرد استفاده‌شده در این پژوهش، به‌صورت کیفی با رهیافت نظریهی داده بنیاد می‌باشد. بر این اساس و در پاسخ به پرسش «چیستی» پژوهش، علل زمینه‌ای موثر با استفاده از کدگذاری متون به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها، به دستیابی و استخراج 18 مفهوم اصلی و 10 مقوله، منجر شد. در قسمت «چگونگی»، نسبت و نحوه‌ی ارتباط مفاهیم و مقوله‌های به‌دست‌آمده، توصیف و تفسیر گردید. یافته‌های این پژوهش، در سه سطح کیفی خرد سطح‌بندی شده، و هرکدام، به‌منظور دستیابی به اهداف پژوهش، بازخوانی و تدوین شدهاند. این یافته‌ها نشان داد، مقوله‌های به‌دست آمده از کدگذاری انتخابی در خلق نظریه داده‌بنیاد، در قالب مضامین سه‌گانه «ماهوی»، «کالبدی» و «مرزی» قابل تقسیم بوده، و این مضامین، هرچند زمینه را برای شکلگیری انواع تجربیات و فعالیت‌ها در فضاهای آستانه‌ای فراهم کرده؛ اما علت و خاستگاه اصلی شکلگیری این مرز-فضاها نمی‌باشند
Introduction:Border-grey spaces represent a distinct category of third-degree spaces that, due to their existential nature, have received limited scholarly attention. In contemporary contexts, these spatial liminalities have increasingly become blurred and ambiguous due to various social, economic, and political factors. Existing literature on ownership has primarily focused on well-defined spaces or specific types of ownership, while intermediary spaces—those situated between different types of ownership—remain underexplored and insufficiently critiqued. Generally, these transitional spaces exhibit characteristics of in-betweenness, where the boundaries and the spaces between them, as well as their definition, are determined by the territories they separate. These dialectical spaces function as arenas for social interactions, evolving events, and relational dynamics that arise from the confrontation of ownerships. A historical and contextual reassessment of this topic has allowed for the identification of key factors contributing to the formation of such spaces.
Methodology:This research adopts a qualitative approach, employing grounded theory methodology to explore the nature of border-grey spaces. To investigate "what" constitutes these spaces, key influencing factors were identified through a systematic coding process applied to textual data collected from interviews. This analytical process led to the extraction of 18 core concepts and 10 major categories. In the "how" section, the study examines the relationships and interconnections between these concepts and categories to provide a deeper understanding of the formation and significance of border-grey spaces.
Results:The research findings were categorized into three qualitative levels: ontological, spatial, and boundary-related. Each of these levels was critically reassessed and interpreted to achieve the study's research objectives. The selective coding process within the grounded theory framework facilitated the classification of themes into three key categories: essential, structural, and boundary-related. These themes highlight the role of border-grey spaces in enabling various activities and social experiences within threshold environments—spaces where individuals interact and engage with one another. However, these spaces do not serve as the primary cause of boundary formation; rather, they provide the necessary conditions for such interactions to take place.
Conclusion:The evolving patterns of spatial consumption in contemporary urban environments, particularly in metropolises such as Tehran, underscore the importance of addressing the design elements of border-grey spaces. These liminal spaces serve as crucial contexts for shaping social relations and fostering socialization, allowing for diverse experiences, activities, and events to unfold between different ownership domains. Ultimately, the unpredictable and dynamic patterns of spatial consumption in these intermediary zones call for a more in-depth exploration of their role in urban and social dynamics.