آموزه‌های تعلیمی در قطعات ابن‌ایمین
محورهای موضوعی : شاهنامه
شهریار حسن زاده
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی)
کلید واژه: ادبیات تعلیمی, مضامین, ابن‌یمین, قطعه,
چکیده مقاله :
یکی از ویژگی‌های اصلی ادبیات فارسی تجلی اندیشه‌ها و کردارهای تعلیمی است که بخش گسترده‌ای را به خود اختصاص داده است. از رسالت‌های فکری شاعران در این حوزه، بازتاب تجربه‌های ملموس و بیان هنرمندانة موضوعاتی است که راه روشن را در مسیر پیشرفت انسانی قرار می‌دهد. گفتنی است ابن‌ایمین در میان سرایندگان دورة مغول، در دیوان خود به‌ویژه در قطعات دل‌انگیزش، افق روشنی را پیش رو دارد. اشعار سرشار از نکته‌های اخلاقی و حکمت و پندش بیانگر علاقه و توجه او به ادب تعلیمی است. سفارش به خردورزی، پند و اندرز، نیکی و بدی، قناعت، فقر و آزادگی، صبر و شکیبایی، طنز و انتقاد و نکوهش انسان‌های یاوه‌گو... با بزرگ‌منشی و مبادی فکری و اخلاقی ابن‌ایمین پیوستگی کامل دارد. بخشی از این اندیشه‌های تعلیمی برخاسته از شرایط زمانی و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شاعر در قرن هشتم است که با غلبة دورة سیاه مغول به‌طور طبیعی آشکار می‌شود؛ بخشی نیز نتیجة دنیای آرمانی است که در قالب آرزو‌های شاعر برای هدایت نسل‌های بعدی در جامعه شکل گرفته است.
One of the main features of Persian literature is the manifestation of the ideas and didactic practices that have received a large part. The reflection of tangible experiences and artistic expressions of the categories that place the bright path on the path to human excellence is one of the intellectual missions of poets in this field. It should be said that Ibn Yemin, with his poems, especially his delicate pieces, has a clear horizon in the style of Khorasani with Iraqi style. And the poetry of the ethical and linguistic points of his wisdom illustrates the interest of the poet in his literary teaching. Advocating for wisdom, adventure, goodness and evil, contentment, poverty and freedom, patience, satire and criticism and blaming of the fools shows his virtue of temperament, intellectual and ethical principles. Part of these didactic ideas emanates from the conditions of the cultural, social and political conditions of the poet in the eighth century, which has emerged naturally with the invasion of the Mongol attack. And part of it is the product of the ideal world, which is in line with the wishes of the poet to lead the society and human beings in the next period on the heart of the literary history.
1- قرآن کریم.
2- نهج‌الفصاحه (1386). ترجمة علی‌اکبر میرزایی، قم: چاف.
3- ابن‌یمین، محمود ابن یمین‌الدین (1363). دیوان اشعار ابن‌ایمین، به تصحیح حسینعلی باستانی‌راد، تهران: کتابخانة سنایی.
4- اربیگی نامقی، محمدرضا (1376). نشریة فرهنگ قومس، ابن‌یمین فریومدی، تهران: ارشاد اسلامی.
5- اسلامی ندوشن، محمدعلی (1381). نوشته‌های بی‌سرنوشت، تهران: انتشارات یزد.
6- امانی، رستم؛ فرضی، حمیدرضا (1394). «شیوه‌های طرح و بیان و معنا در قطعات ابن‌یمین»، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، پاییز شمارة 29، 41-60.
7- ترابی، علی‌اکبر (1380). جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تبریز: فروغ آزادی.
8- پارسانسب، محمد (1387). جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تهران: سمت.
9- حاکمی، اسماعیل (1382). طیران آدمیت، تهران: باز.
10- حلبی، علی‌اصغر (1365). طنز و شوخی طبعی در ایران، تهران: مؤسسة پیک ترجمه و نشر.
11- خالقی‌راد، حسین (1375). قطعه و قطعه سرایی در شعر فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
12- رزمجو، حسین (1370). انواع ادبی، مشهد: آستان قدس رضوی.
13- زرین‌کوب، عبدالحسین (1374). با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
14- شریعت، محمدجواد (1366). پروین ستارة آسمان ادب، اصفهان: مشعل.
15- شمیسا، سیروس (1376). انواع ادبی، تهران: انتشارات فردوسی.
16- صافی، قاسم (1379). «پیام‌های تربیتی و رفتاری در اشعار ابن‌یمین»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، شمارة 153-154، 235-249.
17- صفا، ذبیح‌الله (1373). تاریخ ادبیات در ایران، ج 2 و 3، تهران: فردوسی.
18- موحّد، ضیا (1373). «قطعه در شعر فارسی»، نشر دانش، خرداد و تیر، شمارة 82، 16-19.
_||_