معرفی نسخ خطی مجلس آرای محمد محسن شیرازی و متن شناسی آن

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

نصراله سلامی ¹ , محمد هادی خالق زاده ² , محمد رضا معصومی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/14 تاریخ پذیرش : 1403/07/30 تاریخ انتشار : 1403/08/15

کلید واژه: مجلس آرا, محمد محسن شیرازی, نسخۀ خطی, اخلاق, اربعین نگاری,

چکیده مقاله :

محمد محسن شیرازی یکی از نویسندگان قرن یازدهم هجری است که نسخه خطی مجلس آرا به زبان فارسی نوشته است . این اثر در اصل به زبان عربی بوده که توسط علی ابن مبقری نویسنده هندی تبار جمع¬آوری شده .آنگاه شیرازی داستان¬های بنی اسراییلی متن عربی را که در هر یک زمزی اخلاقی وجود دارد به فارسی ترجمه و گزارش و در آغاز هر مجلس چهل حدیث اخلاقی و متناسب با متن نقل می¬کند تا شامل کتب اربعینیات گردد. سپس احادیث را شرح وتوضیح می¬دهد و در ضمن شرح احادیث به جهت تاثیر پذیری بیشتر به آیات قرآن و سروده هایی از شعرای بزرگ ادبیات فارسی (بیش از صد بیت) از جمله مولانا، سعدی، سنایی، حافظ، نظامی و غیره استناد می¬کند. متن اثر نشان می¬دهد که نویسنده صاحب ذوق و معلومات ادبی بوده و از واژه های متقن و ترکیب های منسجم و مستحکم و مضمونهای لطیف و بلند استفاده کرده و به سخن استادان برجسته قرون گذشته نزدیک است. جای جای کتاب به گونه ای است که می¬توان گفت شهد کلام استاد سخن سعدی شیرازی در نوشتن گلستان در وی تأثیر داشته است. .هدف از پژوهش حاضر معرفی نسخه خطی مجلس¬آرا اثر محمد محسن شیرازی است. روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و به شیوۀ کتابخانه ای انجام شده است .

چکیده انگلیسی:

Mohammad Mohsen Shirazi is an eleventh-century AH writer who penned the manuscript "Majlis-Ara" in Persian. This work was originally written in Arabic by Ali ibn Mobaqri, an Indian writer. Shirazi then translated the stories of the Children of Israel, each containing moral messages, from the Arabic text into Persian. He also included forty moral hadiths at the beginning of each chapter, relevant to the text, to encompass the books of "Arba'iniyyat." He then explained and clarified the hadiths, and during the explanations, he referenced verses from the Quran and poems by great Persian poets (over one hundred verses), including Rumi, Saadi, Sana'i, Hafez, Nizami, and others, for a greater impact. The text of the work demonstrates that the author was a tantleed and knowledgeable literary figure, using precise words, cohesive and strong compositions, delicate and profound themes, and approaching the language of eminent masters of past centuries. The book is so compelling that one can sense the influence of Saadi Shirazi's "Gulistan" on the author's writing style. This research aims to introduce the manuscript "Majlis-Ara" by Mohammad Mohsen Shirazi. The methodology used in this research is descriptive-analytical and was conducted using library resources.

منابع و مأخذ:

- قرآن کریم
- آقا بزرگ تهرانی، محمد حسین(1313). الذریعه الی تصانیف شیعه، ج 2، نجف: مطبعة الغری
- ابن بابویه، محمد بن علی (1416) الخصال قم : النشر السلامی
- ابن بابویه، محمد بن علی (1364) ثواب الآعمال و عقاب الآعمال ، قم : الشریف الرضی
- بهار، محمدتقی(1370)، سبک شناسی نثر، تهران: نشرامیر کبیر
- حافظ، شمس الدین(1374). دیوان، به تصحیح خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه
- حر عاملی، محمدبن حسن (1416) تفصیل وسائل الشیعه الی التحصیل مسائل الشیعه، قم : لاحیاء التراث
- حسینی فسایی، میرزا حسن) 1314). تاریخ فارسنامه ناصری، تهران : سنائی
- حسینی فسایی، میرزا حسن(1392)، فارسنامه ناصری، 2 ج، تهران: نشر امیر کبیر
- حلوانی، حسین ابن محمد(1408). نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ج1،قم، مدرسةالامام المهدی
- درایتی، مصطفی(1389)، فهرست دست نوشته های ایران(دنا) 12 جلد، تهران، مرکز اسناد مجلس
- دیلمی، حسن بن محمد ( 1408) اعلام الدین فی صفات المومنین ، قم : مؤسسة آل بیت
- -----------(1391)، فهرستگان نسخه¬های خطی ایران(فنخا)، چاپ اول، تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران
- سلامی، نصراله ،خالق زاده، محمد هادی و معصومی، محمد رضا (1401) بررسی سبک شناسی نسخه خطی مجلس آرای محمد محسن شیرازی » ،نشریه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی ، 15(75)، 154-139
- شمیسا، سیروس(1389)، انواع ادبی، تهران: نشر میترا.
- شیخ ویسی، طیبه(1395)، تصحیح انتقادی دیوان قصاید سید طاهر آتشی شیرازی خباز، پایان نامه کارشناسی ارشد
- شیرازی، محمد محسن(ق11)، مجلس‌آرا، نسخۀ خطی شمارۀ 3652، کتابخانة دانشگاه تهران.
- --------------- (1204ق)، مجلس‌آرا، نسخۀ خطی شمارۀ 2514، کتابخانة دانشگاه تهران.
- --------------(1257 ق)، مجلس‌آرا، نسخۀ خطی شمارۀ 261، کتابخانة مسجد اعظم قم
- --------------(1260 ق)، مجلس‌آرا، نسخۀ خطی شمارۀ 17381، کتابخانة مجلس شورای اسلامی
- صفا، ذبیح الله (1370) ، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی ج5، تهران: نشر فردوسی
- طوسی، محمدبن حسن( 1414) الآمالی ( الطوسی) قم : دار الثقافة
_ فدایی، غلامرضا(1324)، آشنایی با نسخ خطی و آثار کمیاب، تهران: انتشارات سمت
- مجلسی، محمد باقر(1368) بحارالانوار، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی
- منزوی، احمد( 1348). فهرست نسخه های خطی فارسی ، ج2، تهران :موسسة فرهنگ منطقه ای
- طوسی، محمدبن حسن( 1414) الآمالی ( الطوسی) قم : دار الثقافة
- نظامی ، جمال الدین ابو محمد الیاس ( 1333) خسرو و شیرین،تصحیح وحید دستگردی، تهران: ابن سینا
- نوری، حسین ابن محمد تقی(1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت- لبنان، مؤسسه آل بیت
- واعظ قزوینی، ملا محمد رفیع ( 1359) دیوان،تصحیح سید حسن سادات ناصری،تهران:علمی