معرفی «دیوان عمر» سرودة مولانا سربازی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

انور قدوسیان ¹ , اسحاق میربلوچ زایی ²

1 - دانشجوی گروه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولایت، ایرانشهر(نویسنده مسؤول)
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر

تاریخ دریافت : 1401/05/25 تاریخ پذیرش : 1401/05/25 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: سبک, متن‌شناسی, دیوان عمر, مولانا محمد عمر سربازی,

چکیده مقاله :

همة میراث مکتوب زبان فارسی مدیون اندیشمندانی است که با تفکری خلاّق، ذهنی پویا و همّتی والا به آفرینش شاهکارهای علمی و ادبی پرداخته‌اند تا همواره این زبان را برای مخاطبان، گیرا و زنده جلوه‌گر نمایند؛ بنابراین واکاوی و حراست از این دستاوردهای علمی و میراث ادبی ـ که جزو گنجینه‌های ارزشمند فرهنگی ایران و نمایانگر عظمت، نفوذ و غنای زبان فارسی هستند ـ ضرورتی اساسی است.مولانا محمدعمر سربازی یکی از شخصیت‌های فرهنگی و ادبی معاصر بلوچستان است که قریب به صد اثر از خود به یادگار گذاشته است. دیوان عمر شاخص‌ترین اثر ادبی ـ عرفانی چاپ‌شده از تراوشات فکری اوست که تاکنون در مراکز دانشگاهی و پژوهشی ناشناخته مانده است. اشعار دیوان عمر در قالب‌های مثنوی، قصیده و عموماً غزل با مضامینی همچون وصف، مدح، عشق و مناجات است. نگارندگان در این پژوهش می‌کوشند ضمن معرفی مولانا سربازی و دیوان وی به بررسی متن‌شناسانه و تحلیل نکات بارز کلام او بپردازند. بررسی کلام سربازی نشان‌دهندۀ آن است که غالب مضامین اشعار وی اظهار عشق حقیقی و مطلق به خداوند بوده است؛ نیز علاقه و دلبستگی خاصی به شاعران پیشین ازجمله سنایی، عطار، مولوی، حافظ و اقبال لاهوری داشته و در سروده هایش از آن‌ها تأثیر پذیرفته است.

منابع و مأخذ:

1. بلخی، مولانا جلال‌الدین محمد (1388)، غزلیات مولوی، انتخاب و توضیح دکتر سیروس شمیسا، تهران: فردوس.


2. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1387)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولدالین نیکلسون، تهران: بهزاد.


3. حافظ شیرازی، شمس‌الدین (1388)، دیوان غزلیات حافظ، به کوشش خطیب‌رهبر، چاپ 47، تهران: صفی‌علیشاه.


4. دانش‌پژوه، منوچهر (1394)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، چاپ سوم، تهران: فرزان‌روز.


5. دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه دهخدا، چاپ اول، تهران: روزنه.


6. ریگی، زکریا (1393)، زندگی‌نامة علمای اهل سنت ایران، زاهدان: حافظ.


7. سربازی، مولانا محمدعمر (1376)، دیوان عمر، با اهتمام عبدالرحمن کراچوی، چاپ اول، پاکستان کراچی: اسحاقیه.


8. ــــــــــــــــــــــــ (1385)، دیوان عمر، با کوشش گروه تنظیم و نشر آثار مولانا محمد عمر سربازی، چاپ دوم، زاهدان: حافظ.


9. سنایی غزنوی، ابوالمجد (1354)، دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی، با اهتمام و مقدمه و حواشی مدرس رضوی، تهران: کتابخانۀ سنایی.


10. شمیسا، سیروس (1388)، سبک‌شناسی شعر، چاپ چهارم، تهران: میترا.


11. عطار نیشابوری، فریدالدین (1392)، دیوان عطار نیشابوری، تصحیح سعید نفیسی، چاپ اول، تهران: آدینه سبز.


12. فقهی، شمس الحق (1395)، جام شریعت و سندان عشق، تربت‌جام: امام محمد غزالی.


13. لاهوری، اقبال (1390)، کلیات اقبال لاهوری، با کوشش عبدالله اکبریان راد، با مقدمة علی شریعتی و جاوید اقبال، چاپ پنجم، تهران: الهام.


14. مجددی، عبدالحق (1388)، تجلیات سربازی، زاهدان: مترجم.


15. معین محمد.(1377)، فرهنگ فارسی معین، جلد دوم و سوم، چاپ دوازدهم، تهران: سپهر.


16. میربلوچ‌زایی، اسحاق؛ خلیلی جهان‌تیغ، مریم (1392)، «معرفی جوهر معظم سرودة گل‌محمد خان ناطق مکرانی»، فصلنامة مطالعات شبه‌قاره، سال پنجم، شمارة 14، 155‑173.


17. نهتانی، عبدالعظیم (1393)، زندگی‌نامه مولانا محمد عمر سربازی، زاهدان: مترجم.


18. نظری، ماه (1393)، «نقش تمثیل در داستان‌های مثنوی معنوی»، فنون‌ادبی، سال ششم، شمارة دوم (پیاپی 11)، 133‑146.


19. هاشمی، حمید (1388)، زندگی‌نامه شاعران ایران، چاپ ‌دوم، تهران: ‌فرهنگ ‌و قلم.


20. همایی، جلال‌الدین (1389)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ سی‌ام، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.