جایگاه عرفان اسلامی در اندیشه‌های مهدی محقق
محورهای موضوعی :الهه غلامی ورنامخواستی 1 , اصغر رضاپوریان 2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران. نویسنده مسئول: rezapourian@gmail.com
کلید واژه: عرفان اسلامی, مهدی محقق, عرفان حکیم سبزواری, وحدت وجود, نقد تصوف.,
چکیده مقاله :
اندیشمند معاصر، مهدی محقق، در زمینه‌های متعددی از علوم انسانی و اسلامی پژوهش نموده¬است. در حوزۀ عرفان اسلامی کاوش‌‌هایی دارد که کمتر دیده شده¬است. در این مقاله با روش استقرای منطقی و مراجعه به منابع دست اول، تلاش¬گردیده تا این جنبه از تحقیقات ایشان جداگانه مورد توجه قرارگیرد. به این ترتیب در سه جایگاه، عرفان را در پژوهش‌های این اندیشمند می‌توان ملاحظه¬نمود: دستۀ نخست، تصحیح متون عرفانی است مانند تصحیح کشف الاسرار میبدی و اشترنامه عطار؛ دوم درس‌های حکمت که به عرفان نیز گسترش یافته¬است مانند شرح منظومه حکمت سبزواری و شرح حکمت¬الاشراق و شرح الهیات الشفاء؛ سوم در مقالات و گفتارهایی به موضوعات عرفانی یا شخصیت‌های عارف مربوط¬می‌شود. نتیجه¬گیری¬می‌گردد که یکی از ابعاد پژوهش‌های محقق، عرفانی و موارد آن ارائه را می‌توان ملاحظه¬نمود. از طرفی در ارزیابی سه جریان فکری که یکی شیفتۀ تصوف است و دیگری منکر آن، محقق به دستۀ سوم تعلق دارد که با دیدگاه انتقادی و سنجش¬گرایانه به عرفان و تصوف می‌نگرد.
A contemporary thinker, Mehdi Mohaghegh, has researched in many fields of humanities and Islamic sciences. In the field of Islamic mysticism, there are explorations that are rarely seen. In this article, with the method of logical induction and referring to first-hand sources, an effort has been made to pay attention to this aspect of his research separately. In this way, mysticism can be seen in three places in the researches of this thinker: the first category is the correction of mystical texts, such as the correction of Kashf al-Asrar Mibdi and Ashtranama Attar; Second, wisdom lessons that have also been extended to mysticism, such as the description of the Hikmat Sabzevari system, the description of Hikmat al-Ishraq, and the description of the Theology of Healing; The third is related to mystical subjects or mystical characters in articles and speeches. It is concluded that one of the dimensions of the researcher's researches is mystical and its presentation can be considered. On the other hand, in the evaluation of three currents of thought, one of which is enamored with Sufism and the other one rejects it, the researcher belongs to the third category, which looks at mysticism and Sufism with a critical and quantitative perspective.
منابع و مآخذ
1) آشتیانی، سیدجلال الدین (1370)، رسائل حکیم سبزواری، تهران، نشر اسوه.
2) ایزوتسو، توشی¬هیکو (1379)، بنیاد حمکت سبزواری، ترجمه: سید جلال الدین مجتبوی، تهران، دانشگاه تهران.
3) اعتماد السلطنه، محمدحسن خان (1362) مطلع الشمس، تهران، نشر فرهنگسرا.
4) جعفری: جعفر بن محمد (1337) ذکر تاریخ اولیاء جلد ششم، مجموعه فرهنگ ایران زمین، به کوشش: ایرج افشار، تهران، سخن.
5) رحیمیان، سعید (1383) مبانی عرفان نظری، تهران، انتشارات سمت.
6) سبزواری، ملا هادی، (1372)، شرح الاسماء شرح دعاء الجوشن الکبیر، تحقیق: نجفقلی حبیب، تهران: دانشگاه تهران.
7) سبزواری، ملا هادی(1373)، شرح مثنوی، به کوشش: مصطفی بروجردی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
8) سبزواری، ملا هادی (1380)، دیوان اسرار، تصحیح: سید حسن امیری، تهران؛ بعثت.
9) سبزواری، ملا هادی (1384) شرح بنراس الهدی، تصحیح: سید صدرالدین طاهری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
10) شریف رازی، محمد (1352)، گنجینۀ دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
11) عطار فریدالدین (1339)،اشترنامه، تصحیح و تعلیقات: مهدی محقق، تهران، انجمن آثار ملی.
12) محقق، مهدی (1395)، حکیم سبزواری و عرفان، فصلنامه تخصصی حکمت نامه مفاخر، سال اول، شماره اول.
13) محقق، مهدی و فیروز اسماعیل زاده (1398) مقاله «مینوی، معنا و متن صوفیه»، مجله ادبیات پارسی معاصر، سال نهم، شماره دوم.
14) محقق، مهدی (1380) بیست گفتار یا گزارش سفرهای علمی به سیزده کشور، تهران،اطلاعات.
15) ----------، (1382) اسماعیلیه، تهران، انتشارات اساطیر.
16) ----------، (1396) شناختنامه مهدی محقق، بنیاد ملی نخبگان، مراسم نکوداشت مقام علمی و فرهنگی محقق.
17) ----------، (1384) یک دهان خواهم به پهنای فلک، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
18) ---------، (1386)، شرح بزرگ دیوان ناصر خصرو،تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
19) ----------، (1385)، مجموعه سخنرانی‌ها و مقاله‌ها در فلسفه و عرفان اسلامی، تهران، انجمن آثار ومفاخر فرهنگی.
20) ---------،( 1360) شرح بیست و پنج مقدمه در اثبات باری، تهران؛ نشر دانشگاه مک گیل و دانشگاه تهران.
21) -------، (1370) شرح منظومه حکمت ملا هادی سبزواری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
22) میبدی، رشید الدین (399) تصحیح تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، تهران، دانشگاه تهران.
23) مینوی، مجتبی (1358) نقد حال؛ تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
24) ------- (1369) تاریخ و فرهنگ، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
25) مینوی، ماه منیر (1381) مینوی بر گسترۀ ادبیات فارسی، تهران، نشر توس.
26) نصر، سیدحسین (1348)، معارف اسلامی در جهان معاصر، تهران، شرکت سهامی کتاب‌‌های جیبی.
27) هیدجی (1364) حاشیه حکیم هیدجی بر شرح منظومه سبزواری، تهران، چاپ سنگی.