بررسی و تحلیل عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

پورعیدی وند, لاله; نصراللهی, مهدی; مظفری, محمد مهدی; انیسه, محمد

doi:10.30495/jzpm.2022.29669.4033

کد مقاله : JZPM-2112-4033 (R1) بازدید : 260 صفحه: 47 - 62

10.30495/jzpm.2022.29669.4033

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی و تحلیل عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

لاله پورعیدی وند ^{1
*} , مهدی نصراللهی ² , محمد مهدی مظفری ³ , محمد انیسه ⁴

1 - دانشجوی دکتری مدیریت کارآفرینی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
3 - دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
4 - استادیار گروه مدیریت دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره

تاریخ دریافت : 1400/10/10 تاریخ پذیرش : 1401/02/05 تاریخ انتشار : 1401/07/12

کلید واژه: کارآفرینی گردشگری, شرایط بحران, کرونا ویروس, تئوری داده بنیاد, نگاشت شناختی فازی,

چکیده مقاله :

گردشگری یکی از پرظرفیت‌ترین صنایع در ایران است که قابلیت‌های فراوانی برای راه اندازی مشاغل جدید دارد و اگر از فرصت‌های بی شماری که در این حوزه وجود دارد به خوبی استفاده شود می‌توان زمینه را برای کارآفرینی، اشتغال زایی و درآمد زایی فراهم کرد. با وجود اهمیت کارآفرینی در گردشگری، امروزه کشور و بطور وسیع‌تر جهان، درگیر بحرانی به نام کرونا ویروس شده که بشدت گردشگری را تحت تاثیر خود قرار داده است. این مقاله با هدف شناسایی عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران و بررسی شدت روابط بین عوامل انجام شده‌است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی، اکتشافی و کیفی می باشد. جامعة آماری شامل خبرگان بخش گردشگری در شهر اصفهان می باشند. در مرحله اول با استفاده از بررسی ادبیات نظری و مطالعه عمیق منابع، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با خبرگان و انجام روند تئوری داده بنیاد، عوامل و مولفه های موثر شناسایی شده و در مرحله دوم به منظور بررسی روابط علی و شدت روابط آنها از روش نگاشت شناختی فازی(FCM) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که براساس مطالعات انجام شده چهار عامل فرهنگی- اجتماعی، محیطی و زیرساختی، اقتصادی و نهادی بر کارآفرینی گردشگری تاثیر گذار بوده و عامل محیطی و زیرساختی بیشترین شدت رابطه را با متغیر کارآفرینی گردشگری دارد. علاوه براین هریک از عوامل مذکور با یکدیگر نیز رابطه داشته و بر هم تاثیر می گذارند و از این طریق نیز بر متغیر کارآفرینی گردشگری تاثیر گذار بوده اند.

چکیده انگلیسی:

Tourism is one of the most potential industries in Iran, which has many capabilities to start new businesses, and if the numerous opportunities that exist in this field are well used, it can provide the basis for entrepreneurship, job creation and income generation.Despite the importance of entrepreneurship in tourism, today the country and the wider world is involved in a crisis called the corona virus, which has severely affected tourism. This article aims to identify the factors affecting tourism entrepreneurship in crisis situations and to examine the intensity of the relationship between the factors. The present research is of applied, exploratory and qualitative research. The statistical population includes experts in the tourism sector in Isfahan. In the first stage, by reviewing the theoretical literature and in-depth study of sources, in-depth semi-structured interviews with experts and conducting data theory theory process, effective factors and components were identified and in the second stage to investigate the causal relationships and the intensity of their relationships. Fuzzy cognitive mapping (FCM) is used. The results show that based on studies, four socio-cultural, environmental and infrastructural, economic and institutional factors affect tourism entrepreneurship and environmental and infrastructure factors are most strongly related to tourism entrepreneurship. In addition, each of the mentioned factors are related to each other and affect each other, and in this way have also affected the tourism entrepreneurship variable.

Extended Abstract

Introduction

Tourism is a new approach that can play a major role in empowering local people and developing human resources, economic diversification and growth, creating job opportunities and improving living standards through the provision of social services.In 2020, when jobs and entrepreneurship were to flourish in the world tourism industry, with the advent and spread of COVID-19 in the world, the tourism industry engine was shut down all over the world. In order to improve the entrepreneurial situation of tourism in crisis situations, the factors that can affect its expansion should be identified and focusing on these factors, solutions should be reviewed and implemented. This article aims to identify the factors affecting tourism entrepreneurship in crisis situations and to examine the intensity of the relationship between the factors. The city of Isfahan as one of the most important historical cities in Iran has many tourist attractions to attract tourists. The historical, architectural and urban features of this city have made it a distinct destination. Due to the importance of this city in the tourism industry in various fields, especially urban tourism, this study was conducted in Isfahan.

Methodology

This research is classified as descriptive research based on the type of purpose, except for applied research and based on collecting the required data. The main purpose of this study is to identify the relationships between the variables affecting tourism entrepreneurship in crisis situations and has been done in two stages. In the first stage, in order to identify the effective factors in tourism entrepreneurship in crisis situations, a qualitative method has been used. The field study was performed using foundation data theory. The statistical population includes academic experts, private sector activists and government managers in the tourism sector in Isfahan. The method of sampling is snowball. The sample size of the research is determined based on theoretical saturation. In the second stage, in order to investigate the causal relationships and the intensity of their relationships, the fuzzy cognitive mapping method has been used. Semi-structured interview method was used to collect information. Also, a questionnaire was used to determine the effect or not of the factors on each other and also on the tourism entrepreneurship variable using the Likert scale, which was completed by the interviewee at the end of each interview.

Results and Discussion

Tourism entrepreneurship is a very important issue and in terms of the role that this type of entrepreneurship has in achieving sustainable development, it should be considered what are the dimensions and components affecting tourism entrepreneurship and how tourism entrepreneurship opportunities are achieved, so that a specific model was achieved. Based on the study, four categories of factors affecting tourism entrepreneurship in crisis situations and the components of each were identified using the opinion of experts and the method of data theory of the foundation. Three components related to institutional factors, five components related to environmental and infrastructure factors, two components related to economic factors and three components related to cultural and social factors were identified. In the next step, a fuzzy questionnaire and cognitive mapping method were used to examine the relationships between the variables. Based on the results, it was observed that the environmental-infrastructure factor has the greatest impact on the tourism entrepreneurship variable in crisis situations.

Conclusion

This article is in line with the work of previous researchers and with emphasis on the results of their research for the first time with the aim of investigating the factors affecting tourism entrepreneurship in crisis (corona virus) in Isfahan. For this study, in the first stage, the data theory method of the foundation and in the second stage, the fuzzy cognitive mapping method has been used. In examining the results, it is found that four socio-cultural, environmental and infrastructural, economic and institutional factors have influenced tourism entrepreneurship in crisis situations and also these factors are related to each other, which can be the basis for creating a conceptual model for Develop a tourism entrepreneurship model to be in crisis. In reviewing the research findings, it has been determined that all the studied elements are of the type of ordinary variables that are both effective and influential. This means that in addition to affecting other variables, they are also affected by other variables, which complicates the design of a conceptual model for tourism entrepreneurship. The existence of a relationship between the four factors affecting tourism entrepreneurship means that these factors, in addition to affecting the tourism entrepreneurship variable, also affect the development of tourism entrepreneurship by influencing each other. This is especially true for the relationship between environmental and infrastructure factors and economic factors, which shows that the stronger the environmental conditions and health and tourism infrastructure, the better the economic factors and the more economic factors expand. , Cause better environmental and infrastructure conditions. Also, in the study, it was found that environmental and infrastructural factors have the greatest impact on the tourism entrepreneurship variable in crisis situations. After that, there were economic and institutional factors, and finally cultural and social factors. This indicates that under normal circumstances, tourists paid less attention to health infrastructure or health protocols to choose a tourist destination, but in times of crisis, Corona is the main factor for choosing a tourist destination. And naturally has the greatest impact on entrepreneurship. Based on the results of the research as well as interviews with experts, a number of suggestions are provided to improve the situation of tourism businesses:

-Holding tourism entrepreneurship training courses in crisis situations for accommodation and food centers.

-Marketing to ensure compliance with all health protocols and gain the trust of tourists and e-marketing to attract tourists is one of the strategies of market penetration strategies that experts mentioned to attract tourists back to hotels and resorts.

-Capacity of restaurants and hotels until it is ensured that the risk of infectious diseases is completely eliminated

-Providing sanitary equipment to tourists in tourist facilities and places

-Establishing an online store and offering outdoor food by hotel restaurants was a product development strategy

-Establishment of tourism insurance companies, establishment of the crisis fund of the Ministry of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism

-Manpower and management training in the tourism industry and related businesses as the key to success in crisis management

-Government support for tourism businesses affected by the crisis, honoring researchers and innovators and ideas in the field of tourism businesses in crisis

منابع و مأخذ:

Ahmad, S. Z., Abu Bakar, A. R., & Ahmad, N. (2018). An evaluation of teaching methods of entrepreneurship in hospitality and tourism programs. The International Journal of Management Education, 16(1), 14–25. https://doi.org/10.1016/j.ijme.2017.11.002

Amiri, S., Ehsanifar, T., Naderi, N., & Rostami, F. (2016). Formulating of a conceptual model to study the impact of Agri-Tourism on rural entrepreneurship development. Journal of Studies in Entrepreneurship and Sustainable Agricultural Development, 3(1), 1-15. https://doi.org/10.22069/jead.2016.2919 [In Persian]

Argha, M., Pakzad Azadkhani, R., & Karimi Doostan, R. (2017). The role of tourism in entrepreneurship and sustainable tourism development in Ilam. Quarterly Journal of Urban Development Studies, 1(3). [In Persian]

Azar, A., & Mostafaei, K. (2012). Cognitive mapping as a new method in optimizing budgeting decisions. Management Research in Iran, 16(3), 83-103.. Management Research in Iran, 16(3). [In Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.2322200.1391.16.3.5.6

bagheri, M. , Mobasheri, A. A. , & nikbakht, A. (2021). Identify and prioritize strategies for promoting tourism and hospitality businesses in post- COVID-19. Journal of Tourism Planning and Development, 10(36), 103-127. [In Persian]doi:10.22080/jtpd.2021.20178.3407

Basoli, M. (2019). Designing an entrepreneurship development model for cultural tourism destination in Yazd World Heritage City (PhD thesis). Tehran University of Science and Culture. [In Persian]

Basoli, M., & Jabbari, G. (2021). The relationship between crisis management and resilience of the tourism destination community in the Corona crisis (Case study: Hamadan). Journal of Urban Tourism, 8(1). [In Persian]

Baum, T., & Hai, N. T. T. (2020). Hospitality, tourism, human rights and the impact of COVID-19. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 2(1).

Ehsanifar, M., Nezamabadi, A. R., & Alipour, M. (2017). Possible futures of energy production in the country using fuzzy cognition map design. International Journal of Industrial Engineering and Production Management, 28(2). [In Persian]

Farzin, M. R., Hassanpour, M., Mahmoudzadeh, S. M., & Arab Mazarizadi, A. (2020). Institutionalist analysis of business and entrepreneurship in Iran's tourism sector. Journal of Tourism Management Studies, 15(50). [In Persian]

Ghanian, M., & Fotouhi, H. (2013). Tourism as a strategy for the development of rural women entrepreneurship. Work and Society Monthly, 159. [In Persian]

Hassan Gholipour, T., Seydamiri, N., & Rahmani, Z. (2019). Providing a framework for identifying and commercializing entrepreneurial opportunities in the health tourism industry. Quarterly Journal of Tourism and Development, 8(2). [In Persian]

Hassanpour, M. (2019). Institutional model of entrepreneurship development in business environment of small and medium economic units of Iran (PhD thesis). Allameh Tabataba’i University. [In Persian]

Hassanpour, M., Shahi, T., & Arjangmehr, D. (2020). Crisis management model for Iran's tourism supply sector; Case study: COVID-19 outbreak crisis. Tourism Management Quarterly, 19. [In Persian]

Heidari Torkabadi, M. (2017). Presenting an e-business model in the field of tourism (Master thesis). Payame Noor University. [In Persian]

Hezar Jaribi, J. (2005). Entrepreneurship (1st ed.). Research Institute of Economic Affairs Publications. [In Persian]

Hosseini, S. P. (2015). Analysis of barriers to improvement and development of tourism entrepreneurship in rural areas and mechanisms to strengthen it (Master thesis). Zanjan University. [In Persian]

Karami, Z. A., Hassanabadi, D., & Lotfi, S. (2020). Analysis of the role of government in tourism crisis management and planning; A case study of the Corona crisis. New Attitudes in Human Geography, 12(3). [In Persian]

Keyvanizadeh, E. (2013). The role of tourism in rural entrepreneurship: Case study Shirkuh village (Master thesis). University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]

King, B., Wang, D., & Buhalis, D. (2017). Entrepreneurship in the contemporary tourism ecosystem: The case of incoming tour operators in Taiwan. Information and Communication Technologies in Tourism.

Komppula, R. (2014). The role of individual entrepreneurs in the development of competitiveness for a rural tourism destination: A case study. Tourism Management, 40.

Kreiner, N. C., & Ram, Y. (2020). National tourism strategies during the COVID-19 pandemic. Annals of Tourism Research.

Mirzaei, Z. (2014). Factors affecting cultural entrepreneurship in nomadic handicrafts of Lorestan Province (Master thesis). Isfahan University of Art. [In Persian]

Mohammadian, M. (2020). Business model design of sports tourism cooperatives (Master thesis). University of Guilan. [In Persian]

Montañés Del Río, Miguel Ángel & Medina-Garrido, José. (2020). Determinants of the Propensity for Innovation among Entrepreneurs in the Tourism Industry. Sustainability. 12. 5003. 10.3390/su12125003.

Pourjam Alavijeh, A. (2016). Presenting a model of sustainable tourism entrepreneurship management in Tehran's entrepreneurial hotels (PhD thesis). Tehran University of Science and Culture. [In Persian]

Raeisi, O. (2019). Identifying and developing sports tourism entrepreneurship opportunities in Chabahar County (Master thesis). University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]

Rahmani, B., Morid Sadat, P., & Shahed, S. H. (2015). Structures affecting entrepreneurship in tourism areas of Hamadan County. New Attitudes in Human Geography, 10. [In Persian]

Raisi, A. B. (2017). Strategic analysis of rural tourism entrepreneurship development in Sarbaz County (Master thesis). University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]

Roknodin Eftekhari, A. , Pourtaheri, M. , & Fazli, N. (2014). Analysis of Factors Affecting the Development of Entrepreneurship in Rural Tourism. Journal of Tourism Planning and Development, 3(8), 87-107.[In Persian]. https://tourismpd.journals.umz.ac.ir/article_664.html

Sajasi Gheidari, H. (2012). Presenting a model of ecotourism entrepreneurship development in rural areas: Case study of ecotourism valley villages of Tehran province (PhD thesis). Tarbiat Modares University. [In Persian]

Shakib, H., & Moghaddasi Mousavi, A. (2006). Crisis management in the capital. In Proceedings of the Second Construction Seminar in the Capital. Tehran University. [In Persian]

sharafi, M. , ziyae, B. , samiee, R. and mostaghimi, M. R. (2019). Identification of factors affecting employment with sustainable entrepreneurship approach, based on overall employment policies communicated by the Supreme Leader of the Revolution. Innovation Management in Defensive Organizations, 2(1), 37-60. [In Persian] https://doi.org/10.22034/qjimdo.2019.88896

Shiri, N., Rezaei, A., Zarafshani, K., & Khoshmaram, M.. (2016). Identifying barriers to tourism entrepreneurship development: Case study of Marvdasht County. Journal of Entrepreneurship in Agriculture, 3(3). [In Persian]. https://doi.org/10.22069/jead.2017.11809.1209

Škare, M., Riberio Soriano, D., & Porada-Rochoń, M. (2021). Impact of COVID-19 on the travel and tourism industry. Technological Forecasting and Social Change, 163, 120469. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120469

Smith, E. (2014). Certain factors influence entrepreneurial climate: MU study finds fair treatment, local support and high-speed internet foster success for small business. News Bureau, University of Missouri.

Sokhdari, K., Seydamiri, N., Rajaeian, A., & Sokhdari, J. (2019). Identifying institutional factors affecting the entrepreneurial opportunities of health tourism in Iran: Case study of Tehran province. Social Tourism Studies, 7(13). [In Persian]

Teymori, E. (2016). Occurrences of Political–Social Crises and Its Effect on Tourism Revenue: The Case Study: Iran, Turkey & Egypt. Regional Planning, 5(20), 1-14. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1394.5.20.1.0

Wen, J., Kozak, M., Yang, S., & Liu, F. (2020). COVID-19: Potential effects on Chinese citizens’ lifestyle and travel. Tourism Review, http://dx.doi.org/10.1108/TR-03-2020-0110

World Tourism Organization. (2020). UNWTO Reports. United Nations.

zahmatkesh, S. , rojuee, M. , & Ghayour Baghbani, S. M. (2020). Strategic planning for development of Mashhad city service businesses in tourism sector using Meta-SWOT technique. Journal of Tourism Planning and Development, 9(32), 179-195. [In Persian]. https://doi.org/10.22080/jtpd.2020.17473.3154

Zheng, Y., Goh, E., & Wen, J. (2020). The effects of misleading media reports about COVID-19 on Chinese tourists’ mental health: A perspective article. Anatolia, 31(2), 337-340. https://doi.org/10.1080/13032917.2020.1747208

متن کامل:

Journal of journal of Regional Planning

Research Paper

Investigating and Analysis of Factors Affecting Tourism Entrepreneurship in Crisis Situations )Case Study: Isfahan City)

Laleh Poureidivand ¹: Ph.D Student in Entrepreneurship Management, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

Mahdi Nasrollahi: Assistant Professor, Department of Management, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

Mohammad Mahdi Mozaffari: Associate Professor, Department of Management, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

Mohammad Aniseh: Assistant Professor, Department of Management, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

Abstract

A R T I C L E I N F O

Received: 2021/12/31

Accepted:2022/04/25

PP: 47-62

Use your device to scan and read the article online

Keywords: Entrepreneurship, Tourism, Crisis Conditions, Coronavirus, Foundation Data Theory, Fuzzy Cognitive Mapping.

Citation: Poureidivand, L, Nasrollahi ,M, Mozaffari,M &Aniseh, M (2024). Investigating and Analysis of Factors Affecting Tourism Entrepreneurship in Crisis Situations )Case Study: Isfahan City) , Journal of Regional Planning, 14(55), 47-62.

DOI:10.30495/jzpm.2022.29669.4033

[1] Corresponding author: Laleh Poureidivand, Email: laleh.6618@yahoo.com, Tel: 09133027699

Extended Abstract

Introduction

Tourism is a new approach that can play a major role in empowering local people and developing human resources, economic diversification and growth, creating job opportunities and improving living standards through the provision of social services.‌In 2020, when jobs and entrepreneurship were to flourish in the world tourism industry, with the advent and spread of COVID-19 in the world, the tourism industry engine was shut down all over the world. In order to improve the entrepreneurial situation of tourism in crisis situations, the factors that can affect its expansion should be identified and focusing on these factors, solutions should be reviewed and implemented. This article aims to identify the factors affecting tourism entrepreneurship in crisis situations and to examine the intensity of the relationship between the factors. The city of Isfahan as one of the most important historical cities in Iran has many tourist attractions to attract tourists. The historical, architectural and urban features of this city have made it a distinct destination. Due to the importance of this city in the tourism industry in various fields, especially urban tourism, this study was conducted in Isfahan.

Methodology

Results and Discussion

Conclusion

-Holding tourism entrepreneurship training courses in crisis situations for accommodation and food centers.

-Capacity of restaurants and hotels until it is ensured that the risk of infectious diseases is completely eliminated

-Providing sanitary equipment to tourists in tourist facilities and places

-Establishing an online store and offering outdoor food by hotel restaurants was a product development strategy

-Establishment of tourism insurance companies, establishment of the crisis fund of the Ministry of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism

-Manpower and management training in the tourism industry and related businesses as the key to success in crisis management

-Government support for tourism businesses affected by the crisis, honoring researchers and innovators and ideas in the field of tourism businesses in crisis.

مقاله پژوهشی

بررسی و تحلیل عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران

(مطالعه موردی: شهر اصفهان)

لاله پورعیدی‌وند ¹: دانشجوی دکتری مدیریت کارآفرینی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

مهدی نصراللهی: استادیار گروه مدیریت، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

محمدمهدی مظفری: دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

محمد انیسه: استادیار گروه مدیریت، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

اطلاعات مقاله

چکیده

تاریخ دریافت:10/10/1400

تاریخ پذیرش:05/02/1401

شماره صفحات: 62-47

از دستگاه خود برای اسکن و خواندن

مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید

واژه‌های کلیدی:

کارآفرینی، گردشگری، شرایط بحران، کرونا ویروس، تئوری داده بنیاد، نگاشت شناختی فازی.

گردشگری یکی از پرظرفیت‌ترین صنایع در ایران است که قابلیت‌های فراوانی برای راه اندازی مشاغل جدید دارد و اگر از فرصت‌های بی شماری که در این حوزه وجود دارد به خوبی استفاده شود می‌توان زمینه را برای کارآفرینی، اشتغال زایی و درآمد زایی فراهم کرد. با وجود اهمیت کارآفرینی در گردشگری، امروزه کشور و بطور وسیع‌تر جهان، درگیر بحرانی به نام کرونا ویروس شده که بشدت گردشگری را تحت تاثیر خود قرار داده است. این مقاله با هدف شناسایی عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران و بررسی شدت روابط بین عوامل انجام شده‌است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی، اکتشافی و کیفی می‌باشد. جامعة آماری شامل خبرگان بخش گردشگری در شهر اصفهان می‌باشند. در مرحله اول با استفاده از بررسی ادبیات نظری و مطالعه عمیق منابع، مصاحبه‌های عمیق نیمه ساختاریافته با خبرگان و انجام روند تئوری داده بنیاد، عوامل و مولفه‌های موثر شناسایی شده و در مرحله دوم به منظور بررسی روابط علی و شدت روابط آنها از روش نگاشت شناختی فازی(FCM) استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که براساس مطالعات انجام شده چهار عامل فرهنگی- اجتماعی، محیطی و زیرساختی، اقتصادی و نهادی بر کارآفرینی گردشگری تاثیر گذار بوده و عامل محیطی و زیرساختی بیشترین شدت رابطه را با متغیر کارآفرینی گردشگری دارد. علاوه براین هریک از عوامل مذکور با یکدیگر نیز رابطه داشته و بر هم تاثیر می‌گذارند و از این طریق نیز بر متغیر کارآفرینی گردشگری تاثیر گذار بوده‌اند.

استناد: پورعیدی وند، لاله؛ نصراللهی، مهدی، مظفری، محمدمهدی و انیسه، محمد (1403). بررسی و تحلیل عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 14(55)، 47-62.

DOI: 10.30495/jzpm.2022.29669.4033

[1] نویسنده مسئول: لاله پورعیدی وند، پست الکترونیکی: laleh.6618@yahoo.com تلفن: 09133027699

مقدمه

افزایش جمعیت کشور در طی چند دهه اخیر و افزایش عرضه نیروی‌کار در مقابل تقاضا برای آن از یک طرف و همچنین ناتوانی نظام اقتصادی برای ایجاد ظرفیت مناسب جهت ایجاد فرصت‌های شغلی از طرف دیگر باعث شده است تا موضوع بیکاری و اشتغال به مهمترین موضوع مورد بحث در برنامه‌های توسعه کشور تبدیل گردد(Sharafi et al ,2019:38). یکی از روش‌هایی که برای ایجاد فرصت‌های شغلی و رهایی از بیکاری و توسعه منطقه‌ای موردتوجه قرار گرفته است موضوع گردشگری است که از آن با عنوان صنعت گردشگری نام برده‌اند(Ghanian and Fotouhi,2013:12). گردشگری رویکرد جدیدی است که می‌تواند در توانمندسازی مردم محلی و توسعۀ منابع انسانی، تنوع بخشی اقتصادی و رشد آن، خلق فرصت‌های شغلی و ارتقاء استانداردهای زندگی از طریق تأمین خدمات اجتماعی نقش عمده‌ای را ایفا نماید(Rezaei et al,2016:58). در سال 2020 که قرار بود رونق مشاغل و کارآفرینی در صنعت گردشگری جهان رخ دهد، با ظهور و شیوع COVID-19 در دنیا موتور صنعت گردشگری درسراسر جهان خاموش شد. این ویروس برای اولین بار در کشور چین گزارش شد و در عرض چند هفته این بیماری به خارج از چین گسترش یافت. در پی شیوع ویروس کرونا در نقاط مختلف جهان، شیوع آن به طور رسمی در تاریخ 29 بهمن 1398 توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور تایید شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بر خلاف بحران‌های همه گیر گذشته، این بار ویروس کرونا به دلیل ویژگی‌های خاص صنعت گردشگری، شوک‌های بزرگی را بر گردشگری وارد آورده است(Kreiner & Ram,2020:3). به طوری که طبق آخرین گزارش‌های سازمان جهانی گردشگری و شورای جهانی سفر¹، با ظهور COVID-19، به عنوان هفتمین فاجعه‌بزرگ‌دنیا (سازمان بهداشت جهانی،2020)، 50 میلیون شغل در صنعت گردشگری و مهمان نوازی در معرض نابودی قرار گرفته است و حجم درآمدهای حاصل از این صنعت به یک سوم نزول پیدا کرده است. با این شرایط ناشناخته و تاثیرات COVID-19، علامت‌هایی از این بحران وجود دارد که نه تنها متفاوت هستند که قابلیت ایجاد تغییرات ساختاری و اساسی در گردشگری را به همراه داشته‌اند(Zheng et al,2020:338). فعالان این بخش چشم امیدشان به تدابیری بود که باید در این زمان اندیشیده می‌شد تا اندکی از مشکلات پیش رو را حل کند. به منظور بهبود وضعیت کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران باید عواملی را که می‌توانند بر گسترش آن تاثیرگذار باشند، شناسایی کرد و با تمرکز روی این عوامل راهکارها را بررسی و عملیاتی نمود. در مدلهای کارآفرینی دسته بندی‌های مختلفی برای این عوامل بسترساز در نظر گرفته شده و هر مدل به عوامل مشخصی توجه نموده است و اتفاق نظری در خصوص این عوامل وجود ندارد. همچنین این مدل‌ها برای شرایط بدون بحران طراحی شده‌اند. از آنجایی که، بهره برداری از توان‌ها و قابلیت‌های گردشگری در هر منطقه‌ای می‌تواند زمینه‌ای پویا و فعال برای توسعه آن منطقه فراهم نماید، در این مقاله قصد داریم تا زمینه‌ها و عوامل تاثیرگذار و همچنین شدت اثر هر یک از عوامل بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران کرونا ویروس در منطقه مورد نظر شناسایی کنیم. این هدف با طرح و تبیین این پرسش‌ها مطالعه شد:

چه عواملی در کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران در شهر اصفهان اثرگذار هستند؟

کدامیک‌ازعوامل بیشترین تاثیر را در کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران در شهر اصفهان دارد؟

یکی از مهمترین محدودیت‌های تحقیق حاضر معدود بودن تعداد متخصصانی‌است‌که‌در هر دو حوزه‌کارآفرینی و گردشگری، خبره باشند. برای رفع این محدودیت، ابتدا مطالعات موجود پیشین به خصوص در حوزه مدل‌های کارآفرینی مورد بررسی قرار گرفت و سپس نظرات خبرگان در این زمینه جمع آوری شده است. به بیان دیگر با مطالعه مدل‌های کارآفرینی و مطالعات انجام شده در خصوص توسعه گونه‌های مختلف گردشگری، از یک سو و بررسی نظرات خبرگان با استفاده از نظریه داده بنیاد، از سوی دیگر عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری شناسایی و دسته بندی شده‌اند و با استفاده از روش نگاشت شناختی فازی، تاثیر این عوامل بر یگدیگر و بر متغیر کارآفرینی‌گردشگری مورد بررسی قرار گرفته‌است. شهر اصفهان به عنوان یکی از مهمترین شهرهای تاریخی ایران دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی برای جذب گردشگران می‌باشد. ویژگی‌های تاریخی و معماری و شهری این شهر آن را به مقصدی متمایز تبدیل نموده است. با توجه به اهمیت این شهر درصنعت‌گردشگری درحوزه‌های مختلف بویژه گردشگری‌شهری و گردشگری فرهنگی این مطالعه در شهر اصفهان انجام پذیرفته است.

پیشینه تحقیق و مبانی نظری

کارآفرینی عبارت است از فرآیند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر به فردی از منابع به منظور بهره گیری از فرصت‌ها. (HezarJaribi,2005:18) امروزه در کشورها توجه خاصی به کارآفرینی و کارآفرینان در حوزه گردشگری می‌شود و تقویت کارآفرینی و گردشگری و ایجاد بستر مناسب برای توسعه‌ی آن از ابزار پیشرفت و توسعه‌ی کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه به شمار می‌آید؛ زیرا یک فعالیت با رویکرد کارآفرینانه منجر به توسعه‌اقتصادی، اجتماعی و محیطی می‌شود. مهمترین مزیت ترویج‌کارآفرینی در گردشگری را می‌توان این چنین بیان کرد که چون بخش گردشگری، به عنوان موتور اقتصادی هر کشوری تلقی می‌گردد و با دارا بودن مزایای فراوان به عنوان یکی از مهم ترین منابع برای اشتغال زایی مطرح است و زمینه‌های تعاملات اجتماعی و فرهنگی را بین کشورهای جهان حاصل می‌سازد (Teymori,2016:2)، اندیشمندان و سیاستگذاران توجه خاصی را معطوف به امر کارآفرینی در گردشگری و رفع مشکلات و معضلات آن نموده‌اند. تغییرات صورت گرفته در ترکیب درآمدزایی و اقتصاد جامعه، از عواملی هستند که ضرورت کارآفرینی در گردشگری را بیش از پیش نمایان می‌سازند. بطور کلی کارآفرینی در گردشگری، به معنای به کارگیری خلاقیت و نوآوری در فعالیت‌های مربوط به گردشگری می‌باشد. لازم به ذکر است که صرف داشتن نوآوری و خلاقیت به تنهایی منجر به بروز کارآفرینی نخواهد شد، مگر آنکه باتوانمندی‌ها و کارکردهای مدیریتی تلفیق گردد. حوادثی که در اثر رخداد‌ها و عملکردهای طبیعی و انسانی به طور ناگهانی به وجود می‌آید و خسارتی را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می‌کند و بر طرف کردن آن نیاز به اقدامات و عملیات اضطراری و فوق العاده دارد، بحران نامیده می‌شود.(Shakib and Moghaddasi,2006: 52). هر بحرانی که پدید می‌آید می‌تواند جنبه‌های مثبت و منفی داشته باشد. اگر سازمانی مجهز به ابزارهای صحیح برای مقابله با بحران باشد، بحران می‌تواند فرصتی برای یادگیری و تغییر باشد. سازمان جهانی گردشگری بحران در گردشگری را هر نوع رویداد غیرقابل انتظاری که بر اعتماد گردشگران تاثیر می‌گذارد و جریان عادی امور را مختل می‌نماید تعریف کرده است. نزول و رکود اقتصادی کشورها و نوسان نرخ ارز، از میان رفتن اعتماد بازار و در پی آن صرف نظر کردن از سرمایه گذاری، همگی می‌توانند از دیگر دلایل بروز بحران در صنعت گردشگری باشند. وقایع سیاسی-امنیتی، بلایای طبیعی، بیماری‌های همه گیر نیز می‌توانند پیامدهای مشابه و نقشی تعیین کننده در بروز بحران‌های گردشگری ایفا کنند(Hassanpour et al, 2020:63). وقایع بحران بر حسب نوع، مقیاس، مدت زمان، زمان و مکانی که در آن رخ می‌دهد متفاوت است. باتوجه به ارزش‌های اقتصادی بسیار گردشگری در عصر حاضر، تاثیرات بحران در این زمینه بسیار شدیدتر است. تاثیرات آن‌ها بر گردشکری می‌تواند کوتاه مدت یا بلند مدت با ویژگی‌های مختلفی باشد. برخی از رویدادها ممکن است بازدیدها به یک مقصد گردشگری را به میزان قابل توجهی کاهش دهد اما به عنوان وقایع بحرانی شناخته نشوند، در حالی که برخی از وقایع بحرانی درک شده ممکن است تاثیرات جدی بر گردشگری داشته باشند. یکی از مهمترین بحران‌هایی که گردشگری در جهان امروز با آن روبرو شده‌است بحران کرونا ویروس می‌باشد.

کووید 19، یک بیماری عفونی ناشی از ویروس کرونا می‌باشد که یک پاتوژن تنفسی محسوب می‌شود. سازمان بهداشت جهانی² برای اولین بار این ویروس جدید را در 31 دسامبر 2019 در ووهان، جمهوری خلق چین مشاهده کرده‌اند. (سازمان جهانی بهداشت) بخش گردشگری یکی از آسیب پذیرترین صنایع است که در اثر این بحران همه گیر، با بسته شدن مرزهای کشورها، تحمیل ممنوعیت سفر از طرف دولت‌ها و بازدیدکنندگان بین المللی و در نتیجه لغو گسترده پروازها، ایجادشده است. کسب‌وکارهای حوزه گردشگری که یکی از موتورهای اشتغال و رشد در دوران تحریم و به صادرات نامرئی محسوب می‌شوند، در این وضعیت پیش آمده عملاً تعطیل شده و به عبارتی چرخ این صنعت اشتغال‌زا نیز متوقف شده است و واحدها و فعالیت‌های فراوانی در زنجیره وابسته به آن آسیب دیده و کارکنان آنها ممکن است کار خود را از دست بدهند. اما نکته مهم این است که در هر حال ما از چنین بحرانی عبور خواهیم کرد؛ ولی آموزش مدیریت بحران یک اصل است که باید آن را در سیستم گردشگری به فعالان حوزه گردشگری انتقال دهیم.

در این راستا، در حوزه‌های مطالعاتی مختلف داخلی و خارجی در ارتباط با موضوعات تخصصی کارآفرینی گردشگری، مطالعاتی صورت گرفته است که در هریک بسترهای فکری، نوع نگاه محقق به کارآفرینی گردشگری و عوامل موثر بر آن مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته است که در ادامه چند مورد از آنها را بررسی کرده‌ایم و مطالعات سایر پژوهشگران بصورت خلاصه در جدول شماره 1 قابل ملاحظه می‌باشد. اسکاره³ و همکاران(2021)، در پژوهشی به بررسی تاثیر COVID-19 در صنعت مسافرت و جهانگردی پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که بهبود وضعیت صنعت گردشگری در سراسر جهان تقریبا حدود 10 ماه زمان خواهد برد. مدیران گردشگری باید اثرات این ویروس را بر روی این صنعت ارزیابی کرده و روش‌های جدید مدیریت ریسک را برای مقابله با این بحران توسعه دهند. باوم و‌های⁴ (2020) در پژوهشی تحت عنوان "مهمان نوازی، حقوق بشر، گردشگری و تاثیر کووید 19" به بررسی تهدیدات ویروس کرونا و ارزیابی زمان واقعی تاثیر این تهدید بر گردشگری پرداختند، نتایج این پژوهش نشان داد که بحران کرونا ویروس تاثیر بسیار زیادی بر صنعت گردشگری گذاشته و درآمد این صنعت در بعضی از مناطق آسیا، اروپا و آمریکای شمالی کاهش صد درصدی داشته است. ون و همکاران⁵(2020) در پژوهشی تحت عنوان: کووید19،‌اثرات بالقوه بر سبک زندگی و مسافرت، پیامدهای منفی ویروس کرونا بر صنعت گردشگری و تغییرات سبک زندگی گردشگران و رفتارها و ترجیحات مسافران را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان می‌دهد که بحران کرونا ویروس روی الگوهای مسافرتی و گردشگری تاثیر می‌گذارد و فعالیت‌های آینده صنعت گردشگری مبتنی بر گردشگری هوشمند می‌باشد و این تغییرات باعث می‌شود که مشاغل این صنعت برای ادامه حیات مجبور به تجدید نظر در طراحی خدمات خود گردند. باقری و همکاران(1400) پژوهشی تحت عنوان شناسایی و اولویت بندی راهکارهای ارتقاء کسب و کارهای گردشگری و مهمان نوازی در پسا کرونا انجام داده‌اند. مهمترین راهکارهای ارتقاء کسب وکارهای گردشگری از دیدگاه خبرگان و فعالین این صنعت عبارت‌اند از؛ راهکارهای اجرایی، راهکارهای بازاریابی، راهکارهای حمایتی و راهکارهای منابع انسانی. باصولی و جباری(1400) پژوهشی در رابطه با مدیریت بحران و تاب آوری جامعه مقصد گردشگری در بحران کرونا در شهر همدان انجام داده‌اند. نتایج این پژوهش بیان می‌کند که تفسیر پاسخ جامعه‌ی میزبان به مدیریت بحران از دریچه‌ی تاب‌آوری به تصمیم‌گیرندگان این امکان را می‌دهد تا به طور کامل تاثیرات بحران پاندمیک ویروس کویید-19 بر جامعه و صنعت‌گردشگری‌را درک‌کنند. کرمی و همکاران(1399) در پژوهشی به تحلیل و بررسی نقش دولت در مدیریت و برنامه ریزی بحران‌های گردشگری با مطالعه موردی بحران کرونا پرداختند، نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که دولت اولا بایستی برآورد درستی از میزان زیان‌های ناشی از بحران کرونا در حوزه گردشگری داشته باشد و در ادامه با شناسایی حوزه‌هایی که کم و بیش دچار زیان و آسیب شده‌اند، بخش‌های مالیاتی را برای آن‌ها در نظر بگیرد. همچنین مهیا کردن فضای مجازی و فراهم کردن زیرساخت‌های این حوزه برای رونق بخش گردشگری از دیگر اقدامات مفید دولت برای حمایت از صنعت گردشگری در برابر بحران کروناست. در تمامی پژوهش‌های انجام شده به وفور به اهمیت جایگاه کارآفرینی در گردشگری و همینطور تحت تاثیر قرار گرفتن این صنعت از بحران کرونا اشاره شده و هر کدام از پژوهشگران با توجه به منطقه‌ای که مطالعه داشتند به اهمیت این موضوع اشاره کرده‌اند. از آنجایی که موضوع مورد مطالعه پژوهش حاضر، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران می‌باشد، بررسی مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که در این خصوص صرفاً مطالعات تجربی پراکنده‌ای صورت گرفته است و مطالعه‌ای که بصورت ویژه به شناسایی و دسته بندی عوامل مهم و اصلی تاثیرگذار در شرایط بحران کرونا بویژه در شهر اصفهان پرداخته باشد یافت نشد. پژوهش حاضر در راستای کار محققان پیشین و با تاکید بر نتایج تحقیقات ایشان در پی آن است تا علاوه بر اینکه زمینه‌ها و عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران را در شهر اصفهان که جایگاه ویژه‌ای در این زمینه دارد را شناسایی کند میزان اثر گذاری هریک از عوامل را نیز بررسی کند.

جدول1- خلاصه‌ای از نظرات محققان دربارة شاخص‌های موثر بر کارآفرینی گردشگری

شاخص‌های موثر	پژوهشگر
نوسانات شدید نرخ ارز،عدم وجود اعتماد در روابط بازرگانی خارجی و داخلی،افزایش تورم،تحریم‌های سیاسی بین الملل، رشد تجارت الکترونیک	زحمتکش(1399)
سیستم قانونی، سیاست‌های دولت و علم و فناوری	فرزین (1399)
بلوک مشتری، بلوک ارزش پیشنهادی، بلوک زیرساخت و بلوک مالی	محمدیان (1399)
عوامل ساختاری، رفتاری و بسترها و شرایط محیطی	باصولی (1398)
عوامل اقتصادی، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، زیرساخت، سیاست‌های دولت، نظام فناوری و نوآوری، مدیریت و برنامه‌ریزی	رئیسی(1398)
ابعاد قانونی، هنجاری، شناختی و اقدامات حمایتی	سخدری و دیگران (1398)
(محیط کلان کسب وکار)، (محیط خرد صنعت گردشگری تندرستی)، (موانع و چالش‌های توسعه) و(آثار و تبعات توسعة گردشگری تندرستی	حسنقلی پور و دیگران (1398)
سیستم قانونی، سیاستهای دولت و علم و فناوری	حسن پور (1398)
سن،سطح تحصیلات، درآمد خانوار از بخش کشاورزی، شغل فرعی، خلاقیت یا روحیه نوپذیری، ریسک پذیری، اعتمادبنفس، استقلال طلبی و توفیق طلبی و قصد و نیت کارافرینانه	رحمانی و دیگران (1397)
عاملهای اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی-محیطی و فردی	ارغا و دیگران (1396)
مولفه‌ی سازمانی و فعالیت ، مولفه‌ی عرضه ، مولفه‌ی بازار محصول ، مولفه‌ی منابع و مولفه‌ی بازار سرمایه	حیدری ترک آباد (1396)
وجود جاذبه‌های طبیعی و افزایش میزان درآمد خانوارهای روستایی، افزایش اشتغال و درآمدزایی	رئیسی (1396)
عوامل اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، و زیست محیطی	امیری و دیگران (1395)
عوامل اقتصادی ، عوامل زیست‌محیطی و نهادی	پورجم علویجه (1395)
عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی	حسینی (1394)
حمایت از مخترعین و نوآوران جهت تجاری سازی ایده‌ها و محصولاتشان، فرآهم نمودن تسهیلات زیرساختی و ارتباطی جهت سهولت در تأمین منابع و فروش محصولات، تشویق زنان توسط خانواده و نگرش موافق اطرافیان و تغییر در شیوه تولید و ایجاد کاربرد مناسب برای محصولات	میرزایی (1393)
ایجاد کسب وکارهای تولیدی کوچک و محلی در رابطه با فعالیتهای گردشگری	کیوانی زاده (1392)
شرایط محیطی، سیاستها و رویه‌های قانونی، ویژگیهای کارآفرینانه	سجاسی قیداری (1391)
جنسیت، سن ، سطح تحصیلات و سرمایه گذاری‌های غیررسمی در مشاغل قبلی	میگل و خوزه (2020)
عوامل محیطی	سید زامبی احمد و دیگران (2018)
پیشرفت‌های فناوری اطلاعات، استراتژی‌های بازاریابی و توزیع ،کارآفرینان راه انداز(start-up)	الکس و دیگران (2017)
کارآفرینان نوآور، متعهد، و ریسک پذیری	کمپولا (2014)
کیفیت زندگی، خدمات شغلی، اندازه سازمان و جامعه و منابع مالی و سرمایه فعالیت‌های تولید و فروش، سطح حمایت محلی و منطقه‌ای و قابلیت دسترسی به شبکه‌های شغلی و اینترنت پرسرعت، حمایت‌های دولتی، دسترسی به انواع منابع مورد نیاز به ویژه منابع مالی و آموزش‌های مرتبط	اسمیت (2014)

منبع: یافته‌های پژوهشگران،1400

شهر گردشگری اصفهان

شهر اصفهان، یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین شهرهای‌تاریخی ایران محسوب می‌شود. این شهر سومین شهر پرجمعیت کشور می‌باشد. وجود آثار باستانی و جاهای دیدنی و جذاب همچون کاخ‌های متعدد، پل‌ها، مساجد و بازارهای گوناگون، شهراصفهان را تبدیل به یکی از محبوب‌ترین شهرهای گردشگری‌ایران برای بازدید کرده است. شهر اصفهان که نمادی از شکوه ایران می‌باشد، نه تنها مورد توجه مسافران داخلی است، بلکه از مورد علاقه‌های گردشگران‌خارجی نیز می‌باشد. شهراصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری ایران در منطقة مرکزی کشور می‌باشد. همچنین دارای زمینه‌های‌مساعدی جهت توسعه صنعت گردشگری به‌عنوان راهبردی‌ترین ابزار فرهنگی به‌منظور توسعه اقتصادی و زیرساخت‌های کسب و کارهای گردشگری است. شهر اصفهان در بخش اقامتی با دارا بودن 60 هتل و 30مهمانپذیر افراد زیادی را مشغول به کار داشته است. همینطور در بخش پذیرایی با دارا بودن 355 واحد پذیرایی حدود 8000 نفر مشغول به کار بودند، همچنین با دارا بودن 130 آژانس گردشگری حدود 2000 کارمند، شاغل بودند. (اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان) که با ورود به بحران ویروس کرونا و تعطیلی بخش زیادی از گردشگری افراد بیشماری در بخش‌های مختلف گردشگری دچار بیکاری شده‌اند. تعداد زیادی از افراد هنرمند در بخش صنایع دستی محصولات خود را به صورت آنلاین می‌فروشند و بخش‌های دیگر گردشگری نیز درحال تلاش‌هستند برای‌فروش محصولات خود بصورت آنلاین‌و مجازی درشبکه‌های اینترنتی و اینستاگرام که امروزه جمعیت زیادی را شامل می‌شوند.

مواد و روش تحقیق

این پژوهش براساس نوع هدف، جز پژوهش‌های کاربردی و براساس جمع آوری داده‌های مورد نیاز، در دسته پژوهش‌های توصیفی قرار می‌گیرد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی روابط بین متغیرهای‌تاثیرگذار بر کارآفرینی گردشگری در شرایط‌بحران بوده و در دو مرحله انجام پذیرفته است. در مرحله اول، به‌منظور شناسایی عوامل موثر در کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران از روش کیفی استفاده شده است. مطالعه میدانی با استفاده از تئوری‌داده‌بنیاد انجام‌شد. جامعه‌آماری شامل،‌خبرگان دانشگاهی، فعالان بخش خصوصی و مدیران دولتی بخش گردشگری در شهر اصفهان می‌باشند. روش نمونه گیری گلوله برفی می‌باشد. حجم نمونه پژوهش براساس اشباع نظری تعیین شده است. در مصاحبه چهاردهم مواردی مورد بحث قرار گرفت که در مصاحبه‌های قبلی به آن اشاره شده بود و اشباع نظری بعد از چهارده نفر حاصل شد. با این حال نمونه گیری تا نفر پانزدهم ادامه یافت. با توجه به این موضوع حجم نمونه براساس اشباع نظری مجموعاً 15 مورد شد که در جدول شماره 2 اطلاعات جمعیت شناختی آنها آورده شده است. در مرحله دوم به منظور بررسی روابط علی و شدت روابط آنها، از روش نگاشت شناختی فازی استفاده شده است.

جدول 2- اطلاعات جمعیت شناختی مصاحبه شوندگان

ردیف	تحصیلات	سمت	جنس	ردیف	تحصیلات	سمت	جنس
1	دکتری	عضو هیات علمی	مرد	9	دانشجوی دکتری	رئیس آژانس خدمات مسافرتی	مرد
2	دکتری	عضو هیات علمی	مرد	10	کارشناس ارشد	مدیرعامل شرکت گردشگری	زن
3	دکتری	عضو هیات علمی	مرد	11	کارشناس ارشد	مدیر اجرایی آژانس گردشگری	زن
4	دکتری	عضو هیات علمی	مرد	12	دانشجوی دکتری	مدیرعامل هتل	مرد
5	دکتری	عضو هیات علمی	مرد	13	کارشناسی ارشد	کارمند فنی حرفه‌ای	زن
6	دکتری	عضو هیات علمی	زن	14	کارشناسی ارشد	کارمند شهرداری	مرد
7	کارشناس ارشد	کارمند میراث فرهنگی	مرد	15	کارشناسی ارشد	کارمند میراث فرهنگی	زن
8	دکتری	کارمند میراث فرهنگی	مرد

به منظور جمع آوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شده است. همچنین پرسشنامه‌ای به منظور تعیین میزان تاثیر یا عدم تاثیر عوامل بر یکدیگر و همچنین بر متغیر کارآفرینی گردشگری با استفاده از طیف لیکرت استفاده شده است که در پایان هر مصاحبه توسط مصاحبه شونده تکمیل گردید. برای اطمینان از روایی مصاحبه‌ها، اعتمادسازی در مصاحبه‌ها صورت گرفت، نتایج مصاحبه مجددا با مصاحبه شوندگان مرور گردید. برای افزایش پایایی نیز از یادداشت برداری مفصل و کدگذاری توسط چند نفر استفاده گردید. در فرایند تئوری داده بنیاد با استفاده از گام‌های تحلیل داده‌ها، مشتمل بر کدگذاری باز، محوری و گزینشی و تدوین یک الگوی منطقی یا یک توصیف بصری از نظریه تولید شده تأکید شد. به طور خلاصه در این پژوهش گامهای زیر جهت تحلیل کیفی محتوای مصاحبه‌ها انجام گردید:

1. مفهوم پردازی

2. مقوله پردازی

3. ارائه الگوی پژوهش

روابط بین عوامل و ارتباط آنها بامتغیر کارآفرینی گردشگری بوسیله روش نگاشت شناختی فازی مورد بررسی قرار گرفت. مفهوم نقشه شناختی برای نخستین بار توسط آکسلورد، دانشمند علوم سیاسی، در سال 1976 معرفی و به کار گرفته شد. نقشه شناختی فازی، روشی برای مدلسازی سیستم‌های پیچیده با بهره گیری از دانش موجود و تجربه خبرگان است. ده سال بعد از اکسلورد، در سال 1986، کاسکو نقشه‌های شناخت فازی را معرفی کرد. برجسته ترین خصوصیت نقشه‌های شناخت فازی به شیوه نمایش روابط علی بین مفاهیم بر می‌گردد. به طور معمول قدرت رابطه بین دو گره ( مقدار وزن) در بازه (1، 1-) نرمال سازی می‌شود. مقدار 1- حداکثر تاثیر منفی و 1 حداکثر تاثیر مثبت را نشان می‌دهد و صفر بیانگر عدم وجود اثر علی است(Azar & Mostafaei,2012: 88). به طور کلی نگاشت شناختی فازی شامل سه مرحله است:

- شناسایی عناصر، پارامترها و دامنه‌های کلیدی

- شناسایی روابط علی و معلولی میان این عناصر

- برآورد و تخمین قدرت این روابط علت و معلولی (Ehsanifar et al,2017: 231)

بحث و یافته‌های تحقیق

شناسایی عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران در شهر اصفهان: کارآفرینی گردشگری موضوعی بسیار مهم محسوب می‌شود و به لحاظ نقشی که این نوع کارآفرینی در تحقق توسعه پایدار دارد، باید به این مساله توجه داشت که ابعاد و مولفه‌های موثر بر کارآفرینی گردشگری چه هستند و فرصت‌های کارآفرینی گردشگری چگونه حاصل می‌شود، تا بتوان به مدلی مشخص دست یافت. در مرحله اول، داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های عمیق نیمه ساختاریافته و بدون ساختار، گردآوری شدند و با استفاده از روش تئوری داده بنیاد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این قسمت از مقاله، مراحل تحلیل بصورت مرحله به مرحله برای شناسایی عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری‌در شرایط‌بحران در شهر‌گردشگری اصفهان آورده شده است.

کدگذاری باز: کدگذاری باز بخشی از فرآیند تحلیل‌داده‌هاست که به خردکردن، نامگذاری، مفهوم‌پردازی و مقوله‌بندی داده‌ها می‌پردازد. طی کدگذاری باز، داده‌ها به بخش‌های مجزا خردشده و برای به‌دست آوردن مشابهت‌ها و تفاوت‌هایشان مورد بررسی قرار می‌گیرند.

کدگذاری محوری: وظیفه بعدی محقق دسته‌بندی و مقایسه مفاهیم استخراج شده از دل داده‌هاست. این مرحله شامل تعیین الگوهای موجود در داده‌هاست و به سطح مقوله بندی مشهور است. به این منظور، محقق پس از مصاحبه با 15 نفر از خبرگان، 61 مورد کد باز استخراج کرده است. سپس هر یک از کدهای سطح اول را با سایر کدهای سطح اول مقایسه کرده است و کدهای مشابه را در یک طبقه قرار داده است. آنگاه هر طبقه را با سایر طبقات مقایسه کرده تا مطمئن شود که از سایر طبقات متمایز هستند و در پایان و در مرحله بعد این کدهای مشترک به انضمام کدهای با اهمیت از دید پژوهشگر به عنوان کدهای نهایی مشخص شدند. این کار تعداد مولفه‌هایی را که باید به آن بپردازیم را کاهش می‌دهد.

جدول 3- کدگذاری باز و محوری بر اساس مصاحبه خبرگان

کدگذاری محوری	کد متمرکز	کدگذاری باز	ردیف
توانایی مدیریت و برنامه ریزی مناسب	توانایی مدیریت	مولفه‌ی سازمانی و فعالیت	1
توانایی مدیریت و برنامه ریزی مناسب	توانایی مدیریت	مدیریت و برنامه‌ریزی	2
حمایت‌های دولتی از کارآفرینان گردشگری	حمایت مدیریتی	کاهش بوروکراسی اداری	3
	حمایت مدیریتی	یکپارچه سازی مدیریت سازمانی	4
	حمایت مدیریتی مناسب	هماهنگی بین نهادها و سازمان‌های متولی	5
	حمایت نهادی و مدیریتی	حمایت از مخترعین جهت تجاری سازی ایده‌ها و محصولاتشان	6
	حمایت نهادی و سازمانی	اندازه سازمان و جامعه و منابع مالی و سرمایه فعالیت‌های تولید و فروش	7
	حمایت محلی و منطقه‌ای	سطح حمایت محلی و منطقه‌ای	8
	حمایت نهادی و مدیریتی	حمایت‌های دولتی	9
	حمایت نهادی و مدیریتی	حضور فعال نهادهای حامی	10
	حمایت نهادی و مدیریتی	وجود طرح‌های حمایتی از کارآفرینی در بخش گردشگری	11
	حمایت مالی و اموزشی	دسترسی به انواع منابع مورد نیاز به ویژه منابع مالی و آموزش‌های مرتبط	12
قوانین و سیاستهای داخلی و خارجی کشور بویژه مربوط به گردشگری	سیاست‌ها و رویه‌های قانونی	اهمیت دادن به کارآفرینی گردشگری در اسناد بالادستی	13
	سیاست و قوانین دولتی	سیستم قانونی	14
	سیاست و قوانین دولتی	سیاست‌های دولت و رویه‌های قانونی	15
	سیاست‌های گردشگری دولت	سیاست‌های مدیریتی و حکمرانی در گردشگری	16
	مسائل سیاسی کشور	سیاست‌های ارزی دولت	17
	بهبود وضعیت قوانین گردشگری	مقررات زدایی در حوزه‌های مرتبط با گردشگری	18
زیرساخت بهداشتی- درمانی	زیرساخت درمانی	واکسیناسیون در برابر ویروس کرونا	19
	زیرساخت درمانی	داشتن زیرساخت‌های مناسب درمانی در برابر ویروس کرونا	20
	زیرساخت بهداشتی-درمانی	رعایت پروتکل‌های بهداشتی سازمان جهانی بهداشت	21
زیرساخت گردشگری	زیرساخت گردشگری	وجود بستر‌ها و تسهیلات لازم مرتبط با محیط کسب و کار	22
	زیرساخت گردشگری	زیرساخت‌ها به روز حمل و نقل و اقامت	23
	زیرساخت‌های ارتباطی	فراهم نمودن تسهیلات زیرساختی و ارتباطی جهت سهولت در تأمین منابع و فروش محصولات	24
	زیرساخت‌های فناوری	پیشرفت تکنولوژیک	25
	زیرساخت‌های فناوری	رشد علم و فناوری	26
	زیرساخت‌های فناوری	توسعه شبکه‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات و ارتباطات	27
	زیرساخت‌های فناوری	نظام فناوری و نوآوری	28
	زیرساخت‌های فناوری	قابلیت دسترسی به شبکه‌های شغلی و اینترنت پرسرعت	29
ظرفیت‌های گردشگری مقصد	تنوع جاذبه‌ها	وجود میراث طبیعی و فرهنگی	30
	تنوع جاذبه‌ها	تنوع جاذبه‌های گردشگری	31
	تنوع جاذبه‌ها	جاذبه‌های طبیعی و تاریخی	32
شرایط محیطی مقصد	اقلیم مناسب	اقلیم مناسب گردشگری	33
	پوشش گیاهی	پوشش گیاهی غنی	34
	کیفیت محیط	سلامت و کیفیت مکانی مناطق گردشگری از آلودگی	35
پاندومی کرونا ویروس	کرونا ویروس	پاندومی کرونا ویروس	36
اعتبارات و سرمایه گذاری در بازار گردشگری	اعتبارات و سرمایه گذاری	منابع مالی در دسترس	37
	اعتبارات و سرمایه گذاری	بازار سرمایه و کار	38
	اعتبارات و سرمایه گذاری	اعطای کمک مالی برای حفاظت از طبیعت و محیط	39
	اعتبارات و سرمایه گذاری	امکان دریافت وام در زمینه کسب و کارهای مختلف گردشگری	40
شرایط اقتصادی مقصد	دسترسی به بازارگردشگری	ایجاد ساز و کارهای دسترسی به بازار مناسب گردشگری	41
	ایجاد اشتغال در واحد‌های کوچک	ایجاد کسب وکارهای کوچک و محلی در حوزه گردشگری	42
	اشتغال گردشگری	بستر سازی اشتغال در منطقه توسط گردشگری	43
	شرایط اقتصادی	محیط کلان کسب وکار	44
	شرایط اقتصادی	محیط خرد صنعت گردشگری	45
	منابع اقتصادی	بازار محصول	46
شناخت مفهوم کارآفرینی بویژه در حوزه گردشگری	آگاهی و دانش	آگاهی از رقبای موجود در زمینه کارآفرینی گردشگری	47
	آگاهی و شناخت کافی	آشنایی با زمینه‌های کارآفرینی و کسب و کارهای جدید	48
	آموزش کارآفرینی	طراحی دوره‌های آموزشی مرتبط با کارآفرینی در منطقه	49
	آموزش و آگاهی از مشاغل گردشگری	خدمات شغلی	50
ویژگی‌های فردی و اجتماعی کارآفرینان	ویژگی‌های کارآفرینانه	داشتن خلاقیت و نوآوری در کارآفرینی گردشگری	51
	ویژگی‌های کارآفرینانه	داشتن نگاه جهانشمول و آینده نگارانه در کسب و کارهای گردشگری	52
	ویژگی‌های کارآفرینانه	کنجکاو بودن نسبت به کشف چیزهای جدید	53
	ویژگی‌های کارآفرینانه	داشتن علاقه نسبت به انجام کارهای جدید	54
	ویژگی‌های کارآفرینانه	داشتن توان کنترل شرایط بحرانی	55
	ویژگی‌های کارآفرینانه	باور توانایی فردی	56
	ویژگیهای فردی کارآفرینانه	داشتن روحیه ریسک پذیری	57
	ویژگی‌های کارآفرینانه	داشتن ایده‌های جدید و متنوع	58
توانمند سازی ارکان فعال در گردشگری	مشارکت و حمایت	تشویق زنان توسط خانواده و نگرش موافق اطرافیان	59
	نوآوری در تولیدات	تغییر در شیوه تولید و ایجاد کاربرد مناسب برای محصولات	60
	بهبود کیفیت زندگی مردم	سطح کیفیت زندگی مردم	61

منبع: یافته‌های پژوهش،1400

کدگذاری انتخابی: در آخرین مرحله از کدگذاری که به کدگذاری انتخابی معروف است، پژوهشگر با توجه به کدها و مفاهیم شناسایی شده در دو مرحله قبل، به گزینش و انتخاب مفاهیم می‌پردازد و با تأکید بر بخش‌ها و متغیرهایی که در تدوین تئوری می‌توانند نقش مهم‌تری ایفا کنند، به تسهیل مراحل‌بعدی کمک می‌کند. به‌منظور اطمینان‌از صحت کدگذاری‌ها، پس از تعیین نتایج و رابطه بین مفاهیم، مقوله‌ها و قضیه‌ها، نسخه نهایی مرحله کیفی پژوهش به اعضای حاضر در جامعه آماری ارسال و پیشنهادات نهایی آنها اعمال گردید.

جدول 4- کد گذاری انتخابی براساس کدهای محوری

کدگذاری گزینشی	کدهای محوری
عوامل نهادی	توانایی مدیریت و برنامه ریزی مناسب
	حمایت‌های دولتی از کارآفرینان گردشگری
	قوانین و سیاستهای داخلی و خارجی کشور مربوط به گردشگری
عوامل محیطی و زیرساختی	زیرساخت بهداشتی- درمانی
	زیرساخت گردشگری
	ظرفیت‌های گردشگری مقصد
	شرایط محیطی مقصد
	پاندومی کرونا ویروس
عوامل اقتصادی	اعتبارات و سرمایه گذاری در بازار گردشگری
عوامل اقتصادی	شرایط اقتصادی مقصد
عوامل فرهنگی و اجتماعی	شناخت مفهوم کارآفرینی بویژه در حوزه گردشگری
	ویژگی‌های فردی و اجتماعی کارآفرینان
	توانمند سازی ارکان فعال در گردشگری

منبع: یافته‌های پژوهش،1400

در بررسی‌مطالعات‌قبلی درخصوص‌مدل‌های‌کارآفرینی‌گردشگری که برخی از آنها در جدول شماره 1 اشاره شده است، مشاهده می‌شود عوامل‌مختلفی‌می‌تواند بر کارآفرینی‌گردشگری تاثیرگذار باشند. عواملی مانند عوامل‌فردی و شخصیتی، عوامل محیطی، زیرساخت‌هاو بسترهای‌لازم، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، عوامل حمایتی، توانمندی‌های کارآفرینانه و ... که هر یک می‌توانند بر میزان توسعه تاثیر مستقیم و غیرمستقیم داشته باشند. هر کدام از مطالعات پیشین به نحوی از این عوامل در بررسی خود استفاده نموده است و از زاویه متفاوتی به آن پرداخته است. براساس نتایجی که از کد گذاری گزینشی در این پژوهش بدست آمده است چهار دسته عامل به عنوان عوامل تاثیر گذار شناسایی شده‌اند. همان طور که در جدول شماره 4 مشاهده می‌کنید، سه مولفه مربوط به متغیر عوامل نهادی، پنج مولفه مربوط به متغیر عوامل محیطی و زیرساختی، دو مولفه مربوط به عوامل اقتصادی و سه مولفه مربوط به متغیر عوامل فرهنگی و اجتماعی شناسایی شدند که در شکل 1 نشان داده شده است.

الف) عوامل فرهنگی و اجتماعی: یکی از مهمترین عوامل موثر بر کارآفرینی در هر جامعه‌ای، فرهنگ حاکم بر آن جامعه است. در کارآفرینی، ویژگی‌های فردی موضوع مهمی است که ممکن است تاثیر زیادی بر روند شکل گیری کارآفرینی داشته باشد. توانمندی تمامی منابع انسانی فعال در حیطه کارآفرینی گردشگری در این راستا اهمیت پیدا می‌کند. ب) عوامل محیطی و زیرساختی: عوامل محیطی که در بیرون از پدیده قرار دارند و بر آن تاثیر فراوانی دارند. همچنین همه عوامل و عناصر شرایط فیزیکی و غیرانسانی موثر بر کارآفرینی گردشگری را شامل می‌شود. عواملی که با زیرساخت‌های فیزیکی، درمانی و ... مرتبط‌اند. ج)عوامل اقتصادی: همه عوامل و شرایط اقتصادی مقصد موثر بر کارآفرینی را در بر می‌گیرد. همچنین اعتبارات و سرمایه گذاری‌های موجود در بازار گردشگری را شامل می‌شود. د)عوامل نهادی: کارآفرینی نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن نقش سازمان‌ها و نهادهای گوناگون انجام شود، زیرا هر گونه فعالیتی به نوعی به سازمان دهی و تشکیلات در سطوح مختلف، چه ملی و چه محلی، نیاز دارد. کلیه عوامل مربوط به حمایت‌های دولتی و توانایی مدیریت و برنامه ریزی و قوانین و سیاستهای داخلی و خارجی که بر کارآفرینی گردشگری تاثیر گذارند را شامل می‌شود. اصولاً برای ایجاد کارآفرینی موثر گردشگری، باید به ترکیبی از عوامل موثر توجه کرد تا تاثیر گذاری آن در محیط بیشتر نمود یابد. به همین علت امروزه، نگاه کل گرا و یکپارچه در برنامه ریزی‌ها نشان می‌دهد که نگاه چرخشی در کارآفرینی گردشگری بیش از نگاه خطی تک بعدی موثر است.

شکل 1- متغیرهای تاثیرگذار بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران. منبع: یافته‌های پژوهش،1400

بررسی روابط بین عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران در شهر اصفهان: همانگونه که در مرحله قبل بیان شد، چهار دسته عامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران و مولفه‌های هر یک، با استفاده از نظر خبرگان و بهره گیری از روش نظریه داده بنیاد، شناسایی شد. در این مرحله به منظور بررسی روابط بین متغیر‌ها از پرسش نامه استفاده شده است. گام‌های روش نگاشت شناختی فازی، به شرح زیر طی شدند:

محاسبه ماتریس اولیه(IM): ماتریس اولیه یک ماتریس n×m است که در این ماتریس n تعداد متغیر‌ها و m تعداد خبرگانی است که در تحقیق مشارکت داشته‌اند. هر یک از آرایه‌های Aij این ماتریس گویای میزان اهمیتی است که هر فرد j برای هر متغیرi در نظر می‌گیرد. عناصر Ai1,Ai2,…,Aim عناصر بردار vi مرتبط با عوامل موثر بر کارافرینی گردشگری در شرایط بحران، متعلق به ردیف i ماتریس هستند. سپس مقادیر این جدول به مقادیر یک مجموعه فازی با مقادیر 0 و 1 تغییر می‌یابد.

محاسبه ماتریس فازی شده(FZM): بردارهای عددی viبه مجموعه‌های فازی تغییر می‌یابد که هر مجموعه فازی نشان دهنده درجه عضویت عنصر Aij از بردار vi به خود بردارvi است. ماتریس فازی شده مربوط به عوامل موثر بر کارافرینی گردشگری در شرایط بحران در جدول شماره 5 نشان داده شده است.

جدول 5- ماتریس فازی شده عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران

	عوامل نهادی	عوامل محیطی و زیرساختی	عوامل اقتصادی	عوامل فرهنگی و اجتماعی	کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران
عوامل نهادی	1	82/0	84/0	75/0	80/0
عوامل محیطی و زیرساختی	82/0	1	85/0	80/0	92/0
عوامل اقتصادی	84/0	85/0	1	76/0	80/0
عوامل فرهنگی و اجتماعی	75/0	80/0	76/0	1	73/0
کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران	80/0	92/0	80/0	73/0	1

منبع: یافته‌های پژوهش،1400

بررسی شاخص‌ها

با استفاده از ماتریس فازی شده، مقادیر مربوط به روش نگاشت شناختی فازی محاسبه گردیده است. این نتایج در جدول شماره 6 نشان داده شده است.

جدول 6- شاخص‌های روش نگاشت شناختی فازی

تعداد عوامل	تعداد اتصالات	تعداد فرستتنده	تعداد دریافت کننده	تعداد متغیر معمولی
5	20	0	0	5

منبع: یافته‌های پژوهش،1400

درجه ورودی: این شاخص که با id نشان داده می‌شود با جمع کردن مقادیر مطلق تمام فلش‌هایی که در شکل به یک مفهوم وارد شده‌اند، به دست می‌آید. این شاخص میزان تاثیرپذیری عوامل را نشان می‌دهد. هر چه درجه ورودی بیشتر باشد، آن عامل تاثیر پذیری بیشتری دارد. نمودار شماره 1 درجه ورودی عوامل را نشان می‌دهد. براساس این نمودار عامل محیطی و زیرساختی بیشترین تاثیرپذیری را از سایر عوامل دارند.

نمودار شماره1- شاخص درجه ورودی برای هر یک از متغیرها منبع: یافته‌های پژوهش،1400

درجه خروجی: این شاخص که با od نشان داده می‌شود با جمع‌کردن مقادیر مطلق تمام فلش‌هایی که از یک مفهوم خارج شده‌اند، به دست می‌آید. درجه‌خروجی نشان‌دهنده تاثیرات اعمال شده توسط یک مفهوم است و به‌عبارت‌دیگر تاثیرگذاری عامل را نشان می‌دهد. هرچه درجه خروجی بیشتر باشد، نشان‌دهنده تاثیرگذاری بیشتر آن عامل بر کل‌سیستم خواهد بود. نمودار شماره2، نشان دهنده درجه خروجی مربوط به کارآفرینی گردشگری است‌و همانطورکه در نمودار مشاهده می‌شود عوامل محیطی‌و زیرساختی بیشترین‌تاثیر را بر مدل می‌گذارند.

نمودار 2-- شاخص درجه خروجی برای هر یک از متغیرها منبع: یافته‌های پژوهش،1400

مرکزیت: این فاکتور نشان دهنده مرکزیت یا درجه کل یک فاکتور است که از جمع دو شاخص قبلی مربوط به هر فاکتور به دست می‌آید. هر عامل با درجه مرکزیت بیشتر، به عنوان یک عامل مهم در سیستم تلقی می‌شود و باید مورد توجه قرار گیرد. نمودار3 نشان دهنده درجه مرکزیت عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران است. همان گونه که مشاهده می‌شود، عوامل محیطی و زیرساختی، عوامل اقتصادی، عوامل نهادی و عوامل فرهنگی- اجتماعی، به ترتیب دارای بیشترین درجه مرکزیت هستند.

نمودار3- شاخص مرکزیت برای هر یک از متغیرها منبع: یافته‌های پژوهش،1400

فرستنده: عواملی را نشان می‌دهد که دارای درجه خروجی مثبت و درجه ورودی صفر هستند. این عوامل روی سیستم تاثیرگذارند ولی سیستم به طور مستقیم روی آنها تاثیری ندارد.این عوامل به عنوان محرک سیستم عمل می‌کنند. براساس جدول شماره 6، تعداد این عوامل در سیستم صفر است.

دریافت کننده: عواملی را نشان می‌دهد که دارای درجه ورودی مثبت و درجه خروجی صفر باشند. این عوامل در انتهای نقشه شناختی قرار می‌گیرند.

متغیر‌های معمولی: این نوع از عوامل دارای درجه خروجی و ورودی مثبت‌اند. به بیان دیگر این عوامل هم تاثیرگذار بوده و هم تاثیر می‌پذیرند. همان گونه که مشاهده شد همه عوامل از این نوع هستند.

نمایش تصویری نقشه شناختی فازی: آخرین مرحله در نگاشت شناختی فازی، رسم نقشه تصویری آن به همراه وزن روابط است. به بیان دیگر این عدد نشان دهنده شدت یا قدرت رابطه علی بین دو عامل است. شکل شماره 2 نگاشت شناختی فازی حاصل شده را نمایش می‌دهد.

شکل 2- نگاشت شناختی فازی عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران، منبع: یافته‌های پژوهش،1400

نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها

مقاله حاضر در راستای کار محققان پیشین و با تاکید بر نتایج تحقیقات ایشان برای نخستین بار با هدف بررسی عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران (کرونا ویروس) در شهر اصفهان انجام شده است. بطوری که با بررسی این عوامل و شناسایی روابط بین آنها بتوان راهکارهایی را اتخاذ نمود که منجر به بهبود کارآفرینی گردشگری در یک مقصد گردشگری در شرایط بحرانی شود. برای این بررسی در مرحله اول از روش تئوری داده بنیاد و در مرحله دوم از روش نگاشت شناختی فازی استفاده شده است. در بررسی نتایج، مشخص شده است که چهار عامل فرهنگی-اجتماعی، محیطی و زیرساختی، اقتصادی و نهادی بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران تاثیر داشته‌اند و همچنین این عوامل با یکدیگر ارتباط دارند، که این امر می‌تواند مبنای ایجاد یک مدل مفهومی برای تدوین مدل کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران قرار گیرد.

الف) عوامل فرهنگی و اجتماعی: یافته‌ها مبنی بر تاثیر عوامل فرهنگی- اجتماعی بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران با نتایج بیان شده در مطالعات باصولی(1398) رئیسی(1398) رحمانی و دیگران(1397) ارغا و دیگران(1396) امیری و دیگران(1395) حسینی(1394) سجاسی قیداری(1391) میگل و خوزه(2020) الکس و دیگران(2017) کمپولا(2014) همخوانی دارد. در خصوص عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران بعد از مصاحبه با خبرگان و تحلیل نظرات آنها، می‌توان به آگاهی و شناخت کافی افراد از مفهوم کارآفرینی بویژه در حوزه گردشگری، ویژگی‌های فردی و اجتماعی کارآفرینان، توانمندسازی ارکان فعال در گردشگری اشاره کرد. یکی از مهمترین عوامل موثر بر کارآفرینی در هر جامعه‌ای، فرهنگ حاکم بر آن جامعه است. رابطه‌ای قوی بین فرهنگ مردم و تمایل به کارآفرینی وجود دارد. عوامل اجتماعی و فرهنگی از ابعاد فراموش شده کارآفرینی‌اند که ناشی از نگاه تک بعدی به کارآفرینی تا به امروز بوده است، زیرا فردی که به خلق ایده‌های نو می‌پردازد، دارای زمینه‌های اجتماعی، مانند ویژگی‌های خانوادگی، آداب و رسوم جامعه، میزان مشارکت و همکاری، دوستان و اقوام و همسایگان است که می‌توانند در دستیابی به موفقیت او را یاری کنند. کارآفرینی، سود اجتماعی را از طریق دولت عاید جامعه می‌کند که به نوعی نشان دهنده توسعه اجتماعی- اقتصادی جامعه است. هر چه مشارکت جامعه در فعالیت‌های کارآفرینی بیشتر باشد، سریع تر به توسعه اقتصادی و اجتماعی دست می‌یابد. در شرایط بحران کرونا هر چه کارآفرینان آگاهی و شناخت و آموزش بیشتر و بهتری در زمینه کارآفرینی گردشگری داشته باشند می‌تواند در این شرایط حداقل با انجام اصول مربوط به این شرایط بقا کسب و کار خود را تضمین کنند.

ب) عوامل محیطی و زیرساختی: یافته‌های پژوهش حاضر مبنی بر تاثیر عوامل محیطی- زیرساختی بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران با نتایج محمدیان(1399) باصولی(1398)، رئیسی(1398) ارغا و دیگران(1396)، امیری و دیگران(1395) پورجم علویجه (1395)، سجاسی قیداری(1391)، سید زامبی احمد و دیگران(2018)، الکس و دیگران(2017) و اسمیت(2014) هم راستا می‌باشد. در خصوص عوامل محیطی و زیرساختی موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران بعد از مصاحبه از خبرگان و تحلیل نظرات آنها، می‌توان به زیرساختهای بهداشتی- درمانی، زیرساخت‌های گردشگری، ظرفیت‌های گردشگری مقصد، شرایط محیطی مقصد و از همه مهمتر پاندومی کرونا ویروس به عنوان یک عامل محیطی که صنعت گردشگری و کارآفرینی در این بخش را بشدت تحت تاثیر قرار داده اشاره کرد. در شرایط غیر بحران کرونا شاید عوامل دیگر تاثیر بیشتری بر کارآفرینی گردشگری داشته‌اند ولی در شرایط بحران کرونا مهمترین چیزی که در انتخاب گردشگر برای مقصد گردشگری موثر می‌باشد وجود زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی و رعایت اصول و پروتکل‌های بهداشتی در مقصد گردشگری می‌باشد. علاوه بر این زیرساخت‌های کارآفرینانه گردشگری که شامل، تسهیلات و امکانات زندگی (آب، برق، و جز این‌ها)، امنیت، بهداشت، فرودگاه، خدمات، عوارض، و ... می‌باشند که برای بهبود وضعیت کارآفرینی گردشگری و بقا کسب و کارها بویژه در شرایط کرونا بسیار حایز اهمیت می‌باشند.

ج) عوامل اقتصادی: زحمتکش(1399) رئیسی(1398) ارغا و دیگران(1396) حیدری ترک آبادی(1396) امیری و دیگران(1395) پورجم علویجه(1395) حسینی(1394) و کیوانی زاده( 1392) به تاثیر عوامل اقتصادی بر کارآفرینی گردشگری اشاره داشته‌اند. در خصوص عوامل اقتصادی موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران بعد از مصاحبه از خبرگان و تحلیل نظرات آنها، می‌توان به اعتبارات و سرمایه گذاری در بازار گردشگری و شرایط اقتصادی مقصد اشاره کرد. توسعه اقتصادی مبتنی بر کارآفرینی، مناطق را از نابرابری اقتصادی خارج و در فرایند توسعه پایدار قرار می‌دهد، چرا که ترکیب عوامل اقتصادی مختلف اعم از توانمندی‌ها، منابع، سرمایه‌ها و ... همه می‌تواند یک مسیر هموار اقتصادی را به وجود آورد. نتیجه این مسیر اقتصادی مبتنی بر کارآفرینی، شکوفایی اقتصاد و توسعه فرهنگی و اجتماعی است. براساس نتایجی که بدست آمده شرایط و وضعیت اقتصادی مقصد مثل نرخ بهره، نرخ تورم، نرخ سود و موانع شروع، عوامل موجهی برای تعیین سطح کارآفرینی مقصد می‌باشند. همچنین در صورت توجه و تخصیص سرمایه به گردشگری به عنوان صنعتی متغیر در وجه تقاضا این زمینه همواره برای کارآفرینان فراهم است تا با نوآوری در محصولات گردشگری از این فرصتها استفاده نمایند.

د) عوامل نهادی: یافته‌ها مبنی بر تاثیر عوامل نهادی بر کارآفرینی گردشگری بانتایج بیان شده در مطالعات زحمتکش(1399)، فرزین(1399)، رئیسی(1398) سخدری و دیگران(1398) پورجم علویجه(1395) میرزایی(1393) سجاسی قیداری(1391) اسمیت(2014) همخوانی دارد. در خصوص عوامل نهادی موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران بعد از مصاحبه با خبرگان و تحلیل نظرات آنها، می‌توان به توانایی مدیریت و برنامه ریزی مناسب، حمایت‌های دولتی از کارآفرینان گردشگری و قوانین و سیاستهای داخلی و خارجی کشور مربوط به گردشگری اشاره کرد. کارآفرینی گردشگری نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن نقش سازمان‌ها و نهادهای گوناگون انجام شود، زیرا هر گونه فعالیتی به نوعی به سازمان دهی و تشکیلات در سطوح مختلف، چه ملی و چه محلی، نیاز دارد. دولت، سازمان‌ها و ارگان‌های ذی ربط آن، از جمله این نهادها هستند که دارای تاثیرگذاری بالایی در رشد و گسترش فعالیت‌های کارآفرین هستند. اصولاً برای ایجاد کارآفرینی موثر گردشگری، باید به ترکیبی از عوامل موثر توجه کرد تا تاثیر گذاری آن در محیط بیشتر نمود یابد. سیاستهای کارآفرینی جهت تشویق فعالیتهای کارآفرینانه باید به گونه‌ای طراحی شوند که حوزه‌های انگیزه، فرصت و مهارت‌ها را در مراحل پیش از شروع، شروع و بعد از شروع فرآیند کارآفرینانه تحت تاثیر قرار دهد. در بررسی یافته‌های تحقیق مشخص شده است که تمامی عناصر مورد بررسی از نوع متغیر معمولی هستند که هم تاثیرگذار و هم تاثیرپذیرند. بدین معنی که علاوه بر اینکه برسایر متغیرها تاثیر وارد می‌کنند از سایر متغیرها تاثیر می‌پذیرند و این امر طراحی مدل مفهومی برای کارآفرینی گردشگری را پیچیده تر می‌کند. وجود ارتباط بین چهار عامل تاثیر گذار بر کارآفرینی گردشگری بدان معنی است که این عوامل علاوه برانکه بر متغیر کارآفرینی گردشگری تاثیر می‌گذارند بلکه از طریق تاثیرگذاری بر یکدیگر نیز بر توسعه کارآفرینی گردشگری موثرند. این امر در خصوص رابطه دو عامل محیطی و زیرساختی و عوامل اقتصادی از شدت بیشتری برخوردار است که نشان دهنده این است که هرچه شرایط محیطی و زیرساخت‌های بهداشتی و گردشگری تقویت شوند، عوامل اقتصادی نیز بهبود پیدا می‌کنند و هر چه عوامل اقتصادی گسترش یابند، باعث می‌شوند، شرایط محیطی و زیرساختی بهتری حاکم شود. همچنین در بررسی انجام شده مشخص گردید، عوامل محیطی و زیرساختی بیشترین تاثیر را بر متغیر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران دارد. بعد از آن عوامل اقتصادی و نهادی و در اخر عوامل فرهنگی و اجتماعی قرار داشته است. این امر نشان دهنده این موضوع است که در شرایط‌طبیعی‌وعادی، گردشگران برای انتخاب مقصد گردشگری کمتر به زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی و یا پروتکل‌های بهداشتی توجه می‌کردند ولی در شرایط بحران کرونا به عنوان اصلی ترین عامل برای انتخاب مقصد گردشگری می‌باشد و به طبع بیشترین تاثیر را برای کارآفرینی دارد. توجه به سازه‌های تشکیل دهنده هر متغیر می‌توان راهکارهایی را برای بهبود کارآفرینی در نظر گرفت. براساس نتایج بدست آمده از پژوهش و همچنین مصاحبه‌هایی که با خبرگان انجام شد تعدادی از پیشنهادها جهت بهبود وضع کسب و کارهای گردشگری ارائه می‌گردد:

توانمندسازی ارکان فعال در صنعت گردشگری در شرایط بحران مستلزم مجموعه‌ای از اقدامات آموزشی، حمایتی، کارآفرینانه و زیرساختی است. در حوزه آموزش، طراحی دوره‌های به‌روز برای فعالان گردشگری، کارکنان سازمان‌های مرتبط، اعضای جامعه محلی و صاحبان کسب‌وکار، همراه با آموزش پروتکل‌های بهداشتی و مدیریت بحران، نقش کلیدی ایفا می‌کند. در بعد کارآفرینی، آموزش ریسک‌پذیری، ترویج فرهنگ کارآفرینی از مدارس، پرورش توانمندی‌های فردی، برگزاری استارت‌آپ‌ها و ایجاد بازارچه‌های محلی، بستر مناسبی برای رشد ایده‌ها فراهم می‌سازد. حمایت‌های دولتی نیز با بازنگری قوانین، ارائه تسهیلات مالی، ایجاد صندوق‌های بیمه و بحران، و حمایت از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده ضروری است. در نهایت، توسعه زیرساخت‌ها از طریق ظرفیت‌بندی خدمات، تجهیز مراکز گردشگری، جلب مشارکت بخش خصوصی، طراحی مسیرهای گردشگری، و بهره‌گیری از سامانه‌های مجازی و نمایشگاه‌های بین‌المللی، زمینه‌ساز پایداری و شکوفایی کارآفرینی گردشگری در شرایط بحرانی و پسا‌بحران خواهد بود.

References

1. Ahmad, S. Z., Abu Bakar, A. R., & Ahmad, N. (2018). An evaluation of teaching methods of entrepreneurship in hospitality and tourism programs. The International Journal of Management Education, 16(1), 14–25. https://doi.org/10.1016/j.ijme.2017.11.002

2. Amiri, S., Ehsanifar, T., Naderi, N., & Rostami, F. (2016). Formulating of a conceptual model to study the impact of Agri-Tourism on rural entrepreneurship development. Journal of Studies in Entrepreneurship and Sustainable Agricultural Development, 3(1), 1-15. https://doi.org/10.22069/jead.2016.2919 [In Persian]

3. Argha, M., Pakzad Azadkhani, R., & Karimi Doostan, R. (2017). The role of tourism in entrepreneurship and sustainable tourism development in Ilam. Quarterly Journal of Urban Development Studies, 1(3). [In Persian]

4. Azar, A., & Mostafaei, K. (2012). Cognitive mapping as a new method in optimizing budgeting decisions. Management Research in Iran, 16(3), 83-103.. Management Research in Iran, 16(3). [In Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.2322200.1391.16.3.5.6

5. bagheri, M. , Mobasheri, A. A. , & nikbakht, A. (2021). Identify and prioritize strategies for promoting tourism and hospitality businesses in post- COVID-19. Journal of Tourism Planning and Development, 10(36), 103-127. [In Persian]doi:10.22080/jtpd.2021.20178.3407

6. Basoli, M. (2019). Designing an entrepreneurship development model for cultural tourism destination in Yazd World Heritage City (PhD thesis). Tehran University of Science and Culture. [In Persian]

7. Basoli, M., & Jabbari, G. (2021). The relationship between crisis management and resilience of the tourism destination community in the Corona crisis (Case study: Hamadan). Journal of Urban Tourism, 8(1). [In Persian]

8. Baum, T., & Hai, N. T. T. (2020). Hospitality, tourism, human rights and the impact of COVID-19. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 2(1).

9. Ehsanifar, M., Nezamabadi, A. R., & Alipour, M. (2017). Possible futures of energy production in the country using fuzzy cognition map design. International Journal of Industrial Engineering and Production Management, 28(2). [In Persian]

10. Farzin, M. R., Hassanpour, M., Mahmoudzadeh, S. M., & Arab Mazarizadi, A. (2020). Institutionalist analysis of business and entrepreneurship in Iran's tourism sector. Journal of Tourism Management Studies, 15(50). [In Persian]

11. Ghanian, M., & Fotouhi, H. (2013). Tourism as a strategy for the development of rural women entrepreneurship. Work and Society Monthly, 159. [In Persian]

12. Hassan Gholipour, T., Seydamiri, N., & Rahmani, Z. (2019). Providing a framework for identifying and commercializing entrepreneurial opportunities in the health tourism industry. Quarterly Journal of Tourism and Development, 8(2). [In Persian]

13. Hassanpour, M. (2019). Institutional model of entrepreneurship development in business environment of small and medium economic units of Iran (PhD thesis). Allameh Tabataba’i University. [In Persian]

14. Hassanpour, M., Shahi, T., & Arjangmehr, D. (2020). Crisis management model for Iran's tourism supply sector; Case study: COVID-19 outbreak crisis. Tourism Management Quarterly, 19. [In Persian]

15. Heidari Torkabadi, M. (2017). Presenting an e-business model in the field of tourism (Master thesis). Payame Noor University. [In Persian]

16. Hezar Jaribi, J. (2005). Entrepreneurship (1st ed.). Research Institute of Economic Affairs Publications. [In Persian]

17. Hosseini, S. P. (2015). Analysis of barriers to improvement and development of tourism entrepreneurship in rural areas and mechanisms to strengthen it (Master thesis). Zanjan University. [In Persian]

18. Karami, Z. A., Hassanabadi, D., & Lotfi, S. (2020). Analysis of the role of government in tourism crisis management and planning; A case study of the Corona crisis. New Attitudes in Human Geography, 12(3). [In Persian]

19. Keyvanizadeh, E. (2013). The role of tourism in rural entrepreneurship: Case study Shirkuh village (Master thesis). University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]

20. King, B., Wang, D., & Buhalis, D. (2017). Entrepreneurship in the contemporary tourism ecosystem: The case of incoming tour operators in Taiwan. Information and Communication Technologies in Tourism.

21. Komppula, R. (2014). The role of individual entrepreneurs in the development of competitiveness for a rural tourism destination: A case study. Tourism Management, 40.

22. Kreiner, N. C., & Ram, Y. (2020). National tourism strategies during the COVID-19 pandemic. Annals of Tourism Research.

23. Mirzaei, Z. (2014). Factors affecting cultural entrepreneurship in nomadic handicrafts of Lorestan Province (Master thesis). Isfahan University of Art. [In Persian]

24. Mohammadian, M. (2020). Business model design of sports tourism cooperatives (Master thesis). University of Guilan. [In Persian]

25. Montañés Del Río, Miguel Ángel & Medina-Garrido, José. (2020). Determinants of the Propensity for Innovation among Entrepreneurs in the Tourism Industry. Sustainability. 12. 5003. 10.3390/su12125003.

26. Pourjam Alavijeh, A. (2016). Presenting a model of sustainable tourism entrepreneurship management in Tehran's entrepreneurial hotels (PhD thesis). Tehran University of Science and Culture. [In Persian]

27. Raeisi, O. (2019). Identifying and developing sports tourism entrepreneurship opportunities in Chabahar County (Master thesis). University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]

28. Rahmani, B., Morid Sadat, P., & Shahed, S. H. (2015). Structures affecting entrepreneurship in tourism areas of Hamadan County. New Attitudes in Human Geography, 10. [In Persian]

29. Raisi, A. B. (2017). Strategic analysis of rural tourism entrepreneurship development in Sarbaz County (Master thesis). University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]

30. Roknodin Eftekhari, A. , Pourtaheri, M. , & Fazli, N. (2014). Analysis of Factors Affecting the Development of Entrepreneurship in Rural Tourism. Journal of Tourism Planning and Development, 3(8), 87-107.[In Persian]. https://tourismpd.journals.umz.ac.ir/article_664.html

31. Sajasi Gheidari, H. (2012). Presenting a model of ecotourism entrepreneurship development in rural areas: Case study of ecotourism valley villages of Tehran province (PhD thesis). Tarbiat Modares University. [In Persian]

32. Shakib, H., & Moghaddasi Mousavi, A. (2006). Crisis management in the capital. In Proceedings of the Second Construction Seminar in the Capital. Tehran University. [In Persian]

33. sharafi, M. , ziyae, B. , samiee, R. and mostaghimi, M. R. (2019). Identification of factors affecting employment with sustainable entrepreneurship approach, based on overall employment policies communicated by the Supreme Leader of the Revolution. Innovation Management in Defensive Organizations, 2(1), 37-60. [In Persian] https://doi.org/10.22034/qjimdo.2019.88896

34. Shiri, N., Rezaei, A., Zarafshani, K., & Khoshmaram, M.. (2016). Identifying barriers to tourism entrepreneurship development: Case study of Marvdasht County. Journal of Entrepreneurship in Agriculture, 3(3). [In Persian]. https://doi.org/10.22069/jead.2017.11809.1209

35. Škare, M., Riberio Soriano, D., & Porada-Rochoń, M. (2021). Impact of COVID-19 on the travel and tourism industry. Technological Forecasting and Social Change, 163, 120469. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120469

36. Smith, E. (2014). Certain factors influence entrepreneurial climate: MU study finds fair treatment, local support and high-speed internet foster success for small business. News Bureau, University of Missouri.

37. Sokhdari, K., Seydamiri, N., Rajaeian, A., & Sokhdari, J. (2019). Identifying institutional factors affecting the entrepreneurial opportunities of health tourism in Iran: Case study of Tehran province. Social Tourism Studies, 7(13). [In Persian]

38. Teymori, E. (2016). Occurrences of Political–Social Crises and Its Effect on Tourism Revenue: The Case Study: Iran, Turkey & Egypt. Regional Planning, 5(20), 1-14. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1394.5.20.1.0

39. Wen, J., Kozak, M., Yang, S., & Liu, F. (2020). COVID-19: Potential effects on Chinese citizens’ lifestyle and travel. Tourism Review, http://dx.doi.org/10.1108/TR-03-2020-0110

40. World Tourism Organization. (2020). UNWTO Reports. United Nations.

41. zahmatkesh, S. , rojuee, M. , & Ghayour Baghbani, S. M. (2020). Strategic planning for development of Mashhad city service businesses in tourism sector using Meta-SWOT technique. Journal of Tourism Planning and Development, 9(32), 179-195. [In Persian]. https://doi.org/10.22080/jtpd.2020.17473.3154

42. Zheng, Y., Goh, E., & Wen, J. (2020). The effects of misleading media reports about COVID-19 on Chinese tourists’ mental health: A perspective article. Anatolia, 31(2), 337-340. https://doi.org/10.1080/13032917.2020.1747208

[1] - WTTC

[2] -WHO

[3] - Skare

[4] - Baum & Hai

[5] - Wen et al

مقالات مرتبط

ارزیابی و رتبه‌بندی محلات شهری در نماگر‌های تفکیک از مبدأ پسماند با استفاده از مدل VIKOR در GIS (مطالعة موردی: شهر اردبیل)
تاریخ چاپ : 1396/04/01
سنجش و ارزیابی شاخص های مدیریت بهینه پسماند در مناطق روستاییِ شهرستان آبادان
تاریخ چاپ : 1399/05/01
تحلیل ریسک آسیب پذیری سکونتگاههای انسانی در برابر زلزله (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان لامرد)
تاریخ چاپ : 1396/04/01
توسعه ی صنعت در استان یزد با استفاده از چارچوب استراتژیک SOAR و ماتریس ANSOFF
تاریخ چاپ : 1395/02/01
تحلیل توانمندی‌ها و قابلیت‌های منطقه‌ای بخش تعاون استان همدان در جذب سرمایه از دیدگاه کارشناسان بخش تعاون
تاریخ چاپ : 1396/04/01
تحلیل علی توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی سکونتگاه های روستایی مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان ارومیه
تاریخ چاپ : 1393/09/01

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

بررسی و تحلیل عوامل موثر بر کارآفرینی گردشگری در شرایط بحران (مطالعه موردی: شهر اصفهان)