مقابله اشعار ِ حافظ بکار رفته در منشآت معین الدین میبدی( قرن نهم هجری) با چند تصحیح از دیوان حافظ شیرازی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

آسیه ذبیح نیا عمران ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور یزد

تاریخ دریافت : 1396/06/28 تاریخ پذیرش : 1396/06/28 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: معین الدین میبدی, منشآت, غزلیات حافظ,

چکیده مقاله :

معین الدین میبدی ، ادیب وحکیم قرن نهم هجری است که درشعرنیزمهارتی داشت ومنطقی تخلص می کرد. منشآت اودارای 82 نامه است. نثر وی دراین نامه ها مسجع وتقلید گونه ای ازگلستان سعدی است که آراسته به آیات قرآن کریم، احادیث و اشعار فارسی وعربی است. درمنشآتِ معین الدین میبدی اشعارفارسی بسیاری به کارگرفته شده که دال برمعلومات عمومی واطلاعات ادبی اوست وموجبات لطف، شیرینی وعذوبت کلام اورافراهم می آورد. به نظرمی رسد که اوعلاقۀ وافری به دیوان غزلیات حافظ داشته، وشیفتۀ آن بوده است؛ بطوری که بیشترنمونه های اشعار فارسی بکاررفته درمنشآت، ازدیوان غزلیات حافظ انتخاب وگزینش شده اند. معین الدین میبدی با غزلیات حافظ آشنا و بدان علاقه مند بوده است. وی 1124 بیت از ابیات غزلیات حافظ را درمتن منشآت خود گنجانده است. مقالۀ حاضرتلاش دارد تا تمامی ابیات ِ غزلیات حافظ را که درمنشآت ِمیبدی بکار رفته است با ابیات حافظ غنی وقزوینی، نیساری، خانلری، بهروز و عیوضی، پژمان، خلخالی و... مقابله کند تا معلوم گردد اشعار حافظ استفاده شده توسط معین الدین میبدی با کدام تصحیح و نسخۀ موجود شباهت و همسانی دارد؟ قاضی میبدی از نظر زمانی بسیار به عصر حافظ نزدیک بوده و بخش اعظم عمر خود را در شیراز گذرانده است؛ غزلیات حافظ او می تواند از نظر ضبط و دقت به حقیقت نزدیک تر باشد.

منابع و مأخذ:

1- براون، ادوارد.(1375). تاریخ ادبیات ایران از صفویه تا عصر حاضر. ترجمه بهرام مقدادی. تهران: مروارید.

2- حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد.(1310). دیوان. به اهتمام قاسم غنی و محمد قزوینی. تهران: زوار.

3- ------------------------.(1371) غزل‌های حافظ بر اساس چهل و سه نسخۀ خطی سدۀ نهم. تدوین سلیم نیساری. تهران: الهدی.

4- ------------------------.(1363). دیوان حافظ بر اساس سه نسخۀ کامل کهن. اکبر بهروز و رشید عیوضی. تهران: امیرکبیر.

5- ------------------------.(1362) دیوان. تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: سهامی عام.

6- ------------------------.(1372). دیوان. به اهتمام سید ابوالقاسم انجوی. تهران: جاویدان.

7- -----------------------.(1368). دیوان. تصحیح حسین پژمان. تهران: جاویدان.

8- -----------------------.(1379) دیوان. تصحیح سید عبدالرحیم خلخالی. تهران: دژ.

9- -----------------------.(1369). دیوان غزلیات. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی علیشاه.

10- -----------------------.(1379). دیوان. با مقدمه علی دشتی. تهران: جاویدان.

11- -----------------------.(1361). حافظ شیراز. احمد شاملو. تهران: مروارید.

12- خرمشاهی، بهاءالدین.(1368). حافظ نامه. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.

13- خواندمیر، غیاث‌الدین. (1332). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. تصحیح محمد دبیر سیاقی. تهران: چاپ کتابخانه خیام.

14- سام میرزا صفوی. (1341). تحفه سامی. به کوشش وحید دستگردی. تهران: ارمغان.

15- صفا، ذبیح الله. (1366). تاریخ ادبیات ایران. تهران: انتشارات فردوس.

16- مدرس خیابانی تبریزی، محمدعلی.(بی‌تا). ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او للقب یاکنی و القاب. تهران: خیام.

17- معین، محمد.(1378). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.

18- معین‌الدین میبدی، حسین. (1376). منشآت میبدی. تصحیح نصرت الله فروهر.تهران: نشر نقطه و دفتر نشر میراث مکتوب.

19ـ یلمه­ها، احمدرضا.(1390). بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی، فصلنامه پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال سوم، شماره نهم.