ارزیابی معیارهای توسعه شهری دانش بنیان جهت دستیابی به الگوی بومی توسعه شهری دانش در پردیس با رویکرد توسعه منطقه ای با استفاده از تکنیک ترکیبی z-score و BWM

محورهای موضوعی : معمار شهر

علی ادیب ¹ , فرح حبیب ² , زهرا سادات سعیده زرآبادی ³

1 - گروه شهرسازی، دانشکده عمران و هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - استادتمام ،گروه شهرسازی،دانشکده عمران ،معماری وهنر،واحدعلوم وتحقیقات،دانشگاه ازاداسلامی،تهران،ایران
3 - دانشیار گروه شهرسازی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران ایران

تاریخ دریافت : 1402/10/11 تاریخ پذیرش : 1402/11/27 تاریخ انتشار : 1402/11/14

کلید واژه: شهر دانش, , , , , توسعه شهری دانش بنیان, , , , , توسعه منطقه ای, , , , , شهر پردیس,

چکیده مقاله :

دانش یکی از مهمترین منابع برای رقابت وتوسعه در اقتصاد امروز است.بنابراین شهرهای دانش بنیان به عنوان راهکاری مناسب برای رشد اقتصادی و توسعه مناطق و بهبود کیفیت زندگی در قرن بیست و یکم محسوب می‌شوند که گسترش روزافزون این نوع از شهرها در کلیه کشورهای جهان از پیامدهای غیرقابل انکار عصر دانش و فناوری به شمار می‌رود.هدف کلان این پژوهش تدوین مبانی نظری مستدل ومستحکم در رابطه باتأثیر شهرهای دانش بنیان بر توسعه منطقه‌ای شناسایی مؤلفه ها و معیارهای شهر دانش بنیان در راستای دستیابی به یک چارچوب بومی پیشنهادی جهت توسعه شهری دانش بنیان در شهر پردیس می‌باشد.فلسفه پژوهش،پراگماتیسم با جهت‌گیری اثباتی و روش پژوهش تحلیلی و رویکرد پژوهش براساس ماهیت داده‌ها به صورت ترکیبی (استقرایی و قیاسی) می‌باشد. این پژوهش،به تبیین و ارزیابی مؤلفه‌ها و معیارهای شهر دانش‌بنیان در شهر پردیس می‌پردازد. مؤلفه ها و معیارهای مورد نظر با استفاده از مطالعات اسنادی و مبانی نظری و تجربی تعیین و پرسشنامه با 65 گویه،با استفاده از روش دلفی بین گروه تصمیم‌گیری متشکل از 40 نفر از اعضاتوزیع گردید و به منظور استخراج شاخصهای برتر از روشz-score استفاده شد و براساس طیف لیکرت و روش بهترین برترین، وزن مؤلفه‌ها و معیارها محاسبه گردید.در واقع شش مؤلفه اجتماعی،اقتصادی،مدیریتی،ادراکی،سازمان فضایی و زیرساخت‌شهری به عنوان مؤلفه‌های پیشنهادی برای توسعه شهری دانش بنیان تعیین و شاخصهای مرتبط با آنها بیان گردید.نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه اقتصادی با امتیاز42/0در رتبه اول،اجتماعی و فرهنگی با امتیاز 35/0در رتبه دوم وزیر ساخت شهری در رتبه سوم با امتیاز 21/0 در شهر پردیس قرارگرفته است

چکیده انگلیسی:

Knowledge is one of the most important resources for competition and development in today's economy. Therefore, knowledge-based cities are considered as a suitable solution for economic growth and development of regions and improving the quality of life in the 21st century. The main goal of this research is to formulate solid theoretical foundations regarding the impact of knowledge-based cities on regional development and the micro-goal is to identify the components and criteria of a knowledge-based city in order to achieve a proposed local framework for knowledge-based urban development in Pardis city. The research philosophy is pragmatism with a positive orientation and analytical research method, and the research approach is based on the nature of the data in a combined (inductive and deductive) manner.In this research, in order to reach a proposed local framework for the development of a knowledge-based city, it explains and evaluates the components and criteria of a knowledge-based city in Pardis city. In order to achieve this goal, the desired components and criteria were determined using documentary studies and theoretical and experimental bases, and a questionnaire with 65 items was distributed among the decision-making group consisting of 40 members of the target group, using the Delphi method. The z-score method was used to extract the best indicators, and the weight of the components and criteria was calculated based on the Likert spectrum and the best-best method. In the following, the research questions were answered, which are the criteria and indicators necessary to transform Pardis city into a knowledge-based city and what will be their priority to achieve a successful knowledge-based city.In fact, six social, economic, managerial, perceptual, spatial organization and urban infrastructure components were defined as the proposed components for knowledge-based urban development and their related indicators. The results of the research show that the economic component with a score of 0.42 is in the first place, the social and cultural component is in the second place with a score of 0.35 and the urban infrastructure component is in the third place with a score of 0.21 in terms of importance in Pardis city and in line with every One of the mentioned components, the indicators related to them were prioritized and necessary proposals were presented to transform Pardis city into a knowledge-based city with the aim of regional development

منابع و مأخذ:



• آزادي،عباس.،دل‌انگيزان،سهراب.،فلاحتي،علي. 1390. بررسی توسعه منطقه‌ای از دولتهای سوم تا یازدهم (1360-1392) در ايران. مجله پژوهشهای اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 26(17).
• ازکیا، مصطفی. و غلامرضا غفاري. 1397. جامعه شناسی توسعه. چاپ سیزدهم. نشرکيهان.
• اسدی، رحیم و رزقی شیرسوار، هادی. 1398. ارائه الگو توسعه شرکتهای دانش بنیان درجهت توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر تهران). فصلنامه علمی و پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 9(2).
• پورجبلي،ربابه.،حنفي‌نيري،کريم.،بابايي، محبوبه. 1401. مسأله شناسی توسعه دانش بنیان. فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه. 9(3).
• تودارو، مایکل. 1397. توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلامعلی فرجادی. چاپ بیست و یکم. انتشارات کوهسار.
• جعفری، معصومه. 1395. شهردانش و تأثیر آن بر سرریز دانش. پايان‌نامه کارشناسي ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه الزهرا (س).
• جعفری مهر آبادی،مریم.، سجودی، مریم. 1396. شهر دانش بنیان به مثابه مفهومی میان رشته ای. نشریه راهبرد توسعه، 52(13).
• جمعه پور، محمود.، عیسی لو، شهاب‌الدین.، گودرزی،وحید و دوستی سبزی، بهزاد.1396. تدوین راهبردهای شهری با رویکرد توسعه دانش بنیان، مورد مطالعه شهر صنعتی اراک. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 20(5).
• زمان‌محمدي رئیسی، محمد.و سروش فتحی وحبیب الله كریمیان. 1399. صنعت بانكداري نوين و توسعه در ايران. نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 1(13).
• عابدینی،اصغر.،خلیلی،امین.، خرم، فایزه.، قربانی، شیوا .1399. امکان سنجی اجرای شهر دانش بنیان در کلان شهر تبریز با رویکرد توسعه مبتنی بر دانش. نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 24(7).
• لفت ويچ، آدريان. 1398. دموکراسي و توسعه ترجمه احمد عليقليان و افشين خاکباز، تهران، طراح نو.
• ندروين پيترز، جان. 1397. نظريه توسعه (فرهنگ،اقتصاد،جامعه). ترجمه انور محمدي، چاپ سوم. تهران. ناشر گل آذين.
• نصيري، مهدي. 1399. مروري بر مفهوم و شاخصهاي توسعه و پيشرفت با نگرش اسلامي. مطالعات فرهنگي و اجتماعي حوزه. 7(4).
.
• Albaum G. The Likert scale revisited. Int J Mark Res. 1997;39(2).

• Alraouf, Ali, A. 2018. Knowledge-Based Urban Development in the Middle East, Publisher: IGI Global.
• Apostolache, M. A. 2014. Regional Development in Romania: From Regulations to Practice. Procedia Economics and Finance, (8).
• Boisot,M.. H.(2014). Knowledge Assets: Securing Competitive Advantage In the information Economy. Oxford University Press

• Carrillo, F. J. (2006).Knowledge cities(Approaches, Experiences and Perspectives), Elsevier Inc.
• Chang, D.L.; Sabatini-Marques, J. & da Costa, E. 2018. Knowledge based, smart and sustainable cities: a provocation for a conceptual framework. Journal of Open Innovation, 4 (5).
• Cheng, S.; Hualin, X. and JinfaJiang, Q. 2018. Is Urban Land Development Driven by Economic Development or Fiscal Revenue Stimuli in China, Land Use Policy, 77(C).
• Davood Hosseini , Bahareh Naseri , Ali Payan. (2023).Identifying and Analyzing the Effective Factors of the Establishment of Knowledge-based Cities in Less Developed Areas (Case Study: Sistan and Baluchestan Province). Journal of System Management (JSM)
• Devendra, K. and Umar, D. 2015. Enablers for Competitiveness of Indian Manufacturing Sector: An ISM-Fuzzy MICMAC Analysis, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 189(2015).
• Dvir, R., & Pasher, E. 2004. Innovation engines for knowledge cities: an innovation ecology perspective. Journal of Knowledge Management, 8(5).
• Elenaa, C. 2015. The Making of Knowledge Cities in Romania. Procedia Economics and Finance, 32(C).
• Jovovic, R., Draskovic, M., Delibasic, M., & Jovovic, M. 2017. The concept of sustainable regional development – institutional aspects, policies and prospects. Journal of International Studies, 10(2).
• Nurohmah, A., Priadmojo, A., Kurnia Dewi, M., Satria, M., & Saputra, N. 2014. Analysis of Regional Development in Connection with Multi Disaster Susceptibility in Bengkulu Province. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 135(C).
• Pakbaz M., Moolaey F., Bigdeli H., Ghaffari A., ( 2014)., Knowledge Management and organization learning., International Journal of Management and Humanity Sciences. Vol 3., No7.
• Rezaei, J. (2015). Best-worst multi-criteria decision-making method. Omega.
• Rogelio, M. and Sergio, T. 2018. The contemporary development discourse: Analysing the influence of development studies’ journals, World Development, 109(C)
• SGS Economics. Towards a KC Strategy, in SGS Economics and the Eureka Project, Melbourne. 2002. Technical Report prepared for Melbourne City Council.
• Sonal, S.; Vijay, N. and Sunil, L. 2016. Identification and analysis of barriers in implementation of solar energy in Indian rural sector using integrated ISM and fuzzy MICMAC approach, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 62(C).
• World Capital Institute and Teleos .2017. The most admired knowledge city report. 2016 Edition. Monterrey, Mexico.

• Yigitcanlar, T. 2014. Position paper: Benchmarking the performance of global and emerging knowledge cities, Expert Systems with Applications, 41(10).
• Yigitcanlar, T. 2011. Position paper: Redefining knowledge-based urban development. International Journal of Knowledge Based Development, 2(4).
• Yigitcanlar, T., Inkinen, T. & Makkonen, T. 2015. Does size matter? Knowledge-based development of second-order city-regions in Finland. disP-The Planning Review, 51(3).

متن کامل:



دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب زمستان1402

 

 

 

 

ارزیابی معیارهای توسعه شهری دانش بنیان جهت دستیابی به الگوی بومی توسعه شهری دانش در پردیس با رویکرد توسعه منطقه ای با استفاده از تکنیک ترکیبیz-score  و BWM

علی ادیب، ¹فرح حبیب²*، زهراسادات سعیده زرآبادی³

تاریخ دریافت: 11/10/1402 تاریخ پذیریش: 27/11/1402

چکيده

دانش یکی از مهمترین منابع براي رقابت و توسعه در اقتصاد امروز است. بنابراین شهرهای دانش بنیان به عنوان راهکاری مناسب برای رشد اقتصادی و توسعه مناطق و بهبود کیفیت زندگی در قرن بیست و یکم محسوب می‌شوند که گسترش روزافزون این نوع از شهرها در کلیه کشورهای جهان از پیامدهای غیرقابل انکار عصر دانش و فناوری به شمار می‌رود. هدف کلان اين پژوهش تدوین مبانی نظری مستدل و مستحکم در رابطه با تأثیر شهرهای دانش بنیان بر توسعه منطقه‌ای و هدف خرد، شناسایی مؤلفه­ها و معیارهای شهر دانش بنیان در راستای دستیابی به یک الگوی بومی پیشنهادی جهت توسعه شهری دانش بنیان در شهر پرديس مي‌باشد. فلسفه تحقیق، عمل گرایی با جهت‌گيري اثباتي و روش انجام آن، تحلیلی و رویکرد آن براساس ماهیت داده‌ها به صورت ترکیبی(استقرایی و قیاسی) می‌باشد. دراین مقاله برای رسیدن به یک الگوی بومی پیشنهادی جهت توسعه شهری دانش بنیان، به تبيين و ارزيابي مؤلفه‌ها و معیارهای شهر دانش‌بنيان در شهر پرديس مي‌پردازد. جهت نیل به اين هدف، مؤلفه­ها و معیارهای مورد نظر با استفاده از مطالعات اسنادي و مباني نظري و تجربي تعیین و پرسشنامه با 65 گويه، با استفاده از روش دلفی بین گروه تصمیم‌گیری متشکل از 40 نفر از اعضای گروه هدف توزیع گردید و به منظور استخراج شاخصهای برتر از روش z-score استفاده شد و براساس طيف ليکرت و روش بهترین- برترین، وزن مؤلفه‌ها و معیارها محاسبه گرديد. در واقع شش مؤلفه اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، ادراکی، سازمان فضایی و زیرساخت‌شهری به عنوان مؤلفه‌های پیشنهادی براي توسعه شهري دانش بنيان تعيين و شاخصهای مرتبط با آنها بیان گرديد. نتایج مقاله نشان می‌دهد که مؤلفه اقتصادی با امتیاز42/0در رتبه اول، مؤلفه اجتماعی و فرهنگی با امتیاز 35/0در رتبه دوم و مؤلفه زیر ساخت شهری در رتبه سوم با امتیاز 21/0 از نظر اهمیت در شهر پردیس قرارگرفته است و در راستای هر یک از مؤلفه‌های نامبرده، شاخصهای مرتبط با آنان اولویت‌بندی شده و پیشنهادات لازم برای تبدیل شهر پردیس به یک شهر دانش بنیان با هدف توسعه منطقه ای ارائه گرديد

واژه‌های کلیدی: شهردانش، توسعه منطقه‌اي، توسعه شهري دانش بنيان، شهر پرديس .

مقدمه

ضرورت بکارگیری رویکرد توسعه دانش بنیان نخستین بار در سال 1995 براي احیاي شهرهاي صنعتی اروپا و آمریکا، از طریق ارتقاي ظرفیتهاي انسانی، نهادي و ایجاد محیطهاي مساعد خلاقیت، نوآوري، آموزش و تغییر، شکل گرفت. منظور از توسعه در اینجا نه تنها رشد اقتصادي است بلکه تمام پارامترهایی که کیفیت زندگی و پایداري را در یک زمینه بین المللی منعکس می‌کند، شامل می‌شود و بنابراین از فعالیتهاي تولید محور سنتی کاملا متفاوت است. با آغاز قرن بیست و یکم نظریات و بحثهای متعددی درباره عوامل و شرایط تأثیرگذار در توسعه اقتصادی شهری و منطقه‌اي و شناخت محرکهای رقابت پذیری مناطق در اقتصادهای پیشرفته مطرح شد. این نظریات عمدتا ناظر بر این واقعیت است که توسعه اقتصاد منطقه‌اي درگرو توسعه صنایع دانش بنیان نظیر: خدمات مالی، حقوقی، رقابت‌پذیری شهری در حسابداری و حسابرسی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحقیق و توسعه و آموزش عالي و صنايع مي باشد. تغییرات سریع اقتصاد جهانی در دو دهه گذشته به گونه‌ای بوده که اهمیت دانش در آن فزونی یافته است و امروزه اکثر صاحب نظران بر اين بحث که دانش یکی از مهمترین منابع براي رقابت و توسعه در اقتصاد امروزي است، اتفاق نظر دارند و اينکه دانش، تحقیق و خلاقیت، به عنوان پیش شرط اصلی براي اختراع و نوآوري در شهرها و مناطق، شناخته و پذيرفته شده است و محرك اصلی رشد شهري و منطقه اي، اقتصاد مبتنی بر دانش و خدمات به شمار می‌رود.

بیان مسأله

مطالعه تجربه کشورهای مختلف در زمینه طراحی و پیاده‌سازی شهرهای دانش‌بنیان حکایت از اهمیت وجود پیوند قوی و ایجاد هم‌افزایی و اعتماد میان تمامی عاملان اجتماعی، دولت، دانشگاهها، صنایع و جامعه به صورت کلی دارد. در بسیاری از کشورها به منظور پیاده ‌سازی شهر دانش بنیان، بسترسازی زیرساختهای فنی انجام پذیرفته است. اما باید توجه داشت که فرهنگ و ارزشهای محلی، منابع و مشوقهای مالی مناسب و نیروی کار کارا، نقشی کلیدی در ایجاد محیط به اشتراک‌گذاری دانش و ایجاد شهر دانش‌بنیان دارد.

جامعه دانش یکی از نتایج انواع تحولات جوامع امروزی است که به طور خاص با پدیده جهانی شدن در سال ۱۹۹۰ پر رنگتر شده است و یک تغییر از اقتصاد سنتی - صنعتی به سوی یک اقتصاد دانش بنیان بوجود آمد، به طوری که قرن بیست و یکم میلادی در واقع به عنوان مرکز شهرهای دانش شناخته شده و گذار از جامعه مبتنی بر مواد و محصولات به جامعه مبتنی بر دانش مورد توجه قرار گرفته است. به نحوی که سازمان همکاری اقتصادی و توسعه⁴ و بانک جهانی همه بر اهمیت حیاتی اقتصاد دانش بنیان به عنوان یک واقعیت جهانی در راستای توسعه مناطق تأکید کرده‌اند. (جمعه‌پور و همکاران، 1396: 2)در مطالعاتی که در رابطه با معيارهاي شهر دانش بنیان انجام شده، بیشتر بر مؤلفه‌هاي اقتصادي و اجتماعي و سياسي (الگو توسعه شهری دانش بنیان از ارگازاکيس وخانه دانش از باکر)، تأکید شده است و به الزامات و استراتژیهای سازمان فضايي و زيرساختهاي شهري و برنامه‌ریزی جهت توسعه منطقه‌ای اشاره‌ای نشده است.

براي کشور ایران که قصد دارد به کشوري توسعه یافته تبدیل شود، یکی از عناصر کلیدي دستیابی به توسعه یافتگی، توجه به رویکرد دانش بنیان در تمام زمینه هاي علمی و تکنولوژي در جامعه است که تاکنون پژوهشی جامع که شامل تمامی مؤلفه ها و معيارهاي لازم براي تبديل يک شهر به شهر دانش بنيان لازم است، انجام نشده است و نمونه ای ازیک شهر مبتنی بر دانش و تأثیر آن بر توسعه منطقه‌ای صورت نگرفته است.

شهر پردیس به دلیل قرارگیری در هفده کیلومتری شرق کلان شهر تهران، برخورداری از شبکه ارتباطی بزرگراهی، برخورداری از قابلیتهای گردشگری و سیاحتی، موقعیت خاص طبیعی، آب و هوای مطبوع و جاذبه‌های طبیعی و از همه مهمتر پارک علم و فناوری که به عنوان مهمترین و اولین پارک فناوری بین المللی ایران که در مجاورت این شهر واقع گردیده است؛ شرایط لازم برای جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و به خصوص طبقه خلاق شهری را دارا بوده و قابليت لازم برای تبدیل شدن به شهر دانش بنیان را دارا می‌باشد. بر این اساس در این مقاله با بررسی مؤلفه‌ها و معيارهاي شهرهاي دانش بنیان و با ارزیابی وضع موجود و شناخت قابلیتها و تنگناهای شهر پردیس به بررسی اینکه آیا این شهر قابلیت تبدیل به یک شهر دانش بنیان را دارا بوده، پرداخته شد و مؤلفه ها و معيارهاي لازم برای این تبدیل را بیان نموده و تأثیری که بر توسعه منطقه‌ای شهر پردیس داشته، تبيين گرديد.

پيشينه نظري

توسعه و توسعه منطقه ای

از نظر ميسرا⁵، توسعه داراي ويژگيهاي فرهنگي و اجتماعي است و به نوعي دستاورد انسان به شمار مي‌آيد (زمان محمدی و همکاران، 1399: 123)، که باعث ارتقای کیفیت زندگی و بهبود رفاه شهروندان می‌شود (لفت ویچ، 27:1399) و معمولا از طریق برنامه‌ریزی، سیاستهای برنامه‌ای، برنامه‌های توسعه و یا طرحهای توسعه، تحقق می‌یابد (نصيري 1399: 10). دادلي سيرز⁶ توسعه را جرياني چند بعدي، همراه با تجديد سازمان و سمت‌گيري متفاوت نظام اقتصادي و اجتماعي در نظر مي‌گيرد (ازکيا و غفوري، 1397: 24). کوين و شنتون⁷ نيز معتقدند توسعه به مسائلي از قبيل جمعيت، کاهش اشتغال، مسايل اجتماعي و اقتصادي مي‌پردازد. (ندروين پيترز، 1397: 29). مایکل تودارو توسعه را جریانی چندبعدی مي‌داند که مستلزم تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی، تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه‌کن کردن فقر مطلق است (تودارو، 1397: 23). در واقع توسعه متضمن بهبود مداوم در همه عرصه‌های زندگی انسانی اهم از مادی و معنوی و بهبود بنیانهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و علمی می‌باشد (پورجبلی، 1401: 182). 

«توسعه منطقه‌ای⁸»، مقوله‌ای با پیشینه کمتری نسبت به توسعه  است که در سال 1950 بصورت فراگیری در برنامه‌ریزی های اقتصادی در خصوص مناطق مطرح شد (آزادی و همکاران، 1398: 3) و به معنی توسعه همه جانبه یا جامع در یک قلمرو مشخص تعریف شده است Jovovic et al, 2017: 264))، که مفهومی تازه جهت ترسیم ضوابطی مناسب در راستای افزایش کیفیت زندگی مردم، کم شدن بیکاری، جذب سرمایه‌گذاریهای خصوصی و عمومی، شدت گرفتن فعالیتهای اقتصادی و بهبود محیطهای اقتصادی محلی و منطقه‌ای، برای پشتیبانی از توسعه اجتماعی و اقتصادی پایدار می‌باشد , 2014: 36) Apostolache). هدف توسعه منطقه‌ای، توسعه و کاهش نابرابری، افزایش رقابت (Devendra & Umar, 2015: 3)، توسعه یکپارچه مناطق و توجه به آمایش سرزمین مناطق  (Sonal et al, 2016: 1)، بهبود کیفیت زندگیRogelio & Sergio, 2018: 338)) ، توجه به ارتباط بین آموزش و ثروت  و افزایش سطح رفاه منطقه است (Cheng et al, 2018: 109). در واقع توسعه منطقه‌ای کوششی در جهت بهره‌گیری از ظرفیتهای طبیعی و منطقه‌ای برای رفاه مردم با توجه به حفظ کیفیتهای محیط زیست می‌باشد (Nurohmah, 2014: 71)

 

الگوی OECD در توسعه نوآوری منطقه‌ای

سیاستگذاران کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی سعی دارند تا نقش مناطق را در سیاستگذاری نوآوری ملی و منطقه‌ای پررنگ نمایند. براساس مطالعات انجام شده در کشورهای عضو این سازمان، مناطق موجود در این کشورها، به هشت خوشه اصلی (منطقه‌ای) دسته بندی شد که این هشت خوشه در سه دسته کلی قرار گرفت:

الف_ قطبهای دانشی  

ب_ مناطق تولید صنعتی

ج_مناطقی که بدون علم و فناوری هدایت میشوند: 

 این سازمان پیشنهاد می‌دهد که جهت گیری کلان توسعه هر منطقه ذیل یکی از سه راهبرد زیر تعیین شود: 

·       جهت گیری کلان یک: تأکید بر مزیتهای فعلی

·        جهت‌گیری کلان دو: حمایت از تغییرات ساختاری اقتصادی، اجتماعی (شناسایی مرزهای جدید دانشی) 

·       جهت‌گیری کلان سه : جهش به سمت ایجاد مزیتهای دانش محور (زمانی میاندشتی 1397، 137).

 

دانش و شهر دانش بنیان

امروزه دانش و اطلاعات به عنوان کليد رشد اقتصادي جهان (عابديني و همکاران، 1399: 155) و یکی از عوامل مؤثر در تحولات اقتصادی و همچنین بعنوان یک کالای اقتصادی به شمار می‌رود (اشتری و پرهیز، 1395: 20). درواقع جریان دانش مجموعه فرایندها، رویدادها و فعالیتهایی است که از طریق آن داده‌ها، اطلاعات، دانش و فرادانش یا خرد از یک وضعیت به وضعیت دیگر تبدیل می‌شود(Boisot 2014, 65).. نوناکا و تاکیوچی⁹ دانش را باوری پالایش شده تعریف می‌کنند که ظرفیت را برای اقدامی مؤثر افزایش می دهد. دانش در ذهن به وجود می آید و به کار می رود و نه تنها در مدارک و ذخایر، بلکه در رویه های کاری و فرآیند های  سازمانی نیز وجود دارد(نوناکا و تاکیوچی به نقل از پاکباز و دیگران 2014، 2592). دنیای امروز طلوع هزاره جدید در جهت دگرگونی مناطق و شهرها از جوامع صنعتی و الکترونیکی به جوامع دانش بنیان می باشد و در حقیقت جوامع قرن بیست و یکم جوامع فراصنعتی هستند و شهر دانش شالوده آنها می باشد(Hosseini, 2023:264). در عصر اقتصاد دانش بنیان، رشد و رونق اقتصادی پایدار به شدت با فعالیتهای مبتنی بر دانش ارتباط دارد (2014 ,Cabrita & Yigitcanlar). شهرهاي دانش بنیان یکی از موضوعات و چالشهای مهم توسط سازمانهای بین المللی، مقامات محلی شهرها، محققان و دست اندرکاران در دو دهه اخیر به شمار می‌رود. (Elena, 2015: 535). تاکنون تعریف قطعی و پذیرفته شده ای از شهر دانش ارائه نشده است و هر یک از محققان حوزه‌های گوناگون در مطالعات خود و بر اساس دیدگاهی خاص تعاریف متعددی از شهر دانش ارائه می‌دهند. در واقع شهر دانش بنیان با هدف تولید دانش طراحی شده استdvir & pasher 2004 :23) ) و این شهر راهی برای توسعه اقتصادی منطقه و خلق ارزش افزوده صادرات از طریق تحقیقات فناوری و قدرت ذهنی استSGS Economics and the Eureka Project), 2002). شهر دانش بنیان، پارادایمی جدید برای پایداری شهرها در آینده و نهادی یکپارچه که از نظر کالبدی و نهادی ترکیبی از عملکردهای یک پارک علم و فناوری و خدمات شهری را در خود جای می‌دهد  2018: 243) Alraouf,) و شهری که به دنبال خلق ارزش برای تمامی نواحی آن و توسعه استانداردهای بالای زندگی، حفاظت فرهنگی و توسعه اقتصادی است (World capital institute, 2017). در واقع هدف شهرهای دانش بنیان توسعه بر پایه دانش از طریق تشویق به ایجاد اشتراک گذاری ،ارزیابی، تجدید و به روز رسانی پیوسته دانش است Ergazakis et al: 2006: 71).

 

توسعه شهری دانش بنیان

توسعه شهری دانش بنیان¹⁰، نخستین بار در سال 1995 به عنوان یک رهیافت برای احیاء شهری در شهرهای صنعتی اروپا و امریکا مطرح شد(جعفری، 1395: 28). توسعه دانش‌بنیان در صورتی می‌تواند محقق شود که چارچوبهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و قانونی در یک کشور دارای بسترهای لازم جهت تحقق شاخصهای مورد نیاز برای آن باشد (اسدی و رزقی شیرسوار، 1398: 603). در واقع توسعه مبتنی بر دانش، الگوی توسعه جدید در عصر اقتصاد دانش می‌باشد که هدف آن رونق اقتصادی، پایداری محیط زیست، نظم اجتماعی- فضایی عادلانه و حکمرانی مناسب برای کشورها مي‌باشد(Chang, 2018: 3).

                 جدول 1. نسلهای توسعه شهری دانش بنیان 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(مأخذ: (Carrillo 2006, 43

 

ایگیت کانلار¹¹ الگوي براي توسعه شهری دانش بنیان معرفی می‌کند که به بیان مولفه‌های مرتبط با آن می‌پردازد. وی در تشریح ایـن الگو، آن را فراتر از توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شهر می‌داند و توسعه شهری دانش بنیان را دستاورد یا محصول نهایی توسعه یکپارچه ابعاد مختلف توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و فرهنگی، توسعه محیط شهری و توسعه نهادی شهر توصیف می‌کند(Yigitcanlar, 2011).

تصوير1. الگو توسعه شهری دانش بنیان 

 

 

 

 

 

 

(مأخذ:Yigitcanlar, 2011,89 ).

 

پيشينه تجربی

در ارتباط با تأثیر شاخصهای شهر دانش بنیان بر توسعه منطقه ای تاکنون هيچ پژوهشی در شهر پرديس انجام نشده است، اما به صورت مستقل در مورد هر کدام از مباحث، پژوهشها و مقالاتی نگاشته شده است که مي‌توان به آنها در راستاي دستيابي به مؤلفه ها و شاخصهاي شهر دانش بنيان اشاره کرد. زبردست و همکاران (1401)، در مقاله‌ای با عنوان «گونه شناسی فضاهای دانش بنیان»، به بررسی تطبیقی مفاهیم فضاهای دانش بنیان بر اساس شش مؤلفه گفتمان توسعه، نوع دانش مورد نیاز برای توسعه، مکان‌مندی، کنشگران اصلی، الگوی مدیریت و دوره تاریخی پرداخته‌اند. حنفی نیری (1401)، در تحقیقی با عنوان «مسئله شناسی توسعه دانش بنیان» تعداد پنج مؤلفه اقتصادی، سیاست‌گذاری دانش، مدیریت توسعه هوشمند، سیاسی و اجتماعی برای توسعه دانش بنیان را مطرح نمود. رفیعیان‌ (1399)، در مقاله ای با عنوان «شهر دانش محـور؛ حلقه ضروری اتصال به شهر آینده» به ردپای اقتصاد دانش محور در برنامه ریزی مشارکتی اشاره مي‌کند. عابدینی و همکاران (1399)، در مقاله ای تحت عنوان « امکانسنجی اجرای شهر دانش بنيان در کلانشهر تبريز با رويکرد توسعة مبتنی بر دانش»، رویکرد جدید توسعه شهر دانش بنیان را براساس شش بعد: اقتصاد دانش محور، جامعة دانش محور، دولت دانش محور، محیط دانش محور، سلامت دانش محور، امنیت دانش محور بيان مي‌کند. علي اکبري (1399) در مقاله اي با عنوان « تحليل ساختاري پيشرانهاي توسعه شهري دانش بنيان مطالعه موردي: کلان شهر تهران»، چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و نهادی و 15 پيشران کليدي را براي شهر دانش، بيان مي‌کند. خوارزمی و همکاران (1396)، در تحقیقی با عنوان «بررسی ابعاد اثرگذار برکارکرد پارک علم و فناوری خراسان در تبدیل شهر مشهد به شهر دانش» ابعاد سازمانی و اجتماعی و فرهنگی را به عنوان عوامل اثرگذار در تبدیل شهر مشهد به شهر دانش بنیان در نظر گرفتند. پوررمضان وهمکاران (1395) درمقاله‌ای با عنوان «شهر دانش بنیان: استراتژی توسعه آینده شهر زنجان به عنوان یک شهر پایدار و خلاق»، مؤلفه‌هاي کالبدي و عملکردي و زيرساخت شهري را براي الگوی توسعه آتی زنجان لازم مي‌دانند. وصال آذر شربياني (1396)، در مقاله‌اي با عنوان «بررسي ارتباط بين سرمايه اجتماعي و توسعه شهري دانش بنيان» به تآثیر سرمايه اجتماعی بر شاخصهای اقتصادی، نهادی و فرهنگی پرداخته و شاخصهایی همچون، سرمایه انسانی، گسترش فناوری و ارتباطات، پیدایش بسترها و زیرساختهای فرهنگی مناسب و کشف استعدادهای خلاق و جذب آنها را بیان می‌دارد. 

در رابطه با پژوهشهای خارجي انجام گرفته در راستاي ارتباط شهرهاي دانش بنيان و توسعه منطقه‌اي، در راستای دستیابی به مؤلفه‌ها و شاخصهاي مورد نظر از نتايج آنان میتوان به تحقیقی از وادرا (2018) با عنوان «توسعه دانش بنیان و اقتصاد دانش بنیان، نمونه موردی شهر دبی» اشاره کرد که در این تحقیق نشان داده شده است که چگونه دبی توانست اقتصادش را به سمت یک اقتصاد دانش بنیان سوق دهد و این تبدیل و دگردیسی چه اثراتی روی فعالیتهای دانش بنیان در این شهر گذاشته است. بولو (2017) در مقاله ای با عنوان « شکوفایی استانبول: بینش از سفر توسعه شهری دانش بنیان از یک اقتصاد محلی در حال ظهور» ، چشم‌اندازها و محدودیتهای استانبول را در مسیر استفاده از توسعه شهری دانش بنیان با استفاده از مقایسه عملکردش و تحلیل سایت مورد موشکافی قرار میدهد. در کل، توسعه حوزه‌های اقتصادی و منطقه ای محتملتر از حوزه‌های اجتماعی و سازمانی است. با وجود برخی دست آوردهایی که در زمینه فن‌آوری اطلاعات دفاعی و حوزه‌های مالی به دست آمده است، در فعالیتهای علمی، اقتصاد شهر عملکرد ضعیفی داشته است. در مقاله ای از هاستون و وارن (2015) با عنوان «شهر دانش و انعطاف پذیری اقتصاد شهری» به بررسی محدودیتها و قابلیتهای بالقوه شهر دانش به عنوان وسیله‌ای برای سرمایه گذاری ملکی پرداخته شده است. در اين تحقیق بررسي مي‌شود که آیا آن را در برابر آشفتگی اقتصادی تحریک می‌کند يا خير. 

 

 

 

چارچوب نظري

شهر دانش بنیان بر پایه دانش بنا و طراحی می‌شود و توسعه در این شهر از طریق بکارگیری دانش و علوم مختلف صورت می‌گیرد. درواقع شهر دانش بنیان با بکارگیری مستمر دانش در راستای توسعه اقتصادی منطقه قدم برمی‌دارد و برای رسیدن به این هدف باید به صورت پیوسته از دانش به روز و علوم مختلف بهره گیرد و با ارتقای ظرفیتهای دانش خود سعی در توسعه اقتصادی منطقه نماید. در شهر دانش بنیان سرمایه انسانی و زیرساختها دارای اهمیت بسزایی هستند و شهروندان، دانش خود را با همدیگر جهت رسیدن به یک هدف مشخص به اشتراک می‌گذارند.

 

نمودار1. تعریف مفهومی شهر دانش بنیان (مأخذ نگارندگان)

 

 

در واقع براساس مبانی نظری و تجربی یک سری تعاریف عملیاتی برای شهر دانش بنیان، بیان می‌گردد که شامل:

·       دسترسی آسان به فن آوریهای جدید ارتباطی 

·       ابزارهای لازم برای دسترسی آسان شهروندان به دانش

·       ارایه خدمات فرهنگی مبتنی بر یک استراتژی آموزشی واحد 

·       برابری سرانه کتابخوانی آن با استاندارهای جهانی(اروپایی) برابری می‌کند. 

·       شهری که شبکه ای از مدارس دارای ساختار آموزشی واحد و مرتبط با هم را دارا می باشد.

به طور کلی می‌توان چارچوب نظری مقاله را در الگو مفهومي جدید ارائه شده، بیان نمود که یک چارچوب وسیعتر و الگو مفهومي بومي سازي شده با افزودن مؤلفه‌هاي جدید در راستاي توسعه منطقه‌ای و همچنین همپوشانی با مؤلفه و شاخصهای توسعه منطقه‌ای و شرایط شهر جدید پردیس ارائه شده است که این الگو در واقع تکمیل کننده چارچوب الگوی مفهومي توسعه شهري دانش بنيان از ايگيت کانلار در چهار حوزه سیاستهای کلیدی توسعه شهری دانش بنیان (توسعه اقتصادی ،اجتماعی، فضایی و انسانی) می باشد، به طوری که در این الگوی بومی پیشنهادی با افزودن مؤلفه‌های جدید، شش مؤلفه اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، مدیریتی، ادراکی، سازمان فضایی و زیرساخت شهری برای توسعه شهری دانش بنیان در شهر پردیس در نظر گفته می‌شود.

 در ادامه الگوی مفهومی مورد نظر براساس ارتباط بین دو متغیر شهر دانش بنیان و توسعه منطقه‌ای به صورت الگوی گرافیکی زیر شکل گرفت، که از این الگو برای تحلیل و وزن دهی و اولویت بندی شاخصهای مورد نظر در ایجاد شهر دانش بنیان و توسعه منطقه ای در پردیس استفاده می گردد.

نمودار2. الگوی مفهومی ارتباط شهر دانش بنیان و توسعه منطقه ای (مأخذ:نگارندگان)

روش تحقیق

رویکرد این مقاله ترکیبی از قیاسی و استقرایی و روش آن بر مبنای هدف به صورت توسعه­ای وکاربردی میباشد. علاوه بر این، مقاله مورد نظر برحسب اقدام محقق تحلیلی بوده است. از طرف دیگر به علت وجود متغیرهای مستقل (شهر دانش‌بنیان) و وابسته (توسعه‌منطقه ای) میتوان آنرا تحقیق همبستگی نیز در نظرگرفت. این مقاله به جهت آنکه به دنبال توزیع ویژگیهای جامعه آماری در شهر پردیس است، از نوع پیمایشی و به جهت تهيه پرسشنامه و تحليل داده‌ها در بستر شهر جديد پرديس، مقاله توصيفي از نوع بررسي موردي هم می باشد. بازه زمانی مقاله از نوع مقطعی (يک ماه) بوده و براساس ماهیت داده‌ها، روش مقاله ترکيبي (کمي وکيفي ) مي‌ياشد. به منظور تعیین معیارها و شاخصها از تکنیک تصمیم گیری گروهی دلفی استفاده شد. در این مطالعه فهرستی از معیارها و شاخصهای شهر دانش بنيان با استفاده از مطالعات اسنادي و تحقیقات کتابخانه‌ای و استفاده از نظرات متخصصین و کارشناسان در شش مؤلفه اقتصادی، مدیریتی، ادراکی، سازمان فضایی، زیرساخت شهری و اجتماعی- فرهنگی در قالب پرسشنامه دلفی شناسایی گردید. سپس به منظور استخراج شاخصهای مورد نظر و امتیازدهی آنها پرسشنامه‌ها با 65 گويه، بین گروه تصمیم گیری متشکل از 40 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد پرديس و خبرگان و متخصصان شرکت عمران شهر جديد و پارک علم و فن آوري پرديس توزیع گردید تا نظرات خود را راجع به میزان اهمیت معیارها و شاخصها در فرایند شناسایی با تعیین یکی از پنج درجه اهمیت با استفاده از طيف لیکرت بیان کنند. در پایان شاخصهایی که متوسط رتبه سه یا بالاتر را کسب کردند پذیرفته و با توجه به میانگین آنها اولویت بندی شدند. در این مقاله جهت همگرا شدن نظرات اعضاي دلفي از شاخص انحراف معیار استفاده شد در ادامه براي استخراج شاخصهاي برگزيده و استانداردسازي آنان از روشz- score استفاده گرديد. همچنين در جهت روايي پرسشنامه، نظرات اساتید دانشگاهي و متخصصان و کارشناسان در ارتباط با شهرهای دانش بنیان و توسعه منطقه‌ای در مورد ساختار پرسشنامه و محتوای آن دریافت شد و اصلاحات لازم بر روی پرسشنامه اعمال گردید. در ادامه پايايي پرسشنامه براساس ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده توسط نرم افزار تحلیل آماری SPSS برابر 782/0 بود که نشان از پایایی پرسش نامه مورد نظر است. در مرحله بعد وزن دهی هر یک از مؤلفه ها و شاخصها با استفاده از روش بهترین – بدترین (BWM) انجام پذیرفت.

شناسایی و انتخاب مؤلفه ها و شاخصها

به منظور تعیین مؤلفه‌ها و شاخصها از تکنیک تصمیم‌گیری گروهی دلفی استفاده شد. مطالعه دلفی شامل چندین دور می‌باشد و تعداد مناسب دورها را از ۲ تا ۱۰ دور پیشنهاد می‌دهد. یک مرحله کلیدی در فرآیند دلفی طراحی پرسشنامه است که پرسشنامه‌ها برای دورهای بعدی بر اساس پاسخها به دور قبل طراحی می‌شوند. در این مقاله فهرستی از مؤلفه‌ها و شاخصهای شهر دانش بنيان با استفاده از تعاریف مفهومی وعملیاتی شهر دانش بنیان در بخش مبانی نظری و نتایج پیشینه خارجی مقاله(جدول2) و همچنین براساس الگوی توسعه شهری ایگیت کانلار (تصویر1) و مطالعات اسنادي و تحقیقات کتابخانه‌ای و مقالات علمی معتبر با استفاده از نظرات متخصصین و کارشناسان در شش بعد اقتصادی، مدیریتی، ادراکی، سازمان فضایی، زیرساخت شهری و اجتماعی در قالب پرسشنامه دلفی تدوین گردید. سپس به منظور استخراج شاخصهای مورد نظر و امتیازدهی آنها پرسشنامه‌ها با 65 گويه، بین گروه تصمیم‌گیری متشکل از 40 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد پرديس و خبرگان و متخصصان شرکت عمران شهر جديد و پارک علم و فن آوري پرديس در چهار دور توزیع گردید تا نظرات خود را راجع به میزان اهمیت مؤلفه ها و شاخصها در فرایند شناسایی با تعیین یکی از پنج درجه اهمیت با استفاده از طيف لیکرت (جدول2) بیان کنند و در صورت لزوم مؤلفه یا شاخص جدیدی به لیست اضافه نمایند. 

 

جدول 2. تعیین درجه اهمیت مؤلفه ها و شاخصها براساس مقیاس لیکرت

عبارت کلامي	خيلي کم	کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
مقدار کمي	1	2	3	4	5

 

 

 

 

(مأخذ 1997: 39  Albaum,)

 

برای جمع بندی آرای پرسش شوندگان، میانگین و انحراف معیار هر شاخص در هر دوره محاسبه شد و در هر دوره پرسشنامه در اختیار متخصصان شرکت کننده قرار گرفت و از آنها خواسته شد نظرات نهایی خود را با توجه به ملاحظه میانگین نظریات بقیه اعضاء به ترتیب اولویت اعلام نمایند و پاسخ ها را مجدداً مرور نموده  و در صورت نیاز در نظرات و قضاوتهای خود تجدیدنظر کرده و دلایل خود را در موارد عدم توافق ذکر نمایند.در پایان شاخصهای مقاله بر مبنای اعلام نظر نهایی گروه دلفی و اولویت کسب شده، لیست گردید. جهت حصول به اتفاق نظر میان اعضای دلفی یعنی همگرا شدن نظر آنها از شاخص انحراف معیار استفاده گردید. در صورتی که پاسخهای گروه دلفی درباره میزان اهمیت عوامل در دور آخر کمتر از دوره های قبلی باشد به معنی حصول اتفاق نظر میان اعضای دلفی یعنی همگرا شدن نظر آنها در آخر می‌باشد و ضرورتی به تکرار نظرخواهی نبوده و این دور به عنوان دور نهایی انتخاب می گردد. در این مطالعه جهت شناسایی و بومی سازی، مؤلفه ها و شاخصهایی که متوسط رتبه سه یا بالاتر را کسب نموده اند، مورد پذیرش قرار گرفته که در جدول 3 بیان گردیده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول3. مؤلفه ها و اهداف و معیار های متناسب با شهر دانش بنیان

مفهوم	مؤلفه	اهداف	شاخص
شهر دانش بنیان	اقتصادي	توسعه و رفاه اقتصادي	ایجاد بازارهای سرمایه‌ای متنوع برای تأمین مالی شرکتهای دانش بنیان، سرمایه گذاری بر زیرساختهای فیزیکی و فن آوری سطح بالا، حمایت ازکسب و کارهای دانش بنیان، سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخشهای آموزشی و فرهنگی
	اجتماعي فرهنگي	عدالت اجتماعي	استانداردهای زندگی ، سرمایه انسانی و اجتماعی، تنوع فرهنگی، دانشگاههای معتبر، خلاقیت و  توسعه زیرساختهای فرهنگی، ایجاد ماهیت چند ملیتی برای شهر، فرهنگ اشتراک گذاری دانش و تجربه در شهر، سرمایه اجتماعی
	ادراکي	آرامش و سرزندگي	تناسبات بین فضای باز و ساخته شده، رنگ تعلق به محل سکونت، گوناگونی در فرم و مصالح،خوانایی محیط شهری، امنیت ساکنین، غنای حسی ساکنین، آرامش و سرزندگی ساکنین در محیط، ویژگیهای معمارانه و طراحی شهری
	زيرساخت شهري	توسعه پايدار شهري	میزان توانایی شهر در برگزاری رویدادهای مهم ملی و فراملی، تأمین برق پایدار و زیرساخت‌های مورد نیاز برای انرژی، دسترسی آسان و سریع به خدمات مبتنی بر فن آوری اطلاعات، وجود پارکهای علم و فن‌آوری
	سازمان فضايي	ارتقاي کيفيت زندگي	ایجاد شرکتهای دانش بنیان در نزدیکی فن آوریهای پیشرفته و افراد متخصص، دسترسی به خدمات شهری، تنوع شهری،بالابردن کیفیت فضای شهری، اثرات زیست محیطی، حمل و نقل پایدار، فرم و تراکم شهری
	مديريتي	مديرت شهري کارآمد	مشارکت بخش خصوصی و دولتی، ایجاد فرصت جهت سرمایه گذاری در مراکز علمی، توانایی حفظ شهروندان با مهارت بالا، افزایش استخدام و بهبود پرداخت حقوق، سیستم مدیریت شهری کارآمد، توسعه استراتژیهای شهری بر مبنای دانش

(مأخذ: یافته های نگارندگان)

 

در ادامه براي استخراج شاخصهاي برگزيده و استانداردسازي آنان از روشz- score استفاده گرديد. همچنين در جهت روايي پرسشنامه، نظرات اساتید دانشگاهي و متخصصان و کارشناسان در ارتباط با شهرهای دانش بنیان و توسعه منطقه‌ای در مورد ساختار پرسشنامه و محتوای آن دریافت شد و اصلاحات لازم بر روی پرسشنامه اعمال گردید. درادامه پايايي پرسشنامه براساس ضریب آلفای‌کرونباخ محاسبه شده توسط نرم‌افزار تحلیل آماری  spss برابر 782/0 بود که نشان از پایایی پرسشنامه مورد نظر است. پس از جمع‌آوري پاسخهاي پرسشنامه ها، اطلاعات هر يک از مؤلفه‌ها و شاخصها به صورت کمي در نرم افزار اکسل وارد و براساس طيف ليکرت و تکنیک بهترین - بدترین، وزن معيارها و شاخصها محاسبه و اولویت بندی گردید.

محدوده مورد بررسی

مصوبه ایجاد شهر جدید پردیس در بهار سال 1368 توسط هیأت وزیران صادر و عملیات اجرایی شهر از سال 1372 آغاز گردید. براساس طرح جامع اولیه شهر، حدود 800 هکتار از اراضی شهر، کاربری تحقیقاتی و آموزشی داشته و عملاً این شهر یک شهر علمی و آموزشی تعریف ‌شده است. هیأت وزیران در جلسه مورخه 17/04/1388 موافقت نمود که شهر جدید پردیس به اولین شهر تخصصی جمهوری اسلامی ایران با مأموریت علمی، فرهنگی و فناوری تبدیل شود. شهر جدید پردیس در فاصله 17 کیلومتری شرق تهران، در کنار جاده ترانزیتی تهران آمل واقع گردیده است. شهر جدید پردیس براساس آخرین توسعه نهایی خود در شرایط موجود مساحتی در حدود ۳۵۸ هکتار دارد. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹9 بالغ بر ۱۰۶ هزار و ۴۳۳ نفر بوده است از اهداف ماموریت‌گرا نمودن این شهر می‌توان به ایجاد زیرساخت لازم برای رسیدن به اهداف و اسناد بالادستی همچون رتبه اول علمی در منطقه و تأمین بسته کاملی برای جذب و اشتغال نخبگان و متخصصان کشور اشاره نمود

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تصویر2. موقعیت جغرافیایی پردیس (مأخذ: شرکت عمران شهر پردیس1402)

در واقع ناحیه نوآوری پردیس با محوریت پارک فناوری پردیس با مسوولیت نهاد ریاست جمهوری و با رويكرد فرابخشي و با کارکردهای زیر در سال 1380 تشکیل شد:

·       ایجاد محیط مناسب کسب ‌وکار برای فعالیت و حضور حرفه‌ای شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور در جهت حفظ نخبگان و جذب متخصصین ایرانی غیرمقیم و فناوران خارجی؛

·       برآورده نمودن نیازهای پیچیده فناوری کشور و منشأ شکل‌گیری چشمه‌های فناوری و تسهیل فرآیند جذب، ارتقاء و انتشار آن؛

·       به حرکت درآوردن و مدیریت جریان دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، موسسه‌های تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و در نهایت «صنعت» و «بازار»؛

·       جریان‌ساز و شکل‌دهنده زیست‌ بوم فناوری،بهبود دهنده قوانین و مقررات کسب‌وکار در این حوزه؛

·       شکل‌گیری فعالیت‌های حرفه‌ای در زمینه بازارسنجی، ایده‌پردازی، پژوهش علمی، طراحی مهندسی، نمونه‌سازی، طراحی صنعتی، استاندارد سازی، تدوین دانش فنی، ثبت مالکیت فکری

 

تحليل و يافته هاي تحقیق

پس از جمع آوري پاسخهاي اعضاي گروه دلفي و اصلاح و ادغام شاخصهاي مشابه و استاندارد سازي آنان براساس روش نمره استاندارد¹²، برای بدست آوردن نمرهZ  هر يک از مؤلفه های اقتصادی، مدیریتی، ادراکی، سازمان فضایی، زیرساخت شهری و اجتماعی، در ابتدا بایستی میانگین مجموعه اعداد (میانگین نمره متعلق به هر سوال در شش بعد ) محاسبه و در ادامه انحراف معیار این مجموعه نیز بدست آید که برای تمام 65 گویه‌ در شش بعد صورت گرفت و در ادامه 36 شاخص برگزيده (هر مؤلفه شامل شش شاخص) از بين 65 شاخص موجود، براساس بالاترين امتياز در بازه (3 و3- ) شناسايي گرديد که در جدول 4 بيان گرديده است.

 

جدول4. شاخصهاي برگزيده و استانداردشده

شاخص	z-score	شاخص	z-score
اجتماعی و فرهنگي		زيرساخت شهري
برگزاری کنفرانسها، جشنواره ها ونمایشگاهها	0726/0	سرعت و پهنای باند اینترت در طول شبانه روز		829/2
تعداد فرهنگسراها و موزه های شهر و کتایخانه	803/0	دسترسی آسان و سریع به خدمات مبتنی بر فن آوری		390/2
آگاهی ساکنین از شهر دانایی و سودمندیهای آن	434/0	کیفیت شبکه حمل و نقل عمومی شهر		472/1
بهره‌گیری از سرمایه اجتماعی و انسانی	535/0	میزان توانایی شهر در برگزاری رویدادهای مهم		663/1
رضایت از استانداردهای زندگی	478/0	وجود خلاقیت و توسعه زیرساختهای فرهنگی		344/0
فرهنگ اشتراک‌گذاری دانش و تجربه در شهر	344/0	وجود پارک علم و فن آوری پردیس		860/1
مدیریتی		اقتصادي
استخدام استادان دانشگاهی علاقمند به کار آفرینی	669/0	بسترهای مطلوب اقتصادی مانند ارزان بودن زمین		439/0
قوانین مرتبط به ثبت و مالکیت شرکتهای دانشي	088/0	فعالیت اقتصادی مناسب و فضای کسب و کار مطلوب		994/0
رقابت‌پذیری و حرکت به سمت صنایع خلاق	575/0	مطلوبیت هزینه های ارتباطات با پهنای باندگسترده		535/0
مشارکت میان بخش خصوصی و دولتی	095/0	سرمایه گذاری عظیم و پشتوانه مالی		434/1
ایجاد فرصت جهت سرمایه‌گذاری در مراکز علمی	286/0	سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخشهای آموزشی		133/0
افزایش استخدام و بهبود پرداخت حقوق	057/0	سرمایه گذاری بر زیر ساخت های فیزیکی و فن آوری		720/0
ادراکي		سازمان فضايي
غنای حسی موجود شهر پردیس	133/0	دسترسی به خدمات شهری مناسب		803/0
امنیت در فضاهای شهری	573/0	توریع مناسب کاربری در فازهای مختلف پردیس		630/0
گوناگونی در طراحی فرم و کالبد	325/0	تناسب بین نظام کاربری زمین و فعالیت موجود		191/0
رنگ تعلق ساکنین و شهروندان به محل سکونت	433/0	حمل و نقل پایدار		707/0
ویژگیهای معمارانه و طراحی شهری	663/0	فرم وتراکم شهری پردیس		611/0
میزان رضایتمندی از آرامش و سرزندگی در محیط	758/0	بالابودن کیفیت زندگی و محیط شهری		382/0

مأخذ: محاسبات نگارندگان

 

 روش وزندهی بهترین- بدترین¹³

·        گام اول: مجموعه مؤلفه های اصلی به صورت ) A1,A2..,An ) و شاخصها به صورت (C1,C2,…Cn) تعریف می شوند.

·        گام دوم: بهترین (مطلوب ترین) و بدترین (کم اهمیت ترین) معیار از بین تمامی شاخص ها مشخص می شود که به آنها اصطلاحاً Best و Worstگفته میشود. در این مرحله، تصمیم گیرنده بهترین و بدترین مؤلفه یا شاخص را به طور کلی تعریف میکند و هیچ مقایسه ای در این مرحله انجام نمی پذیرد. در مرحله اول با اهمیت ترین (بهترین) و کم اهمیت ترین (بدترین) مؤلفه یا شاخص در هر گروه یا دسته بر مبنای نظرات ده نفر از خبرگان منتخب تعیین گردید

·        گام سوم: انجام مقایسات زوجی و تعیین ارجحیت بهترین شاخص نسبت به سایر شاخص ها با اعداد ۱ تا ۹ ساعتی مشخص میشود به طوری که عدد ۱ نشان دهنده اهمیت یکسان دو معیار و عدد ۹ نشان دهنده این است که بهترین معیار نسبت به معیارهای دیگر بسیار مهم تر است

·        گام چهارم: ارجحیت همه شاخص ها نسبت به بدترین شاخص با اعداد ۱ تا ۹ ساعتی مشخص می شود به طوری که عدد ۱ نشان دهنده اهمیت یکسان دو معیار و عدد ۹ نشان دهنده این است که معیار مورد نظر نسبت به بدترین معیار بسیار مهم تر است.

·        گام پنجم: با استفاده از الگو بهینه سازی زیر وزن معیارها محاسبه می شود

 

 

 

 

 

محاسبه نرخ سازگاری در روش بهترین-بدترین

با استفاده از    سازگاری محاسبه می شود. واضح است که مقدار   بزرگتر نشاندهنده نرخ سازگاری بالاتری می­باشد. از آنجا که می باشد، میتوان حداکثر مقدار را بدست آورد. با استفاده از شاخصهای سازگاری موجود در جدول 6 و فرمول ارائه شده میتوان نرخ سازگاری را محاسبه کرد. هرچه مقادیر نرخ سازگاري به صفر نزدیکتر باشد نتایج سازگاري بیشتري دارد.

 

 

 

 

 

جدول5. شاخصهای سازگاری با استفاده از روش بهترین - بدترین

aBW	1	2	3	4	5	6	7	8	9
شاخص سازگاری	0.00	0.44	1	1.63	2.30	3	3.73	7.47	5.23

(مأخذ: Rezaie, 2015:53)

محاسبه وزن مولفه های اصلی

پس از شناسایی و انتخاب مؤلفه ها و معیارهای شهر دانش بنیان، وزن دهی هریک از مؤلفه ها و شاخصهای انتخاب شده، با استفاده از روش بهترین - بدترین مطابق با گامهای گفته شده در قسمت قبل صورت می گیرد. نخست، مهمترین و کم اهمیت ترین مؤلفه مشخص گردید، که مؤلفه اقتصادی مهمترین و مؤلفه ادراکی کم اهمیت ترین مؤلفه شهر دانش بنیان در پردیس توسط خبرگان و متخصصان مشخص گردید که جدول شماره 7 وزن هر یک از مؤلفه های اصلی شش گانه شهر دانش بنیان در پردیس را نشان میدهد. بر اساس نتایج به دست آمده مؤلفه اقتصادی با وزن 42/0، اجتماعی و فرهنگی با وزن 35/0، زیرساخت شهری با وزن 21/0، مدیریتی با وزن 19/0 سازمان فضایی با وزن 18/0 درصد و ادراکی با وزن 07/0، به ترتیب بیشترین تا کمترین وزن را به خود اختصاص داده اند. همان طور که ملاحظه می شود، نرخ سازگاری برای تمامی مولفه ها در بازه صفر تا یک و کمتر از ۰٫۲۵ قرار دارند

جدول 6. وزندهی مؤلفه های شش گانه شهر دانش بنیان در پردیس و نرخ سازگاری

مؤلفه	بهترین مؤلفه	بدترین مؤلفه	وزن مؤلفه	نرخ سازگاری
اقتصادی			42/0	167/0
اجتماعی و فرهنگی			35/0
ادراکی			07/0
زیرساخت شهری			21/0
مدیریتی			19/0
سازمان فضایی			18/0

مأخذ: محاسبات نگارندگان

 

 محاسبه وزن شاخصهای مرتبط با هر مؤلفه 

متناسب با هر مؤلفه، با اهمیت ترین و کم اهمیت ترین شاخص بر اساس پرسشنامه هایی که بر اساس طیف پنج درجه ای لیکرت تهیه شده مورد ارزیابی و بعد از انجام مقایسه بهترین سایر شاخصها و مقایسه سایر شاخص ها با کم اهمیت ترین شاخص، محاسبات مربوطه به وزن هر شاخص انجام و نتایج در قالب جدول شماره 8 ارائه شد.

محاسبه وزن نهایی هر یک از شاخصها

طبق روش بیان شده در روش بهترین بدترین، وزن نهایی هر شاخص از حاصلضرب وزن مؤلفه اصلی در وزن هر شاخص محاسبه میشود. در جدول شماره 8 وزن نهایی هر یک از زیر شاخص ها که از حاصلضرب مولفه اصلی در وزن شاخص به دست آمده نشان داده شده است.

جدول 7. وزن نهایی شاخصهای شهر دانش بنیاین در پردیس

مؤلفه	وزن مؤلفه	شاخص مرتبط با هر مؤلفه	بهترین	بدترین	وزن شاخص	وزن نهایی
اقتصادی	42/0	فعالیت اقتصادی مناسب و فضای کسب و کار مطلوب			256/0	1/0
		سرمایه گذاری بر زیر ساخت های فیزیکی و فن آوری			524/0	220/0
		بسترهای مطلوب اقتصادی مانند ارزان بودن زمین			089/0	037/0
		مطلوبیت هزینه های ارتباطات با پهنای باندگسترده			037/0	01/0
		سرمایه گذاری عظیم و پشتوانه مالی			09/0	0378/0
		سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخشهای آموزشی			215/0	090/0
اجتماعی و فرهنگی	35/0	تعداد فرهنگسراها و موزه‌های شهر و کتابخانه‌			222/0	077/0
		آگاهی ساکنین از شهر دانایی و سودمندیهای آن			182/0	0637/0
		برگزاری کنفرانسها، جشنواره‌ها ونمایشگاههای مختلف			043/0	015/0
		رضایت از استانداردهای زندگی			376/0	1316/0
		بهره گیری از سرمایه اجتماعی و انسانی			72/0	252/0
		فرهنگ اشتراک گذاری دانش و تجربه در شهر			55/0	192/0
مدیریتی	19/0	رقابت پذیری و حرکت به سمت صنایع خلاق			68/0	1292/0
		استخدام استادان دانشگاهی علاقمند به کار‌آفرینی			234/0	044/0
		مشارکت میان بخش خصوصی و دولتی			190/0	0361/0
		ایجاد فرصت جهت سرمایه گذاری در مراکز علمی			69/00	131/0
		افزایش استخدام و بهبود پرداخت حقوق			056/0	010/0
		قوانین مرتبط به ثبت و مالکیت شرکتهای دانش بنیان			089/0	0169/0
ادراکی	07/0	ویژگیهای معمارانه و طراحی شهری			259/0	0181/0
		رنگ تعلق ساکنین و شهروندان به محل سکونت			138/0	009/0
		میزان رضایتمندی از آرامش و سرزندگی در محیط شهری			548/0	038/0
		گوناگونی در طراحی فرم و کالبد			119/0	0083/0
		غنای حسی موجود در شهر پردیس			045/0	003/0
		امنیت در فضاهای شهری			349/0	024/0
سازمان فضایی	18/0	حمل و نقل پایدار( توسعه وگسترش خطوط قطارشهری)			119/0	0214/0
		دسترسی به خدمات شهری مناسب			237/0	042/0
		بالابودن کیفیت زندگی و محیط شهری			662/0	119/0
		فرم وتراکم شهری پردیس			43/0	0774/0
		توریع مناسب کاربری در فازهای مختلف پردیس			332/0	059/0
		تناسب بین نظام کاربری زمین و فعالیت موجود درپرديس			301/0	054/0
زیرساخت شهری	21/0	وجود پارک علم و فناوري پرديس			336/0	070/0
		دسترسی آسان و سریع به خدمات مبتنی بر فن‌آوری			209/0	043/0
		کیفیت شبکه حمل و نقل عمومی شهر			189/0	039/0
		میزان توانایی شهر در برگزاری رویدادهاي ملی و فراملی			.04/0	008/0
		وجود خلاقیت و توسعه زیرساختهای فرهنگی			102/0	0214/0
		سرعت و پهنای باند اینترنت در طول شبانه روز			223/0	0468/0

مأخذ: محاسبات نگارندگان

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه گیری

مفاهیم مرتبط با متغیر شهر دانش بنیان و توسعه منطقه‌ای از جنبه‌های گوناگون در مبانی نظری و تجربي بررسی و ارتباط آنها با یکدیگر بیان و مشخص گرديد که شهر دانش بنیان رویکرد توسعه‌ای دارد و هدف نهایی آن دستیابی به پیشرفت اقتصادی و توسعه شهری پایدار است. رسیدن به این هدف جز با بکارگیری همه مؤلفه‌ها و معيارهاي موجود در یک شهر در زمینه‌های مختلف‌ امکانپذیر نخواهد بود براساس مطالعات صورت گرفته مشخص گرديد که ایگیت‌کانلار چهار حوزه سیاستهای کلیدی KBUD (توسعه اقتصادی،اجتماعی، فضایی و انسانی) را به عنوان سیاست جدید توسعه شهری در عصر دانش معرفی می‌کند که در اين مقاله علاوه بر مؤلفه‌هاي ذکر شده در رابطه با توسعه شهري دانش بنيان، به يک چارچوب بومي پيشنهادي براي توسعه شهري دانش بنيان در ايران (شهر پرديس) از طريق گسترش آن به سایر مؤلفه هاي ادراکی، سازمان فضایی، زیرساخت شهری و مدیریتی دست پيدا نموديم و در اين راستا، يک الگو مفهومي از ارتباط بين شهر دانش بنيان و توسعه منطقه‌اي براي شهرهاي دانش بنيان ايران ترسيم گرديد(تصویر3)، که اين الگو در شهر پردیس می‌تواند زمینه ساز دستیابی به شهری بر پایه دانش و در راستای رسیدن به اهداف توسعه منطقه‌ای قدم بردارد. هر یک از این مؤلفه‌ها در یک ارتباط متقابل و همسو با يکديگر در شهر پردیس می‌توانند زمینه ساز تبدیل شهر پردیس به یک شهر دانش بنیان و در ادامه توسعه منطقه‌ای آن گردد. لازم بذکر است که نادیده گرفتن هر یک از این مؤلفه‌ها منجر به توسعه ناکارآمد و بدون دستیابی به اهداف مرتبط با شهرهای دانش بنیان خواهد بود. شهر پردیس با اینکه از امکانات و ویژگیهای بالقوه و بالفعل برای تبدیل شدن به یک شهر دانش بنیان برخوردار می‌باشد، ولی متأسفانه تا به امروز نتوانسته است استاندارهای لازم برای تبدیل شدن به یک شهر دانش بنیان را برای خود فراهم آورد و بالتبع آن از توسعه و پیشرفت اقتصادی لازم درمنطقه نیز برخوردار نخواهد بود. با توجه به نتایج بدست آمده از وزندهي مؤلفه ها و معيارها به روش Bwm)) براساس نظرات خبرگان و متخصصان بين مؤلفه‌هاي پيشنهادي براساس الگو مفهومي مقاله، مؤلفه اقتصادي با وزن ( 42/0) و اجتماعی و فرهنگی با وزن (35/0) و زیرساخت شهری با وزن (21/0) به ترتيب بيشترين وزن را به خود اختصاص داده اند که نشان‌دهنده اهميت اين سه معيار در شهرهاي دانش بنيان است که متأسفانه سه مؤلفه ديگر کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند در رابطه با وزن معیارهای موجود در شهر پردیس معیار امنیت در فضاهای شهری با امتیاز 024/0 و معیار میزان رضایتمندی از آرامش و سرزندگی در محیط شهری با وزن 038/0 بیشترین وزن را در بین معیارهای ادراکی در پردیس به خود اختصاص داده اند. معیار سرمایه گذاری بر زیر ساخت های فیزیکی و فن آوری با امتیاز 22/0 و معیار فعالیت اقتصادی مناسب و فضای کسب و کار مطلوب با امتیاز 1/0 بیشترین وزن را در بین معیارهای اقتصادی به خود اختصاص داده اند.  وجود پارک علم و فناوري پرديس که یکی از زیرساختهای مهم برای شهرهای دانش بنیان می باشد، دارای امتیاز 07/0 و معیار میزان توانایی شهر در برگزاری رویدادهاي ملی و فراملی با امتیاز 008/0، به ترتیب  از معیارهای با اهمیت و کم اهمیت در پردیس می باشند. در شهر پردیس معیار سرعت و پهنای باند اینترنت در طول شبانه روز از وزن کمی با امتیاز 0468/0 برخوردار بوده که از مهمترین معیارها برای شهر دانش بنیان در دنیای امروزه سرعت اینترنت می باشد که باید در مورد زیرساختهای مرتبط با آن بازنگری اساسی صورت گیرد.  معیار دسترسی به خدمات شهری مناسب درای امتیاز 042/0 و در رتبه اول بالابودن کیفیت زندگی و محیط شهری درپرديس با امتیاز 119/0 قرار گرفته است و در انتهای جدول وزندهی به این معیارها ، حمل و نقل پایدار( توسعه وگسترش خطوط قطارشهری) با امتیاز  0214/0 قرار گرفته است.  معیار برگزاری کنفرانسها، جشنواره‌ها ونمایشگاههای مختلف کمترین وزن را با امتیاز 015/0 به خود اختصاص داده و در ادامه معیار بهره گیری از سرمایه اجتماعی و انسانی  با وزن 252/0 بیشترین وزن را دارا می‌باشد که نشان دهنده توجه کم مدیریت شهری پردیس به مسائل فرهنگی است. نتایج معیارهای مدیریتی نشاندهنده پايين بودن مشارکت میان بخش خصوصی و دولتی  و همچنين ایجاد فرصت جهت سرمایه گذاری در مراکز علمی و افزایش استخدام و بهبود پرداخت حقوق از ضريب نزديکي پاييني برخوردار هستند که بايد توجه بيشتري به اين معیارها در شهر پرديس شود.

 

یافته های نوآورانه تحقیق

در اين مقاله، در راستاي الگوهاي مختلف ارائه شده براي توسعه شهري دانش بنيان در پردیس، سه مؤلفه ادراکي و سازمان فضايي و مديريتي به چارچوب توسعه شهري دانش بنيان اضافه گرديد و الگوی پيشنهادي نظري - تجربي براي شهرهاي ايران براساس شش مؤلفه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، زير ساخت شهري و سازمان فضايي، مديريتي و ادراکي براي تبديل شهرهاي ايران به شهرهاي دانشي در راستاي توسعه منطقه اي بيان گرديد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار3. الگوی پیشنهادی نظری - تجربی توسعه منطقه ای دانش بنیان (مأخذ نگارندگان)

 

 ارائه پیشنهادات براي پژوهشهای آتي

 با توجه به مباحث مطرح شده در راستاي تبدیل پرديس به شهر دانش بنیان و استفاده از مزایای توسعه منطقه‌ای، مي‌توان پيشنهاداتي را ارايه نمود:

·       باید براي شهر پرديس علاوه بر مؤلفه‌هاي مطرح شده در الگو KBUD، براساس الگو مفهومي بومي بيان شده به مؤلفه‌هاي ادراکي، زيرساخت شهري و مديريتي و معيارهاي مرتبط با آنان نيز توجه شود تا به وضعیت مطلوب مطابق با استاندارهای جهانی دست پیدا کند.

·        یکی از مهمترین پیش نیازهای تحقق شهرهای دانش بنيان معيار اشتراک گذاری دانش و اگاهي ساکنين از شهر دانش و سودمندهاي آن است که از این رو پیشنهاد می‌شود با توجه به وجود پارک علم و فن آوري و شرکتهاي دانش بنيان در پرديس، مفهوم  اين معيارها از طريق رسانه‌هاي عمومي، فرهنگ سازی شده و با ارائه و نمایش تجارب شهرهای جهان به این کار سرعت عمل ببخشند. زیرا نقش رسانه ها و شبکه های اجتماعی در اشتراک گذاری دانش غیر قابل انکار است.

·       متاسفانه درک واضحي از ضرورت ایجاد شهرهای دانش بنيان در کشور وجود ندارد و  با توجه به اینکه در الگو شهر دانش ارگازاکیس توصیه شده است که اولین قدم برای ایجاد شهر دانش محور، تشکیل کمیته‌ای به نام کمیته دانایی است از اين رو پيشنهاد مي شود که این کمیته از طرف شرکت عمران شهرجديد، شهرداري، دانشگاه آزاد و پارک علم و فن آوري پرديس تشکیل شود و این خود کوچکترین گام برای شروع این مسیر می‌باشد زیرا تحقق شهرهای دانش بنیان نیازمند مفهوم سازی بوده که این خود نیز وابسته به زمان و عوامل اجرایی است.

·       با توجه به استخراج معيارهاي برگزيده در راستاي توسعه شهري دانش بنيان و وزن دهي و رتبه‌بندي آنان با هدف توسعه منطقه‌اي در شهر پرديس، پيشنهاد مي‌شود که اولويت مديران شهري پرديس شامل اين موارد باشد: سرمايه‌گذاري براي بهبود زيرساختهاي فن‌آوري اطلاعات، افزايش پهناي باند و کاهش هزينه‌هاي اينترنت، بهره‌گيري از دانش به روز و استفاده از بنيادهاي علمي دانشگاهها در سطوح مختلف اداري و اجرايي و مديريتي، بهبود و ايجاد ارتباط بين مراکز علمي و تحقيقاتي با صنعت، بالا بردن سواد شهروندان از طريق توسعه مراکز آموزش عالي، ارتباط دو سويه با شهرهاي دانش بنيان موفق در سطح جهان، برگزاري رويدادهاي مهم فراملي و بين المللي در شهر پرديس و تشويق و ايجاد انگيزه مشارکت براي بخش خصوصي جهت ايجاد و توسعه زيرساختهاي لازم براي تبديل پرديس به يک شهر دانش بنيان پايدار در منطقه.

 

 

 

فهرست منابع

 

·       آزادي،عباس.،دل‌انگيزان،سهراب.،فلاحتي،علي. 1390. بررسی توسعه منطقه‌ای از دولتهای سوم تا یازدهم (1360-1392) در ايران. مجله پژوهشهای اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 26(17).

·       ازکیا، مصطفی. و غلامرضا غفاري. 1397. جامعه شناسی توسعه. چاپ سیزدهم. نشرکيهان.

·       اسدی، رحیم و رزقی شیرسوار، هادی. 1398. ارائه الگو توسعه شرکتهای دانش بنیان درجهت توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر تهران). فصلنامه علمی و پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 9(2).

·       پورجبلي،ربابه.،حنفي‌نيري،کريم.،بابايي، محبوبه. 1401. مسأله شناسی توسعه دانش بنیان. فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه. 9(3).

·       تودارو، مایکل. 1397. توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلامعلی فرجادی. چاپ بیست و یکم. انتشارات کوهسار.

·       جعفری، معصومه. 1395. شهردانش و تأثیر آن بر سرریز دانش. پايان‌نامه کارشناسي ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه الزهرا (س).

·       جعفری مهر آبادی،مریم.، سجودی، مریم. 1396. شهر دانش بنیان به مثابه مفهومی میان رشته ای. نشریه راهبرد توسعه، 52(13).

·       جمعه پور، محمود.، عیسی لو، شهاب‌الدین.، گودرزی،وحید و دوستی سبزی، بهزاد.1396. تدوین راهبردهای شهری با رویکرد توسعه دانش بنیان، مورد مطالعه شهر صنعتی اراک. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 20(5).

·       زمان‌محمدي رئیسی، محمد.و سروش فتحی وحبیب الله كریمیان. 1399. صنعت بانكداري نوين و توسعه در ايران. نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 1(13).

·       عابدینی،اصغر.،خلیلی،امین.، خرم، فایزه.، قربانی، شیوا .1399. امکان سنجی اجرای شهر دانش بنیان در کلان شهر تبریز با رویکرد توسعه مبتنی بر دانش. نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 24(7).

·       لفت ويچ، آدريان. 1398. دموکراسي و توسعه ترجمه احمد عليقليان و افشين خاکباز، تهران، طراح نو.

·        ندروين پيترز، جان. 1397. نظريه توسعه (فرهنگ،اقتصاد،جامعه). ترجمه انور محمدي، چاپ سوم. تهران. ناشر گل آذين.

·       نصيري، مهدي. 1399. مروري بر مفهوم و شاخصهاي توسعه و پيشرفت با نگرش اسلامي. مطالعات فرهنگي و اجتماعي حوزه. 7(4).

.

·       Albaum G. The Likert scale revisited. Int J Mark Res. 1997;39(2).

 

·       Alraouf, Ali, A. 2018. Knowledge-Based Urban Development in the Middle East, Publisher: IGI Global.

·       Apostolache, M. A. 2014. Regional Development in Romania: From Regulations to Practice. Procedia Economics and Finance, (8).

·       Boisot,M.. H.(2014). Knowledge Assets: Securing Competitive Advantage In the information Economy. Oxford University Press

 

·       Carrillo, F. J. (2006).Knowledge cities(Approaches, Experiences and Perspectives), Elsevier Inc.

·       Chang, D.L.; Sabatini-Marques, J. & da Costa, E. 2018. Knowledge based, smart and sustainable cities: a provocation for a conceptual framework. Journal of Open Innovation, 4 (5).

·       Cheng, S.; Hualin, X. and JinfaJiang, Q. 2018. Is Urban Land Development Driven by Economic  Development or Fiscal Revenue Stimuli in China, Land Use Policy, 77(C).

·       Davood Hosseini , Bahareh Naseri , Ali Payan. (2023).Identifying and Analyzing the Effective Factors of the Establishment of Knowledge-based Cities in Less Developed Areas (Case Study: Sistan and Baluchestan Province). Journal of System Management (JSM)

·       Devendra, K. and Umar, D. 2015. Enablers for Competitiveness of Indian Manufacturing Sector: An ISM-Fuzzy MICMAC Analysis, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 189(2015).

·       Dvir, R., & Pasher, E. 2004. Innovation engines for knowledge cities: an innovation ecology perspective. Journal of Knowledge Management, 8(5).

·       Elenaa, C. 2015. The Making of Knowledge Cities in Romania. Procedia Economics and Finance, 32(C).

·       Jovovic, R., Draskovic, M., Delibasic, M., & Jovovic, M. 2017. The concept  of sustainable regional development – institutional aspects, policies and prospects. Journal of  International Studies, 10(2).

·       Nurohmah, A., Priadmojo, A., Kurnia Dewi, M., Satria, M., & Saputra, N. 2014. Analysis of Regional Development in Connection with Multi Disaster Susceptibility in Bengkulu Province. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 135(C).

·       Pakbaz M., Moolaey F., Bigdeli H., Ghaffari A., ( 2014)., Knowledge Management and organization learning., International Journal of Management and Humanity Sciences. Vol 3., No7.

·       Rezaei, J. (2015). Best-worst multi-criteria decision-making method. Omega.

·       Rogelio, M. and Sergio, T. 2018. The contemporary development discourse: Analysing the influence of development studies’ journals, World Development, 109(C)

·       SGS Economics. Towards a KC Strategy, in SGS Economics and the Eureka Project, Melbourne. 2002. Technical Report prepared for Melbourne City Council.

·        Sonal, S.; Vijay, N. and Sunil, L. 2016. Identification and analysis of barriers in implementation of solar energy in Indian rural sector using integrated ISM and fuzzy MICMAC approach, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 62(C).

·       World Capital Institute and Teleos .2017. The most admired knowledge city report. 2016 Edition. Monterrey, Mexico.

 

·       Yigitcanlar, T. 2014. Position paper: Benchmarking the performance of global and emerging knowledge cities, Expert Systems with Applications, 41(10).

·       Yigitcanlar, T. 2011. Position paper: Redefining knowledge-based urban development. International Journal of Knowledge Based Development, 2(4).

·       Yigitcanlar, T., Inkinen, T. & Makkonen, T. 2015. Does size matter? Knowledge-based development of second-order city-regions in Finland. disP-The Planning Review, 51(3).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

evaluation of knowledge based urban development criteria to achieve the local model of knowledge based urban development in Pardis city with Regional development approach by using the Z-score and BWM technique

Ali Adib, Farah Habib*, Zahra sadat saeideh Zarabadi

Abstract

Knowledge is one of the most important resources for competition and development in today's economy. Therefore, knowledge-based cities are considered as a suitable solution for economic growth and development of regions and improving the quality of life in the 21st century. The main goal of this research is to formulate solid theoretical foundations regarding the impact of knowledge-based cities on regional development and the micro-goal is to identify the components and criteria of a knowledge-based city in order to achieve a proposed local framework for knowledge-based urban development in Pardis city. . The research philosophy is pragmatism with a positive orientation and the research method is analytical and the research approach is based on the nature of the data in a combined (inductive and deductive) way.In this research, in order to reach a proposed local framework for knowledge-based urban development, it explains and evaluates the components and criteria of the knowledge-based city in Pardis city. In order to achieve this goal, the desired components and criteria were determined using documentary studies and theoretical and experimental bases, and a questionnaire with 65 items was distributed among the decision-making group consisting of 40 members of the target group using the Delphi method. The z-score method was used to extract the best indicators, and the weight of the components and criteria was calculated based on the Likert spectrum and the best-best method. In the following, the research questions were answered, which are the criteria and indicators necessary to transform Pardis city into a knowledge-based city and what will be their priority to achieve a successful knowledge-based city.In fact, six social, economic, managerial, perceptual, spatial organization and urban infrastructure components were defined as the proposed components for knowledge-based urban development and their related indicators. The results of the research show that the economic component with a score of 0.42 is in the first place, the social and cultural component is in the second place with a score of 0.35 and the urban infrastructure component is in the third place with a score of 0.21 in terms of importance in Pardis city and in line with every One of the mentioned components, the indicators related to them were prioritized and necessary proposals were presented to transform Pardis city into a knowledge-based city with the aim of regional development

 

 

Keywords: Knowledg city, Regional development, Knowledge based urban development, Pardis city

 

121

 

 

 

---

[1] -دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

[2]  - نویسنده مسئول، استاد، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

[3]  - دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

[4] .Organization for Economic Co-operation and Development

[5] .Misra

[6] .Dudly Sears

[7] .Cowen & Shenton 

[8] .Regional Development        

[9] .Nonaka  & Takeuchi

[10] .Knowledge -Based Urban Development

[11] .Yigitcanlar

[12] .z-score 

[13]  .BWM. (Best-Worst Method)