بررسی و تحلیل موعظه در شعر انوری

محورهای موضوعی : شاهنامه

محمدکاظم کهدویی ¹ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد)
سمیرا صدیقی مورنانی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد)

تاریخ دریافت : 1395/11/24 تاریخ پذیرش : 1395/11/24 تاریخ انتشار : 1395/10/12

کلید واژه: پند و اندرز, وعظ, انواع ادبی, انوری, قطعات,

چکیده مقاله :

اوحدالدین انوری شاعر قصیده‌سرای مشهوری است که شهرتش را بیشتر از قصاید مدحی کسب کرده‌است اما در قالب قطعه به مضامین دیگری نیز پرداخته که موعظه و اندرز و حکمت یکی از آن‌هاست. برخی از موعظه‌ها در شکل هجو، سؤالی و حکمت کوتاه بیان شده و اغلب آن‌ها هیأت خاصّی ندارد. مخاطب اندرزهای او نیز غالباً عموم هستند مگر اینکه به شکل هجو باشد و به شخص بخصوصی خطاب شده باشد که آن هم اندک است. بر اساس مضمون و محتوا می‌توان اندرز و موعظه‌های او را این گونه تقسیم کرد: الف) مواعظ اخلاقی (در امر به انجام دادن فضایل و رعایت کردن آن‌ها) ب) مواعظ اخلاقی (در نهی و ترک رذایل) ج) مواعظ اجتماعی د) روزگار، فلک و دنیا در مواعظ انوری هـ ) مواعظ مرتبط با دین و خدا. در این نوشتار که به شیوۀ تحلیلی و توصیفی و روش کتابخانه‌ای و با ارائۀ نمودار انجام شده، به بررسی و تحلیل موعظه و اندرزهای شعری انوری، مخاطب، نحوۀ بیان و مضمون آن‌ها پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Owhaded-DinAnvari, is a famous elegist who has earned his fame mostly through the eulogies, But in this form, he has noticed to other different motifsincludingadviceand preaching and wisdom. In this paper, which has done in analytical -descriptive method and library procedure, advices and preachesin Anvari’spoems, their addressees, the way of expressingand contents, wereevaluated and analyzedwith charts. Some of these preaches are satire, question and short wisdom and most of them have not a specific form. Addressees of his preaches are not certain individuals or group of persons; but, rarely in the form of satire in which addressee is a specific person. His preachesand advices can be categorized on the basis of content and motif, as following: 1- Ethical preaches (in doing virtues and observing them) 2- Ethical preaches (in prevention and cessation of vices) 3- Social preaches 4-Time, the heavenand the world in Anvari’s preaching 5- preaches related to religionand God.  

منابع و مأخذ:

- قرآن کریم. (1382). ترجمۀ مهدی الهی قمشه­ای. قم: عترت.

2- نهج‌البلاغه. (1378). ترجمۀ جعفر شهیدی. تهران: علمی و فرهنگی.

3- غررالحکم و درر الکلم یا مجموعه کلمات قصار. (بی‌تا). ترجمۀ محمدعلی انصاری. قم: سازمان چاپ و صحافی دار الکتب.

4- انوری، اوحدالدین. (1340). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

5- برزگر کشتلی، حسین. (1376). اندرزنامه. فرهنگنامه ادبی فارسی دانشنامه ادب فارسی. (2/ ص.ص. 174-162) تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

6- ثروت، منصور. (1375). فرهنگ کنایات. تهران: سخن.

7- حافظ، شمس‌الدین محمد. (1376). دیوان. تهران: باقرالعلوم.

8- رزمجو، حسین. (1372). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: آستان قدس رضوی.

9- سعدی، مصلح الدین. (1368). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

10- سعیدی، گل بابا. (1387). فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابن عربی. تهران: زوار.

11- سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1368). حدیقه الحقیقه و طریقه الشریعه. تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.

12- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). مفلس کیمیا فروش. تهران: سخن.

13- شهیدی، جعفر. (1387). شرح لغات و مشکلات دیوان انوری. تهران: علمی و فرهنگی.

14- صرفی، محمدرضا. (1388). ابن رومی و انوری در عرصه هجویه سرایی. ادبیات تطبیقی، ش 1، ص.ص. 86-63.

15- صفا، ذبیح الله. (1368). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوسی.

16- عاکوب، عیسی. (1374). تأثیر پند پارسی بر ادب عرب. ترجمه عبدالله شریفی خجسته. تهران: علمی و فرهنگی.

17- عنصر المعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1364). قابوس‌نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی.

18- غریب حسینی، زهرا و بصیری، محمدصادق. (بهار و تابستان 1387). شیوه­های کاربرد حسن تعلیل در قصاید انوری. کاوش­نامه زبان و ادبیات فارسی، سال نهم، ش 16، ص.ص. 98-65.

19- غزالی، ابوحامد محمد. (1382). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.

20- کلینی، محمد بن یعقوب. (1379). اصول کافی. ترجمه و شرح محمدباقر کمره­ای. تهران: اسلامیه.

21- کرمی، محمدحسین و دهقانی، ناهید. (1394). رویکرد دوگانه انوری به عرفان و تصوف. پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 37، ص.ص. 54-27.

22- مجلسی، محمدباقر. (1375). بحار الانوار. تهران: المکتبه الاسلامیه.

23- محمد پادشاه. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیر سیاقی. تهران: کتاب‌فروشی خیام.

24- موسوی گرمارودی، علی. (1385). طنز در قطعات انوری. نامه انجمن، ش 23، ص.ص. 30-23.

25- مهدوی، ملیحه. (1383). پندنامه. دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی (ج 13/ ص.ص.731-728) تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

26- نصیرالدین طوسی. (1360)، اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.

1. Quran


2. Nahj al-Balagha. (1378). Tehran: Elmi o Farhangi.


3. Tamimi Amedi, Abd al-Wahed. Ghorar al-Hekam va Dorar al-Kalem. Qom: Organization for Publication.


4. Anwari, Awhad al-Din Ali. (1340). Divan. Tehran: The Office for Translation and Publication.


5. Barzegar Keshtelli, Hussein. (1376). Andarz Name. Persian Literary Dictionary. Tehran: SAMT.


6. Servat, Mansour. (1375). Dictionary of Metaphors. Tehran: Sokhan.


7.  Hafez. (1381). Divan. Tehran: Bagher al-Oloom. 


8. Razmjoo, Hussein. (1372). Literary Kinds and Its Impacts on Persian. Mashhad: Astan Qods.


9. Sa'di. (1381). Golestan. Tehran: Khwarazmi.


10.  Saeedi, Gol Baba. (1387). Comprehensive Dictionary of Mystical Expressions of ibn Arabi. Tehran: Zavvar.


11. Sanayee, Majdood ibn Adam. (1368). Hadiqa al-Haqiqia va Sharia al-Tarigha. Tehran: University of Tehran.


12. Shafee'ee Kadkani, Mohammad Reza. (1372). The Needy Generous. Tehran: Sokhan.


13. Shahidi, Ja'far. (1387). Exposition of Words and Challenges of Divan of Anwari. Tehran: Elmi o Farhangi.


14. Sarfi, Mohammad Reza. (1388). Ibn Rumi and Anwari in Satire. Comparative Literature, 1, pp. 63-86.


15. Safa, Zabihullah. (1368). The History of Literature in Iran. Tehran: Ferdowsi.


16. Akoob, Eisa. (1374). The Impact of Persian Advice on Arab Literature. Tehran: Elmi o Farhangi.


17. Onsor al-Ma'ali, Keikavoos bin Iskandar. (1364). Qaboos Name. Tehran: Elmi Farhangi.


18. Ghaib Husseini, Zahra& Basiri, Mohammad Sadeq. Varieties of Application of Hosn-e Ta'lil in Odes of Anwari. Inquiries of Persian Language& Literature, 9, pp. 65-98.


19. Al-Ghazali Toosi, Abu Hamed Mohammad. (1382). The Formula of Salvation. Tehran: Elmi Farhangi.


20. Koleini, Mohammad bin Ya'qub. (1390). Osool-e-Kafi. Tehran: Islamie.


21. Karami, Mohammad Hussein& Dehaghani, Nahid. (1394). Dual Encounter of Anwari to Mysticism and Tasavof. Investigation of Persian Language& Literature.


22. Majlesi, Mohammad Bagher bin Mohammad Taghi. (1375). Behar al-Anwar. Tehran: Dar al-Maktaba al-Islamie. 


23. Padeshah, Mohammad. (1336). Dictionary of Anenderaj. Tehran: Library of Khayyam.


24. Moosavi Garmaroodi, Ali. (1385). Satire in Anwari Pieces. Name Anjoman, 23, pp. 23-30.


25. Mahdavi, Malihe. (1383). Pand Name. Tehran: The Center for The Great Islamic Encyclopedia.


26. Khaje Nasir Toosi. (1360). Nasirean Ethics. Tehran: Khwarazmi.