تحلیل ابعاد معناشناختی رنگها در مثنوی معنوی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

نرگس انصاری ¹ ()
علی صیادانی ² ()
صدیقه اسدی ³ ()

تاریخ دریافت : 1391/11/20 تاریخ پذیرش : 1392/04/20 تاریخ انتشار : 1391/05/01

کلید واژه: دلالت, معناشناسی, مثنوی, مولوی, عنصر رنگ,

چکیده مقاله :

چکیده مثنوی معنوی یکی از شاهکارهای ادبیات فارسی است که مولانا جلال الدین بلخی آن را به نظم کشیده است. یکی از عناصری که باعث افزایش زیبایی و جذّابیت اشعار این اثر نفیس گشته؛ استفاده از عنصر رنگ است که آمدن آن در لابلای ابیات مثنوی دارای دلالات معین و اغراض خاصی است. مولانا 2275 بار از رنگها در مثنوی به صورت مستقیم و غیر مستقیم استفاده کرده است که آن رنگ‌ها عبارتند از: سیاه، سفید، سبز، قرمز، زرد و مشتقات اینها. پرکاربرد‌‌ترین رنگ در اشعار مولوی، رنگ زرد و کم کاربرد‌ترین آن رنگ سفید است. مولوی مرادش علاوه بر وصف طبیعت رنگها، تعبیر از حالات مختلف انسان و طبیعت پیرامون در موقعیت‌های مختلف است. و در این راه، گاه از تشبیه، استعاره، کنایه، و یا رمز بهره برده است.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.

2. استعلامی، محمد (1375)، متن و تعلیقات مثنوی، دفتر 3، 4، 5، 6، تهران: انتشارات زوّار.

3. اپلی، ارنست (1371)، رؤیا و تعبیر رؤیا، تهران: فردوسی.

4. اسماعیل، عزّالدّین (بی.تا)، الشعر العربی المعاصر، لا ط، بیروت: دار الثّقافه العربیه.

5. انقروی، اسماعیل (بی.تا)، شرح کبیر انقروی، ترجمه عصمت ستارزاده، تهران: انتشارات کتاب فروشی دهخدا.

6. حقیقت، عبدالرفیع (1367)، تاریخ عرفان و عارفان ایرانی، ج3، تهران: کومش.

7. خیتی، محمود عمر (1986)، التطور الدلالی فی الشعر العربی السوری حدیثه و معاصره، إشراف مازن الوعر، رساله ماجستیر، دمشق: جامعه دمشق.

8. ریاض، عبد الفتّاح (1983)، التکوین فی الفنون التشکیلیّة، ط2، القاهره: دار النهضه العربیّه.

9. زمانی، کریم (1387)، شرح جامع مثنوی معنوی، دفتر اول، چاپ 28، تهران: انتشارات اطلاعات.

10. الشاهر، عبد الله (2002)، الأثر النفسی للون، مجله الموقف الأدبی، العدد 379.

11. الشریف، طارق (1974)، الشعر والفن التشکیلی، مجله الموقف الأدبی، العدد7.

12. شکری، عبد الوهاب (1985)، الاِضاءه المسرحیه، ط1، القاهره: الهیئه العامه المصریه.

13. شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1370)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگاه.

14. عصفور، جابر (2003)، النقد الأدبی، ج2، ط1، بیروت: دار الکتب اللبنانیه.

15. فروزانفر، بدیع الزمان (د.ت)، شرح مثنوی شریف، دفتر2 و3،تهران: انتشارات زوّار.

16. القرعان، فایز عارف سلیمان (1984)، الوشم والوشی فی الشعر الجاهلی، رساله جامعیه، جامعه الیرموک.

17. مختار عمر، أحمد (1997)، اللغه واللون، ط2، القاهره: عالم الکتب.

18. مولانا، جلال الدین، مثنوی معنوی (1389)، براساس نسخة نیکلسون، چاپ سوم، انتشارات فرهنگسرای میردشتی.

19. نجم رازی (1365)، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.

20. واردی، زرین تاج؛ مختارنامه، آزاده (1386)، بررسی رنگ در حکایتهای هفت پیکر نظامی، ادب پژوهی، شماره دوم.