تبیین نقش رویکرد توسعه اجتماع‌مبنا در نوسازی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری (نمونه‌موردی: نوسازی محله تختی شهر تهران- سال‌های 92-1388)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

ملیحه باباخانی ¹

1 - هیئت علمی و مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی

تاریخ دریافت : 1395/03/03 تاریخ پذیرش : 1395/06/17 تاریخ انتشار : 1397/02/01

کلید واژه: سرمایه اجتماعی, تهران, نوسازی پایدار شهری, توسعة اجتماع‌مبنا, دارایی‌مبنایی, محله تختی,

چکیده مقاله :

نگاه اجتماع‌مبنا در امر توسعه نواحی ناکارآمد، یکی از موضوعات با اهمیت در رویکرد نوسازی پایدار شهری می‌باشد. در این نگاه به امر توسعه علاوه بر توسعه فضای فیزیکی- کالبدی، توسعه جماعت انسانی که در آن فضا زندگی می‌کنند، مورد توجه است. در سال‌های 92-1388 سازمان نوسازی شهر تهران تلاش بر آن داشته تا مبتنی بر رویکرد تسهیل­گری و از طریق استقرار دفاتر خدمات نوسازی در محلات ناکارآمد، نوسازی را در تعامل با ساکنان و در راستای اجتماع‌مبنایی پیگیری کند. هدف این مقاله آن است تا ضمن تبیین مؤلفه‌های اجتماع‌مبنایی در نوسازی شهری، به بررسی جایگاه آن‌ها در اقدامات سال‌های مذکور در محله تختی به عنوان یکی از نمونه محلات ناکارآمد این شهر بپردازد. این تحقیق از موضع روش‌شناسی ارزیابی در حین اجراء می‌باشد. در بخش اول با بهره‌گیری از روش تحقیق توصیفی و تحلیل مفاهیم، مؤلفه‌های مرتبط با توسعه اجتماع‌مبنا در نوسازی شهری تبیین شده و سپس در ادامه مبتنی بر روش‌های آماری توصیفی و قیاسی در نمونه مورد پژوهش، مؤلفه‌های فوق بررسی و با اطلاعات مشابه که مربوط به قبل از اقدامات تسهیلگری در این محله است، مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته‌اند. به منظور بررسی تحولات مؤلفه‌های اجتماعی در دوره اقدامات نوسازی سال‌های فوق، 100 عدد پرسشنامه مبتنی بر فرمول کوکران در محله پر شد و سپس با کمک روش‌های تحلیل آمار توصیفی در نرم‌افزار spss مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از مقایسة مؤلفه‌های اجتماع‌مبنایی در دوره اقدامات نوسازی سال‌های 92-1388 محله تختی نشانگر بهبود نسبی در آن‌ها است.

چکیده انگلیسی:

Until the 1990s, renewal actions in deteriorated urban areas often are done based on physical-economic and market-oriented look in the world. But in 1990s, emergence of social problems from this renewal perspective, caused to attended social topics based on community-based approach and sustainable renewal. During 1388-92 Renewal organization of Tehran attempt to renewal with participate of residents by facilitation approach.
The aims of this article are determining the factors of community-based development in sustainable renewal and review these factors in renewal actions of Takhti neighborhood in 1388-92. Research Methodology of this article is evaluation during implementation. In the first part factors of community-based development explained by descriptive and analysis method. Then based on descriptive statistics and deductive analysis, these components Descriptive statistics and deductive research based on a sample, the above components were compared and evaluated study in Takhti. In order to investigate the views of the residents from renewal outcomes based on community-based development factors, 100 questionnaires were filled and analysis with SPSS software.
The results showed that renewal actions have many gaps compared to the components of community-based development. Also check out some of the components of community-based development in this neighborhood showed that their situation has improved after renewal actions. As the residents' trust to renewal authorities, participation in the renewal process and social capital improved. Result of regression analysis showed that correlation between participation and social capital is high, so we can strengthen this and increase social capital and obtained community-based development in renewal actions.

منابع و مأخذ:

1. رضازاده، راضیه، فاطمه محمدی آیدغمیش و مجتبی رفیعیان (1391)، "توسعه اجتماع محلی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشارکتی در رویکرد دارایی‌مبنایی: مطالعه موردی محله امامزاده حسن، منطقه 17 تهران"، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 16 تابستان 1391.


2. عارفی، مهیار (1380)، به سوی رویکرد دارایی-مبنا برای توسعة اجتماع محلی، ترجمة نوین تولایی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10.


3. مهندسان مشاور دیارگاه (1386)، طرح منظر محله خانی آباد (تختی).


4. نادری بوانلو، محمد و پروین پرتویی (1389)، تدوین الگوی محله‌محوری در مدیریت شهری، با توجه به ویژگی‌های شهر مشهد، دو فصلنامه نامه معماری و شهرسازی، شماره پنجم.


5. Arefi, M. (2001). Be sooye rooykard daraei-mabna baraye tosee ejtema mahali [Toward the asset-based approach in community development]


6. Arefi, M.(2004), "Neighborhood Jump-Starting: Los Angeles Neighborhood Initiatives:, Cityscape: A Journal of Policy Development and Research. Vol. 7, No. 1, Pp 5-22.


7. Catanese, A.-S., J(ED) (1988). Urban Planning: Mc Graw Hill.


8. DeFilippis, J. (2001), The Myth of Social Capital in Community Development. Housing Policy Debate 12 (4): 781-806.


9. Kretzmann, J. and McNight, J. (1993), Bulding Communities from the Inside Out: A Path Toward Finding and Mobilizing a Community's Assets. ACTA, Chicago.


10. Forrest, Ray  & Kearns, Ade (2001). " Social Cohesion, Social Capital and the Neighbourhood ", Urban Stud November 2001 vol. 38 no. 12 2125-2143.


11. Gharari, F. (1999), "Generic Principles of Neighborhood Design", With Particular Refrence to Tehran, Published by University of Sheffield.


12. Hamdi, Nabeel & Goethert Reinhard (1997), "Action Planning for Cities: A Guide to Community Practice", New York: John Wiley and Sons Ltd.


13. Grant, Robert M. (1991). "The Resource-based theory of competitive advantage: implication for strategy formoulation." California management Review.


14. Mathie, A. & Cunningham, G. (2008). From Clients to Citizens: Communities changing the course of their own develop­ment. London: Intermediate Technology Publication Ltd.


15. McNight, J. (1995) The Careless Society: Community and its Coterfeits. Basic Books, New York.


16. Nahapiet, J., & Ghoshal, s. (1998) «Social Capital, Intellectual capital & the organizational advantage», Academy of management Review, 23(2): pp 242-260.


17. Okumus, Gökçer & Handan Türkoglu (2011), “Sustainable Urban Regeneration: The Case of Fevzipasa Neighbourhood, Canakkale, Turkey”, Enhr Conference 2011 – 5-8 July, Toulouse.


18. Putnam, R. (1995), Bowling alone: Americas declining social capital, Journal of Democracy 6: 65-78.


19. Putnam, R. (1996), The starnge disappearance of civic America. The American Prospect, Winter: 34-48.


20. Putnam, Robert (2000) Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community (New York: Simon and Schuster).


21. Sen, Amartya (1989), "Food and Freedman", World Development. Vol. 17, No.6: 769-781.


22. Shragge, E. and Fisher, R. (2001), Community Development Practices: New Forms of Regulation and/ or Penitential for Social Change. Paper presented at the annual meeting of the Urban Affairs Association, April, Detroit.


23. Vehbi, B.O. and Hoskara, Ş.Ö. (2009), A Model for Measuring the Sustainability Level of Historic Urban Quarters, European Planning Studies, 17:5.


24. Wing Ho, D., Yau, Y., Poon, S., and Liusman, E. (2012). ”Achieving Sustainable Urban Renewal in Hong Kong: Strategy for Dilapidation Assessment of High Rises.” J. Urban Planning. Dev., 138(2), 153–165.