رازداری در داستان های عاشقانة شاهنامه (شاخصة مهم ادب تعلیمی)

محورهای موضوعی : شاهنامه

حسین آقاحسینی ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)
ناهید نصرآزادانی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)

تاریخ دریافت : 1396/06/12 تاریخ پذیرش : 1396/06/12 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: شاهنامه, رازداری, ادب تعلیمی, داستان عاشقانه,

چکیده مقاله :

رعایت مرزهای اخلاق انسانی، یکی از برجسته ترین خصوصیات شاعران بزرگ ادب فارسی است. خلق آثار ارزشمندی همچون شاهنامه در کنار ارزش های ادبی آن که در اوج زیبایی است به دلیل رعایت اصول اخلاقی بیشترین تأثیر را در برانگیختن خصایل انسانی در مخاطبان خویش داشته است. یکی از مهم‌ترین این خصایل، رازداری و کتمان سرّ است که در بسیاری از داستان‌های شاهنامه از جمله داستان های عاشقانه در دو گونة رازداری ممدوح و مذموم دیده می شود. فردوسی با حفظ تعهد به تعلیم اخلاق رازداری، به بیان ماجرای عشق، در گیرودارهای قومی، نژادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی در جامعة نیمه تاریخی و نیمه افسانه ای داستان ها پرداخته است. این آموزه گاه به شکل پند و نصیحت و گاه در عمل و عکس العمل شخصیت ها همراه با بسیاری از ظرایف و نکات، اوج و فرود می یابد. بررسی رازداری در داستان های عاشقانة شاهنامه با توجه به ویژگی ها و عناصر برجسته ای مانند حماسه، عشق، پهلوانی، آیین سوگند و امثال آن اهمیت دارد. بررسی این داستان‌ها برای اثبات عوامل تأثیرگذار در گسترش تعلیم رازداری و شناخت نقش عناصر اصلی داستان عاشقانه در رازداری‌های ممدوح یا مذموم و همچنین بررسی تأثیر بن مایه های حماسی و عشق، در پایداری و یا ضعف رازداری اهمیت دارد.

چکیده انگلیسی:

Respect for human moral boundaries is one of the most prominent features of the great poets of Persian literature. Creating valuable works such as Shahnameh, alongside its literary values at the highest degree of aesthetics, had the greatest impact on stimulating the human characteristics of his audience because of ethics. One of the most important virtues is secrecy and being faithful to a secret which is seen in the two types as praised and condemned secrecy in most romantic stories of Shahnameh. Romantic stories of Hakim Ferdowsi's Shahnameh have narrated the love story of two lovers amongst all the ethnic, racial, political, social, cultural, and military in the semi-historical and semi-legendary communities of stories, while maintaining a commitment to teach the doctrine of ethics of secrecy. This doctrine is sometimes in the form of advice and sometimes in the action and reaction of characters, along with numerous points, rising and falling. Examining the doctrine of secrecy in romantic stories of Shahnameh is important with regards to vital characteristics and elements such as epic, love, athletics, secrecy, oath ritual, and alike. Studying these stories is essential to prove significant factors in the spread of teaching secrecy and knowing the role of the main elements of romance in praised or condemned secrecy, and the efficacy of epic and love themes in stability or weakness of the doctrine of secrecy.

منابع و مأخذ:

1- قرآن کریم.

2- نهج‌البلاغه.(1376). فیض الاسلام. سید علینقی. تهران: انتشارات فیض الاسلام.

3- ابوالحسنی، علی.(1390). بوسه بر خاک پی حیدر(ع). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

4- البرز، پرویز.(1369). شکوه شاهنامه در آیینه تربیت و اخلاق پهلوانان. تهران: دانشگاه الزهرا.

5-­ تقوی، محمد.(1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.

6- حمیدیان، سعید.(1392)، شرح شوق. تهران، نشر قطره.

7- دانشور وزیری، عبدالرضا؛ حسینی کازرونی، سید احمد و سید صادقی، سید محمد. (1394). واکاوی گزاره­های نیک و بد در شاهنامه، ادیان ایران باستان و اسلام. مطالعات ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 34، ص.ص. 108-91.

8- دهخدا، علی اکبر.(1377). لغت نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران- روزنه.

9- ستاری، جلال.(1375). عشق صوفیانه. تهران: نشر مرکز.

10- سرّامی، قدمعلی.(1373). از رنگ گل تا رنج خار. تهران: علمی و فرهنگی.

11- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). انواع ادبی و شعر فارسی. رشد آموزش ادب فارسی. سال هشتم، شماره 33، ص.ص. 9-4.

12- علوی مقدم، سید­محمد.(1371). اخلاق در شاهنامه. کیهان اندیشه. شماره 41، ص.ص. 173-153.

13- فردوسی، ابوالقاسم. (1381). شاهنامه فردوسی. تهران: نشر قطره.

14- محجوب، محمدجعفر. (1387). ادبیات عامیانة ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه.

15-­ مدی، ارژنگ.(1371). عشق در ادب فارسی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

16-­ معین، محمد. (1357). حواشی برهان قاطع. تهران: امیرکبیر.

17-­ نراقی، ملا احمد. (1382). معراج السعاده. تهران: انتشارات فراروی.

18- نظامی عروضی، احمد بن عمر.(1369). چهار مقاله. تصحیح محمد قزوینی و محمد معین. تهران: امیر کبیر.

1. The Holy Qur'an


2. Nahj al-Balagha (1376). Faiz al-Islam, Sayyed Ali-Naqi. Tehran: Faiz al-Islam publication.


3. Abulhasani, Ali. (1390). Kissing The Footstep of Heidar. Tehran: The Publication center of the Institute for Islamic Culture and Thought.


4. Alborz, Parviz. (1396). The Majesty of Shah Name in the Mirror of Champion's Morality. Tehran: University of Al-Zahra.


5. Taqavi, Mohammad. (1376). Animal Tales in Persian Literature. Tehran: Rozaneh.


6. Hamidian, Saeed. (1392). The Story of Enthusiasm. Tehran: Qatreh.  


7. Danshvar Vaziri, Abd al-Reza& Hosseini Kazerooni, Sayyed Ahmad& Sayyed Sadeqi, Sayyed Mohammad. (1394). The Analysis of Good and Evil Propositions in Shah Name: Islam and Ancient Iran Religion. Comparative Literature Studies. 34, pp.91-108.


8. Dehkhoda, Ali Akbar. (1377). Dehkhoda Dictionary. Tehran: University of Tehran-Rozaneh.


9. Sattari, Jalal. (1375). The Sufi Love. Tehran: Markaz.


10. Sarrami, Qadam Ali. (1373). From the Flower's color to the Thorn's Suffer. Tehran: Elmi Farhangi.  


11. Shafee'ee Kadkani, Mohammad Reza. (1372). Literary Kinds and The Persian Poetry. The Progress of Persian Literature Education. 33, pp.4-9.


12. Alavi Moqaddam, Sayyed Mohammad. (1371). Ethics in Shah Name. Kayhan of Thought. 41, pp.153-173.


13. Ferdowsi, Abulqasim. (1381). Shah Name. Tehran: Qatreh.


14. Mahjoob, Mohammad Ja'far. (1387). The Pulp Literature of Iran. Tehran: Cheshmeh.


15. Madi, Arjang. (1371). Love in Persian Literature. Tehran: The Institute for Cultural Investigations and Studies.


16. Mo'een, Mohammad. (1357). Annotation on Burhan-e-Qate'. Tehran: Amir Kabir.


17. Naraqi, Mulla Ahmad. (1382). Me'raj al-Sa'ada. Tehran: Fararavi.


18. Nezami Aroozi, Ahmad bin Omar. (1369). Four Essays. (ed.) Qazvini, Mohammad& Mo'een, Mohammad. Tehran: Amir Kabir.