مطالعۀ تطبیقی ساختار روایی حکایت در ادبیات تعلیمی و قالب رسانه‌ای آگهی خدمات عمومی مطالعۀ موردی: گلستان سعدی

محورهای موضوعی : شاهنامه

محمد اخگری ¹ , منوچهر دانش پژوهان ²

1 - استادیار ادبیات عرفانی دانشگاه صدا و سیما
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فارابی

تاریخ دریافت : 1397/08/07 تاریخ پذیرش : 1397/08/07 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: حکایت, ادبیات تعلیمی, گلستان سعدی, آگهی خدمات عمومی (PSA), قالب رسانه‌ای,

چکیده مقاله :

حکایت یکی از پرکاربردترین قالب‌های روایی در ادبیات فارسی است که ادبیات تعلیمی برای انتقال مفاهیم اخلاقی و اجتماعی از آن بسیار بهره برده است. با پیدایش رسانه‌های جمعی و اجتماعی در عصر حاضر و کارکرد تعلیمی و آموزشی رسانه، این مسئله قابل ‌طرح است که آیا قالب‌های ادبیات تعلیمی می‌توانند در تولیدات تعلیمی رسانه‌ای بازآفرینی شوند و چگونه می‌توان از قالب‌ها و شیوهای روایی ادبیات کهن برای رسانه‌های امروز الگو گرفت. پژوهش حاضر با روش مطالعۀ موردی به مقایسۀ شیوۀ روایت در حکایات گلستان سعدی و قالب رسانه‌ای آگهی خدمات عمومی (PSA) می‌پردازد. آگهی خدمات عمومی، قالبی کوتاه برای انتقال پیام‌های عام‌المنفعه و غیرتجاری است که چندین دهه از تولید آن در همۀ انواع رسانه‌های مکتوب، شنیداری، دیداری و نوین تولید می‌گذرد و به‌لحاظ کارکرد و نوع روایت، با حکایات تعلیمی گلستان سعدی قابل‌ مقایسه است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که روایت مسجع گلستان سعدی از منظر محتوایی، شیوۀ روایت، ایجاد تعلیق در ذهن مخاطب و نیز پایان‌بندی اخلاقی در قالب زبانی آهنگین، الگویی مناسب برای نوشتن متن قالب رسانه‌ای آگهی خدمات عمومی است که می‌توان آن را روایت مسجع رسانه‌ای نامید.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیمی، نادر (۱۳۷۷)، صوفیانه‌ها و عارفانه‌ها، تهران: حوزۀ هنری.

2. چخوف، آنتوان (۱۳۲۹)، تیفوس، ترجمۀ سیمین دانشور، تهران: امیرکبیر.

3. حاجی‌علی‌لو، حسین (۱۳۹۰)، «بررسی ساختاری حکایت‌های گلستان»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شمارۀ ۳، ۹ـ۲۶.

4. رضی، احمد (۱۳۹۱)، «کارکردهای تعلیمی ادبیات فارسی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال چهاردهم، شمارۀ ۱۵، ۹۷ـ۱۲۰.

5. زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۷۴)، بحر در کوزه، چ۶، تهران: علمی.

6. ــــــــــ (۱۳۷۸)، با کاروان حله، چ۱۱، تهران: علمی.

7. سعدی، مصلح‎الدین (۱۳۷۲)، کلیات، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.

8. سلیمانی، محسن (۱۳۷۰)، فن داستان‌نویسی، تهران: امیرکبیر.

9. شهبازی محمد، (1394)، تحلیل ساختار PSA و نقش آن در بازتاب ارزش‌های اجتماعی جامعۀ ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: ویدا همراز، دانشگاه صداوسیما.

10. شمیسا، سیروس (۱۳78)، کلیات سبک‌شناسی، چ۲، تهران: انتشارات فردوس.

11. عبدالهی، منیژه (۱۳۸۷)، «شیوه‌های روایت‌پردازی در گلستان»، چیستا، سال بیست‌وپنجم، شمارۀ ۲۴۸ـ۲۴۹، ۶۲۷ـ۶۴۶.

12. عالی‌نیا، مریم (۱۳۹۵)، ضرورت و اهمیت تأثیر آگهی خدمات عمومی و اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: فهیمه دانشگر، دانشگاه الزهرا.

13. عرب یوسف‌آبادی، فائزه (۱۳۹۴)، «بررسی تقابل زمان روایی و زمان متن در حکایات گلستان سعدی»، متن‌پژوهی ادبی، سال نوزدهم، شمارۀ ۶۶، ۶۵ـ۹۰.

14. مکی، ابراهیم (۱۳۸۳)، شناخت عوامل نمایش، چ۴، تهران: سروش.

15. میرصادقی، جمال (۱۳۶۷)، عناصر داستان، چ۲، تهران: شفا.

16. یلمه‌ها، احمدرضا (۱۳۹۵)، «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران»، ادبیات تعلیمی، سال هشتم، شمارۀ ۲۹، ۶۱ـ۹۰.

17. وفایی، عباسعلی، و آقابابایی، سمیه (۱۳۹۲)، «بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال پنجم، شمارۀ ۱۸، ۲۳ـ۴۶.

18. یوسفی، غلامحسین (۱۳5۷)، دیدار با اهل قلم، چ۶، تهران: علمی.

19. ـــــــ (۱۳۷۲)، بوستان سعدی، چ۴، تهران: خوارزمی.

20. Bratic, E., Greenberg, R., Ph., Petersen (1981), "HMTS: Improving the quality of public service announcements through standardized pretesting", Journal of Academy Marketing Science, (9) 1: 40-51.

21. DigitalTrend (2014),"Zukunft mit Radio", LFM.

22. Leidlamair, Karl (2008), Digital Storytelling, LFU, Innsbruck.

23. Long Kristin: "10 ways to write content that ranks high in google", https:// www.ragan.com/ Main/ Articles /d5468c7c-e891-4529-a47f-8aa8af450783.aspx:

24. Lorenzen, Stefanie, "Religion in Medien – eine Systematisierung didaktischer Materialien", Gott googeln, Neukirchener Verlagsgesellschaft mbH, Neukirchen-Vluyn 165-176.

25. Martiniuk, Alexandra l.c., Secco mary, Yake laura, Spechley Kathy a, "Evaluating the effect of a television public service announcement about epilepsy", Health Education Research, Volume 25, Issue 6, 1 December 2010, Pages 1050–1060, https://doi.org/10.1093/her/cyq058

26. Nolan Jessica M., Schultz P. Wesley, Knowles. Eric S., (2009), "Using Public Service Announcements to Change Behavior: No More Money and Oil Down the Drain", Journal of Applied Social Psychology, 39, 5.

27. Schmidt, Siegfried (2008), Storytelling, Erzählen – Reflexionen im Zeitalter der Digitalisierung,  innsbruck university press.

28. Streier, Eberhard (2012), "Das Wesentliche in Kürze", Gott googeln, Neukirchener Verlagsgesellschaft mbH, Neukirchen-Vluyn  171-187.

29. Ulbricht, Stefanie and Tacke, Tim (2015), "Digital Storytelling", Online Journal des Fachbereichs Kommunikationswissenschaft, Universität Salzburg, 5. Ausgabe / März

30. Walther, Joseph b.; De andrea, David; kim,Jinsuk; Anthony, James c. (2010), "The Influence of Online Comments on Perceptions of Antimarijuana Public Service Announcements on YouTube"; Human Communication Research 36, 469–492.

31. Xiaoli, Nan (2008), "The Influence of Liking for a Public Service Announcement on Issue Attitude", Communication Research, Volume 35, Number 4, 503-528.