بررسی نقش المان‌های شهری در تقویت هویت کالبدی؛ مطالعه موردی شهر شیراز

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محمدرضا بذرگر ¹

1 - استادیار شهرسازی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

تاریخ دریافت : 1396/04/24 تاریخ پذیرش : 1396/07/04 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: شیراز, هویت کالبدی, المان شهری, یادمان, زیبایی‌شناسی,

چکیده مقاله :

المان (یادمان)های شهری نقش مهمی در فرایند شکل گیری، تغییر و بازتولید هویت شهری دارند. در شرایط امروزین که هویت شهرها با شتاب زیادی دستخوش تغییرات است، جایگاه المان‌های شهری به عنوان عناصر هویت بخش شهر دوچندان می‌نماید. شهر ایرانی در گذشته از استقلال، شخصیت و هویت ویژه­ای برخوردار بوده، در حالی که در شرایط کنونی به سمت کمرنگ شدن هویت خود حرکت می­کند. توجه ناکافی پدیدآورندگان فضاها و عناصر شهری به مفهوم زیبایی در کنار رواج روحیه سوداگری در بسیاری از فعالیت­های شهری از جمله ساخت و سازها باعث بروز و تشدید این مسأله می­گردد. در این پژوهش سعی بر آن است تا ضمن پرداختن به جایگاه المان های خاص در شهر شیراز، اثرات آنها در هویت بخشی به شهر مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش، تحلیلی – پیمایشی بوده و شیوه گردآوری اطلاعات، میدانی و با استفاده از ابزار پرسشنامه است. نمونه­های مورد مطالعه شامل پنج المان شهری در شهر شیراز است که مورد توجه شهروندان و گردشگران قرار دارد. نتایج بدست آمده از تحلیل­های توصیفی و استنباطی روی داده­های جمع آوری شده نشان می­دهد ارزیابی کیفی شهروندان از هویت (کالبدی) المان­ها، متأثر از جنسیت و سطح تحصیلات آن­ها است. بر پایه نتایج، المان دروازه قرآن و المان میدان دانشجو (فلکه عَلَم) به ترتیب دارای بیشترین امتیاز و کمترین امتیاز کسب شده از طرف شهروندان (کاربران) هستند. همچنین نتایج نشان می‌دهد مهم‌ترین مؤلفه­های اثرگذار بر هویت کالبدی المان­های شهری بر اساس نظر شهروندان شامل «طراحی، فرم و معماری المان»،«تاریخی بودن» و «بومی بودن(زمینه گرایی)» است. 

چکیده انگلیسی:

Urban Monuments play an important role in the processes of formation, change and reproduction of urban identity. Under present day conditions where the identities of cities are rapidly deteriorating and vanishing, the importance of urban monuments as objects of urban identity and character is ever growing.  Iranian cities gained their own independence and identity in the past, meanwhile most believe that cities today are consisted of a large number of office buildings, complex roads and streets, and parks without forming a unique identity. Insufficient attention of the creators of these urban areas and elements with the aesthetic concept, beside the prevalence of the speculative aspects, and dominance of the materialistic methods and mentality, are the reasons which exacerbate most of the urban activities and constructions. There are several elements that creates the identity of a city. The goal of this research is to examine the impacts of urban landmarks and furniture that can functionally and aesthetically help identify a city. Five case landmarks and sculptures in city of Shiraz were analyzed and their roles in defining the city were examined. The results of the research proved that most of these landmarks do in fact help with identifying the city. It was also found that they are most often better received when they have roots in the traditions and cultures of the city. And those landmarks and elements that lack such characteristics might not be as practical. The research method is descriptive-analytical and the information collection was verifiable and based on the documents.

منابع و مأخذ:

امین­زاده، بهناز، (1389)، ارزیابی زیبایی و هویت مکان، مجله هویت شهر، شماره هفت، صفحات 14 – 3 .

آیوازیان، سیمون، (1381)، زیبایی شناسی و خاستگاه آن در نقد معماری، نشریه هنرهای زیبا، شماره 12، صفحات 69-64.

بذرگر، محمدرضا، (1383)، بازشناسی هویت شهری، مجموعه مقالات همایش مسائل شهرسازی ایران، جلد اول: ساخت شهری، شیراز، دانشگاه شیراز.

بل، سایمون، (1394)، منظر، الگو، ادراک و فرایند، ترجمه بهناز امین­زاده، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، تهران، 442.

بهزادفر، مصطفی، (1387)، هویت شهر (نگاهی به هویت شهر تهران)، مرکز مطالعات فرهنگی شهر تهران، مؤسسه نشر شهر، چاپ دوم، تهران، 330.

پوراحمد، احمد، و شماعی، علی، (1390)، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، انشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم، تهران، 402.

راداکریشنان، سروپالی، (1393)، تاریخ فلسفه شرق و غرب: تاریخ فلسفه غرب، ترجمه جواد یوسفیان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران، 512.

رحیمیون، علی اصغر، (1390)، هویت بخشی به شهر از طریق بهره­ گیری از عناصر طبیعی، نشریه هویت شهر، شماره نهم، سال پنجم، صفحات 104-93.

سلسله، علی، و سلسله، محسن، (1388)، بررسی تأثیر عامل هویت (ایرانی- اسلامی) بر زیبایی شهر"، نشریه آرمانشهر، دوره 2، شماره2، صفحات 85-47.

سلطانی، علی، زرگری مرندی، ابراهیم، و نامداریان، احمدعلی، (1392)، شکل­گیری، تقویت و مانایی خاطره در فضاهای شهری، نمونه موردی محور شهید چمران شیراز، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره  32، شماره  141، صفحات 98-87.

کربلایی­نوری، رضا، (1385)، هویت؛ شهر، خاطره، مجموعه مقالات همایش بین المللی شهرهای جدید، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

کریر، راب، (1386)، فضای شهری، ترجمه خسرو‌هاشمی­ نژاد، انتشارات خاک، چاپ دوم، اصفهان، 168.

الکساندر، کریستوفر، (1390)، معماری و راز جاودانگی: راه بی زمان ساختن، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ سوم، تهران، 479.

گیدنز، آنتونی، (1389)، جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، نشر نی، چاپ پنجم، تهران، 1074.

معلمی، محسن، (1386)، هویت شهری، هویت مسکونی، مفاهیم گمشده امروزی، ماهنامه راه و ساختمان، شماره 48.

معینی­فر و همکاران، (1392)، نقش مجسمه­ها و المان­های شهری بر زیباسازی و ارتقاء کیفیت بصری فضای عمومی شهرها (نمونه موردی: شهر شیراز)، مجموعه مقالات همایش ملی عناصر زیباسازی شهری، معاونت برنامه­ریزی شهرداری شیراز، شیراز.

مهدیزاده، جواد، (1385)، زیبایی شناسی در طراحی شهری، فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره 17 و 18، صفحات 27-8.

نقره­کار، عبدالحمید، (1381)، هویت و بحران آن در اندیشه معماری و شهرسازی معاصر، مرکز تحقیقات شهرسازى و معمارى دانشگاه علم و صنعت، تهران.

نقی­زاده، محمد، (1381)، تأثیر معماری و شهر بر ارزش­­های فرهنگی، مجله هنرهای زیبا، شماره 11، صفحات 76 – 62.

نقی زاده، محمد، (1386)، ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو تفکر اسلامی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، اصفهان، 538.

نقی­زاده، محمد، (1389)، تحلیل و طراحی فضای شهری (مبانی، تعاریف، معیارها و شیوه­ها)، انتشارات پژوهشکده فرهنگ و هنر و سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، تهران، 441.

نقی­زاده، محمد، (1384)، جایگاه طبیعت و محیط­زیست در فرهنگ و شهرهای ایرانی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، چاپ اول، تهران، 365.

نوفل، علیرضا، کلبادی، پارین، و پورجعفر، محمدرضا، (1388)، بررسی و ارزیابی شاخص­های مؤثر در هویت شهری نمونه موردی: محله جلفا در شهر اصفهان، نشریه آرمانشهر، دوره 2، شماره 3، صفحات 69-57.

یوسفی، اسماعیل، رحمانی، امیر و قربانخانی، محسن، (1393)، ارزیابى نقش المان­هاى شهرى بر ارتقاى حس مکان در فضاهاى شهرى (نمونه موردی: شهر همدان)، مطالعات محیطی هفت حصار، شماره دهم، سال سوم، زمستان، صفحات 81 – 71.

یوسفیان، جواد، (1379)، نگاهی به مفهوم زیبایی­شناسی، نشریه ادبیات و زبان­ها، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، دوره 43، شماره 177، صفحات 179 – 135.

Burnet, J. (1953). Plato’s theory of art. London.

Copleston, F. (,1962). A History of philosophy (Vol. 1). New York.

Lalli, M. (1988), Urban Identity, In book: Environmental Social Psychology, No 45 (pp.303-311), The Nethrrlands: Kluwer Academic Publishers.

Mateus, Ana Sofia. (2006). Outlet City Metzing An Urban cultural identity based on consumption. A cultural indentity based on consumption 42^nd ISoCaRP Congress.

Zimmerman, R. (1963). Kant the Aesthetic Judgment. Aesthetics and Art Criticism, 21.