رنج و بلا در ادبیات عرفانی با نگاهی کوتاه به رابعه عدویه بر اساس گزارش «فوائدالسالکین»
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسیبهاره محمدزاده 1 , علی اصغر دادبه 2 , عبدالحسین فرزاد 3
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرن شمال، تهران، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات‌فارسی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: رنج و بلا, مواجهه با رنج و بلا, ادبیات عرفانی, رابعه, نقد ادبی,
چکیده مقاله :
در تصحیح نسخه‌‌‌‌‌های خطی به‌جز بررسی و تنظیم صورت ویراسته اثر، مطالعه سطوح زیرین نسخه، یعنی محتوای اثر نیز حائز اهمیت و ضروری است. در این پژوهش که بیشتر نقد و بررسی عرفانی، ادبی نسخه و محتوای آن مدنظر بوده است؛ پس از معرفی نسخه خطی «فوائدالسالکین» و شناساندن آن، به بررسی دیگر سطوح اثر پرداختیم و ضمن معرفی رابعه عدویه، رویکرد او در مواجهه با رنج و بلا را بدان گونه که در فوائد السالکین منعکس شده بررسی کردیم. در عرفان ایرانی موضوع تقابل با بلایا و رنج‌‌‌‌‌ها بسیار مورد توجه عارفان بوده و رویکرد‌‌‌های مختلفی به آن وجود دارد که کمتر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. رابعه به عنوان یکی از مؤثرترین عارفان مسلمان در این زمینه اندیشه و آرای گسترده‌ای دارد که شایسته بررسی و قیاس با دیگر عارفان است. مسئله موردبحث در این پژوهش این است که بلایا و رنج در دنیا، از منظر عرفانی و هستی شناختی، چگونه قابل‌تحلیل است و تفاوت رویکرد رابعه با دیگر عرفا چیست.
In the correction of manuscripts, in addition to examining and adjusting the edited form of the work, it is also important and necessary to study the lower levels of the manuscript, that is, the content of the work. In this study, which mainly focuses on mystical and literary criticism and study of the manuscript and its content; after introducing the manuscript of “Fawa’id al-Salekin” and introducing it, we examined other levels of the work and, while introducing Rabia Adaviyyah, we examined her approach to facing suffering and calamity as reflected in “Fawa’id al-Salekin”. In Iranian mysticism, the issue of confronting calamities and suffering has been of great interest to mystics, and there are various approaches to it that have been less studied. Rabia, as one of the most influential Muslim mystics, has extensive thoughts and opinions in this field that are worthy of examination and comparison with other mystics. The issue discussed in this research is how disasters and suffering in the world can be analyzed from a mystical and ontological perspective and what is the difference between Rabia's approach and other mystics.
• قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه‌ای، قم: دارالسلام.
• اسماعیلی، مسعود (1399) تحلیل مقوله بلا و درد و رنج در عرفان ابن عربی، در نشریه قبسات، تابستان 1399، شماره 96.
• بعلبکی، منیر (۱۹۸۰). «Rabi'ah al-'Adawiyyah». دانشنامه المورد (به عربی). ج. ۸. بیروت: دارالعلم للملایین. ص. ۱۱۴).
• نوربخش، جواد (۱۳۷۹). زنان صوفی. تهران: انتشارات یلدا قلم. ص. ۳۲. شابک ۹۶۴-۵۷۴۵-۱۴-۴.
• سرامی، قدمعلی و تلخابی، مهری (1389). مقالۀ رابعه در گذار از پل مجاز، در نشریه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی بهار ۱۳۸۹ شماره ۱۸
• سعدی شیرازی (1368). گلستان، به کوشش غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
• عطار نیشابوری (1395). تذکره‌الاولیا، ص 69
• عابدی، محمود (1394). نفحات الانس، ص 750
• فروغی، محمدعلی (1395). غزلیات سعدی: انتشارات ققنوس.
• مناوی، عبدالرؤف (1999 م). طبقات الصوفیه، لبنان، بیروت: دار صادر. ص 40
• مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی (1378) فیه مافیه، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر