سبک شناسی تطبیقیِ لایة نحویِ گفتار زنانه در ساختار روایی رمان های اجتماعی «سیمین دانشور» و «شیوا ارسطویی» بر مبنای رویکرد DSL

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

رویا رحیمی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.)
لطیفه سلامت باویل ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.)
احمد خیالی خطیبی ³ (استادیار ، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی تهران مرکزی،تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/06/11 تاریخ پذیرش : 1402/08/08 تاریخ انتشار : 1403/02/30

کلید واژه: رویکرد DSL, الگوهای نحوی, رمان¬های اجتماعی, سیمین دانشور و شیوا ارسطویی. ,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر به شیوة تحلیلی – تطبیقی تلاش می¬کند تا نشان دهد که سیمین دانشور و شیوا ارسطویی به¬عنوان نویسندگان زنی که دربارة زنان می¬نویسند، چگونه ساخت‌های دستوری و نحویِ نشان‌دارِ مختلف و متنوّع را با ملاحظۀ بافت زبانی و موقعیتی در خدمت القای معنی و پیام مورد نظر خویش قرار داده¬اند؟. با توجه به این هدف، برخی ساخت‌های نحویِ نشان‌دار بر مبنای نظریةDSL به¬صورت تطبیقی تحلیل شده تا ضمن نشان دادن جزئیاتی از هنرِ زنانه¬نگاری این دو نویسنده در زمینة الگوها و ساختارهای نحوی، به شناخت شگردهای آن¬ها در بازنمایی جایگاه اجتماعی زنان از طریق ساختارهای نحوی پی برده شود. در میان ساخت‌هایِ نشان‌دارِ نحوی، بیشتر بر «جابه‌جایی اجزای جمله» و «تغییرات آرایش نحوی» تمرکز شده است. در تحلیل‌ها از برخی مفاهیم نظری چون نشان‌دار/ بی‌نشان (از دانش نحو)، مبتداسازی، تغییر آرایش واژگانی و روش جرجانی در مقایسۀ ساخت‌های خاص نحوی با ساخت‌های عادی استفاده شده است. یافته-های پژوهش نشان می¬دهد که این نویسندگان با خودآگاهی، برخی ساخت‌های نحوی را به‌طور معناداری در خدمت القای معنی و جلب توجّه مخاطب قرار داده¬اند و فرضیه¬های مدّنظر رابین لیکاف در زمینة تأثیر جایگاه اجتماعی زنان بر الگوهای گفتاری آن¬ها را تأیید کرده-اند. زبان فارسی برخلاف سایر زبان¬ها از جمله انگلیسی، ظرفیت بالقوّه بزرگی در زمینة الگوهای نحوی در اختیار کاربران این زبان در حوزة نظم و نثر قرار می¬دهد. اهمیت اصلی این¬گونه مطالعات، توجه به رابطة بین «زبان» و «جنسیت» است. با توجه به اهمیت نوع ادبی «رمان» و به-طورخاص «رمان‌های زنان»، ضرورت مطالعة شاخص‌های زبانی و بطور خاص مؤلفه¬های نحوی در ارتباط با مقولة جنسیت در این نوع ادبی، می¬تواند در مسیر مطالعات سبک‌شناسی ادبی آثار زنان راهگشا و مؤثر باشد

چکیده انگلیسی:

The present research tries to show that Simin Daneshvar and Shiva Aristoui, as female writers who write about women, use different and diverse marked grammatical and syntactic constructions, taking into account the linguistic and situational context. Inducing the meaning and message they want? According to this goal, some marked syntactic constructions based on the DSL theory have been comparatively analyzed in order to show details of the art of feminism of these two authors in terms of patterns and syntactic structures, and to know their methods in representing the social position of women. understood through syntactic structures. Among the syntactically marked constructions, the focus is mostly on "shifting sentence components" and "changes in syntactic arrangement". In the analysis, some theoretical concepts such as marked/unmarked (from the knowledge of syntax), initialization, changing the lexical arrangement and Jurjani's method have been used in comparing special syntactic constructions with normal constructions. The findings of the research show that these authors, with self-awareness, have meaningfully used some syntactic constructions in the service of inducing meaning and attracting the audience's attention, and the hypotheses considered by Robin Likoff in the field of the influence of women's social position on their speech patterns. have confirmed Unlike other languages, including English, the Persian language provides a large potential capacity in the field of syntactic patterns to the users of this language in the field of prose and prose. In recent years, with the flourishing of interdisciplinary studies between "literature and linguistics", topics such as "men's literature", "women's literature" . Considering the importance of the literary type "novel" and specifically "women's novels", the necessity of studying linguistic indicators and specifically syntactic components in relation to the category of gender in this literary type can open the way for the study of literary sty

منابع و مأخذ:

- ارسطویی، شیوا (1393)، خوف، تهران: روزنه.
- ارسطویی، شیوا (1394)، نی¬نا، تهران: انتشارات پیدایش.
- ایروانی، محمدرضا؛ فلاح، غلامعلی؛ عباسی، حبیب‌الله؛ عبدللهیان، حمید (1397). «ساختار ساختارها در دیوان ناصرخسرو با تأکید بر وجه غالب»، فنون ادبی، سال دهم، شماره 1، شمارة پیاپی 22، 15‑34.
- ایروانی، محمدرضا (1396). «سیر تحول ساختار ساختارها در شعر فارسی از قرن ششم تا قرن هفتم»، رسالة دکتری، به راهنمایی دکتر فلاح، تهران: دانشگاه خوارزمی.
- باطنی، محمدرضا (1385). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر.
- تودوروف، تزوتان (1377). منطق گفت¬وگویی باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران: مرکز.
- جرجانی، عبدالقاهر (1984). دلائل الاعجاز، تعلیق محمود محمد شاکر، قاهره: مکتبة الخانجی.
- دانشور، سیمین (1380)، ساربان سرگردانی، تهران: خوارزمی.
- دانشور، سیمین (1397)، جزیرة سرگردانی، تهران: خوارزمی.
- راسخ‌مهند، محمد (1383). «بررسی تعامل نحو و واج‌شناسی در ساخت اطلاعی فارسی»، مجموعه مقالات ششمین کنفرانس زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، 143‑166.
- سید قاسم، لیلا؛ مؤذن، روح‌الله (1393). «بررسی همانندی‌های نظریات عبدالقاهر جرجانی در کاربردشناسی زبان و نقشگرایی هالیدی»، ادب پژوهی، شمارة 28، 111‑130.
- شفیعی¬کدکنی، محمدرضا (1379). موسیقی شعر، تهران: آگه، چاپ ششم.
- ------ (1391) رستاخیز کلمات، تهران: سخن، چاپ اول.
- فتوحی، محمود (1391). سبک¬شناسی (نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها)، تهران: سخن، چاپ اول.
- فرشیدورد، خسرو (1389). ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی، به‌کوشش محمدرضا شعبانی، تهران: زوار.
- لازار، ژیلبر (1384). شکل‌گیری زبان فارسی، ترجمه مهستی بحرینی، تهران: هرمس و مرکز گفت¬وگوی تمدن‌ها.
- میل، جان استوارت (1396)، فرودستی زنان، ترجمة ن. نوری¬زاده، تهران: انتشارات قصیده¬سرا.
- محمودی بختیاری، بهروز و دهقانی، مریم (1392)، رابطة زبان و جنسیت در رمان معاصر پارسی: بررسی شش رمان، زن در فرهنگ و هنر، دورة 5، ش 4: صص 543 – 565.
- محمودی بختیاری، بهروز و دهقانی، مریم (1392)، رابطة زبان و جنسیت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان، زن در فرهنگ و هنر، دورة 5، شمارة 4: صص 543 – 556.
- مختاری، قاسم و درخشان، معصومه (1394)، «بررسی تطبیقی سبک زبانی و فکری و واکاوی زبان جنسیّتی در اشعار پروین اعتصامی و نازک¬الملائکه»، فصلنامة کاوش¬نامة ادبیات تطبیقی، دورة 5، شمارة 17: صص 125 – 105.
- نجفی، ابوالحسن (1387). مبانی زبان‌شناسی، تهران: نیلوفر.