مدل یابی معادلات ساختاری سیستم های مغزی رفتاری بر خود کار آمدی، راهبرد های مقابله ای با نقش واسطه ای تنظیم هیجان در معتادان ترک اعتیاد با متادون
محورهای موضوعی : روانشناسی
آرزو پورابراهیم
1
,
فرزانه نیک نژادی
2
1 - کارشناسی ارشد مشاوره توانبخشی، واحد خمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی خمینی شهر، اصفهان، ایران.
2 - استادیار گروه روانشناسی، واحد خمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خمینی شهر، اصفهان، ایران.
کلید واژه: سیستم ­, های مغزی رفتاری, راهبردهای مقابله ای, خودکارامدی, تنظیم هیجان,  , معتادان ترک اعتیاد با متادون,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای تنظیم هیجان در رابطه سیستم های مغزی رفتاری با راهبردهای مقابله ای و خودکارامدی در معتادان ترک اعتیاد با متادون انجام شد. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود؛ جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه معتادان ترک اعتیاد با متادون مراجعه کننده به مرکز روانپزشکی مدرس بودند که از بین آنها 195 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ی شخصیت ویلسون،گـری و بـارت (1989)، سـبک های مقابلـه بـا اسـترس بیلینگز و موس (1981)، خودکارآمدی عمومی شوارتز و جروسلم (1979) و تنظیم هیجان گراتز و رومر (2004) بود. نتایج حاصل از معادلات نشان داد که: سیستم های مغزی رفتاری بر راهبردهای مقابله ای، تنظیم هیجان و خودکارامدی تاثیرگذار می باشد و تنظیم هیجان بر راهبردهای مقابله ای و خودکارآمدی تاثیر دارد (05/≥P). همچنین نتایج نشان داد که مدل از برازش خوبی برخوردار است و 62 درصد از اثر کل سیستم های مغزی رفتاری بر راهبردهای مقابله ای از طریق میانجی تنظیم هیجان و 29 درصد از اثر کل سیستم های مغزی رفتاری بر خودکارآمدی از طریق میانجی تنظیم هیجان تبیین می شود.
The aim of this study was to investigate the mediating role of emotion regulation in the relationship between behavioral brain systems with coping strategies and self-efficacy in methadone addicts. The method used in this study is descriptive correlation; the statistical population in this study includes all methadone addicts referred to Modares Psychiatric Center in February and March 2017 and April 2016, from which 195 people were randomly selected as a sample. Data collection tools were Wilson, Gary and Bart (1989) Personality Questionnaire, Styles Against Stress Billings and Moss (1981), Schwartz and Jerusalem (1979) General Self-Efficacy Questionnaire, and Gratz & Roemer (2004) Emotion Regulation. The results of structural equations showed that behavioral brain systems are effective on coping strategies, emotion regulation and self-efficacy and emotion regulation is effective on coping strategies and self-efficacy (P 05 0.05). The results also showed that the model has a good fit and explains 62% of the effect of total behavioral brain systems on coping strategies through emotion regulation mediator and 29% of the effect of total behavioral brain systems on self-efficacy through emotion regulation mediator.
Abdullahi, M., Bahshmat Joybari, Sh. (2016). Inhibition systems - Behavioral activation and coping styles in opium users under methadone maintenance therapy and healthy counterparts. Journal of Addiction Research. 10 (40): 11-26. [Persian]
Akbari, A., Bakhshipoureh Rudsari, A., Azimi, Z., Fahimi, P., Qasempour, A., Amiri Pichaklaei, A. (2011). Comparison of Anxiety-Depression, Brain-Behavioral Systems (BIS-BAS), Coping Styles, Anger and Hostility in Asthmatics and Non-Asthmatics. Behavioral Science Research. 9 (5). [Persian]
Alfonsson S. (2014) Impulsivity, Negative Mood, and Disordered. Eating in Obesity: Acta Universitatis Upsaliensis.
Asgari, P., Pasha, G., Aminian, M. (2009). The relationship emotional regulation, life events and body image with eating disorder in women. J Andisheh Raf, 4 (13) (2009), pp. 65-78. [Persian]
Atashkar R., Fathi Ashtiani A., Azadfallah, P., (2012). Relationship between defense styles and mechanisms with brain / behavioral systems. Journal of Clinical Psychology "(16th consecutive), Winter 2012 No. 4. [Persian]
Babaei, K., Eisa Zadegan, A., Pir Nabikhah, N., Taj Al-Dini, A. (2016). The Role of Behavioral Brain Systems, Innovation, Dependence Rewards, and Pathological Concern in Predicting Addiction Talent. Addiction Research Quarterly; 10 (37): 259-275 [Persian]
Bahadorikhosroshahi J, Habibikaleybar R, Farid A.( 2017) The Effect of Education on Health-Promoting with Academic Stress, life Skills and Risky Behaviors Among Students . Educ Strategy Med Sci.; 10 (1) :64-73[Persian]
Bahari, Farshad (2013). Addiction: Counseling and treatment (guide to change addictive behavior in addicts). Tehran: Danjeh Publishing [Persian]
Ball SA,(2005) Personality traits, problems, and disorders: Clinical applications to substance use disorders, Journal of Research in Personality. eb 28;39 (1):84-102. 20
Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational psychologist, 28(2), 117-148.
Bandura, A. (1997). The anatomy of stages of change. American journal of health promotion: AJHP, 12(1), 8-10.
Besharat, M., Dehghani, S., Masoudi, M., Pourkhaqan, F., and Motahhari, S. (2014). Predicting the symptoms of obsessive-compulsive disorder based on difficulty in regulating emotion, impulsivity and anger. Journal of Applied Psychological Research, 5 (4): 49-29. [Persian]
Billings, A. G., & Moss, R. H. (1981). The role of coping response and social resources in attenuatin the stress of life events. Journal of Behavioural Medicine, 4-139.
Bourbour Vafaii S. (1999) The role of religious orientation and religion confrontation in the ob stress of amedan female teachers. master s thesis. Tarbiat Modarres University. [Persian]
Chang, E. C., Zumberg, K. M., Sanna, L. J., Girz, L. P., Kade, A. M., Shair, S. R., ... & Srivastava, K. (2007). Relationship between perfectionism and domains of worry in a college student population: Considering the role of BIS/BAS motives. Personality and Individual Differences, 43(4), 925-936.
Clark, I., and Dumas, G. (2015). The regulation of task performance: a trans-disciplinary review. Front. Psychol. 6:1862
Colder, C. R., & O'Connor, R. (2002). Attention bias and disinhibited behavior as predictors of alcohol use and enhancement reasons for drinking. Psychology of Addictive Behaviors, 16(4), 325.
Compas BE, Jaser SS, Dunbar JP, Watson KH, Bettis AH, Gruhn MA, (2014). Coping and emotion regulation from childhood to early adulthood: Points of convergence and divergence. Australian Journal of Psychology. 66(2):71-81
Contalbrigo, L., De Santis, M., Toson, M., Montanaro, M., Farina, L., Costa, A., & Nava, F. A. (2017). The efficacy of dog assisted therapy in detained drug users: A pilot study in an Italian attenuated custody institute. International journal of environmental research and public health, 14(7), 683.
Estevez, A., Jauregui, P., Sanchez-Marcos, I., Lopez-Gonzalez, H., & Griffiths, M. D. (2017). Attachment and emotion regulation in substance addictions and behavioral addictions. Journal of behavioral addictions, 6(4), 534-544.
Fall, M., & McLeod, E. H. (2001). Identifying and assisting children with low self-efficacy. Professional School Counseling, 4, 334-341.
Fischetti, F., Cataldi, S., Di Terlizzi, P., & Greco, G. (2019). Multilateral methodology in physical education improves coping skills, resilience and physical fitness in drug addicts.
Fouladchang, M., Hassannia, S. (2015). The effectiveness of emotion regulation training on happiness and self-efficacy of women heads of households. Women and Society Quarterly, 6 (1). [Persian]
Franken, I. H., & Muris, P. (2006). BIS/BAS personality characteristics and college students’ substance use. Personality and Individual Differences, 40(7), 1497-1503.
Garnefski, N., Koopman, H., Kraaij, V., & ten Cate, R. (2009). Brief report: Cognitive emotion regulation strategies and psychological adjustment in adolescents with a chronic disease. Journal of adolescence, 32(2), 449-454.
Ghanbari Zarandi, Z, Hassani, J, Mohammadkhani, Sh, Hatami, M. (2017). Pattern of Structural Relationships of Behavioral Brain System Activity, Loneliness, Difficulty in Regulating Emotion, and Temptation of Substance Abuse in Abusive Women. Journal of Addiction Research. 11 (44): 107-134. [Persian]
GhazaniRahbari, N, Babapour, J. (2018). The role of behavioral brain systems and positive and negative cognitive emotion regulation strategies in predicting depressive symptoms in patients with major depressive disorder. Razi Journal of Medical Sciences. 25 (10): 61-70. [Persian]
Gomez, R., Vance, A., & Watson, S. D. (2016). Structure of the Wechsler Intelligence Scale for Children–Fourth Edition in a group of children with ADHD. Frontiers in psychology, 7, 737.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of psychopathology and behavioral assessment, 26(1), 41-54.
Gray JA, McNaughton N. (2003). The neuropsychology of anxiety: An enquiry into the functions of the septohippocampal system. 2nd ed. New York: Oxford University Press.
Gross, J.J. (2001). Emotion regulation in adulthood: Timing is everything. Current Directions in Psychological Science. 10, 214–219.
Gross, J.J., & Thompson, R.A. (2007). Emotion regulation: Conceptual foundations. In JJ. Gross (Ed.), Handbook of emotion regulation. New York: Guilford Press, 3-24.
Heponiemi, T. (2004). Physiological and Emotional stress Reactions: The Effects of Tem perament and Exhaustion. University of Helsinki.26
Hussong, A. M. (2003). Social influences in motivated drinking among college students. Psychology of Addictive Behaviors, 17(2), 142.
Jamali Gharakhanlou, Y, Starpour Iranghi, F, Najafi, S. (2016). Investigating the relationship between brain-behavioral system and coping styles with stress and its role in students' mental health. Journal of Pediatric Nursing. 3 (2): 34-40. [Persian]
Jerusalem, M., & Schwarzer, R. (1979). The general self-efficacy scale.Cyfar online publishing. Avalabale in: https://cyfar.org/sites/default/files/PsychometricsFiles/General%20Self-Efficacy%20Scale%20(Adolescents,%20Adults)%20Schwarzer.pdf
Jerusalem, M., & Schwarzer, R. (1981). Skala zur Allgemeinen Selbstwirksamkeitserwartung. berlin. Germany: Freie Universität berlin.
Kamali Eilgoli, S., and Abu al-Ma'ali al-Husseini, Kh. (2016). Explaining cognitive emotion regulation strategies based on family communication processes and perfectionism in the adolescent girl. Journal of Applied Psychology, 10 (3 consecutive 39): 310-291. [Persian]
Kiamarsi A, Abolghasemi A. (2011) The Relationship between Self-Efficacy, Excitement and Stress Coping Strategies with Students' Substance Abuse Tendency. Journal of Addiction Research. 5 (20): 7-24. [Persian]
Koob, G. F. (2015). The dark side of emotion: The addiction perspective. European Journal of Pharmacology. 753, 73-87.
Kouhestani Khabisi, M. (2017). Predicting coping strategies during pregnancy based on psychological endurance, religious beliefs and positive thinking. Master Thesis. General Psychology major. Faculty of Literature and Humanities. Kerman Shahid Bahonar University. [Persian]
Li, Q., Dai, W., Zhong, Y., Wang, L., Dai, B., & Liu, X. (2019). The Mediating Role of Coping Styles on Impulsivity, Behavioral Inhibition/Approach System, and Internet Addiction in Adolescents From a Gender Perspective. Frontiers in psychology, 10, 2402.
Mahmoud Alilou, M, Ranjbar Noshari, F, Asadi Mojreh, S, Ghodrati, Y, Najjar Mobaraki S. (2013). Comparison of coping strategies with stress, perfectionism and self-efficacy in people with substance use disorders and normal people. Journal of Addiction Research. 7 (25): 39-56. [Persian]
Meule, A., Fath, K., Real, GL, Sütterlin, S., Vögele, C., and Kübler, A. (2013). Quality of life, emotion regulation, and heart rate variability in individuals with intellectual disabilities and concomitant impaired vision. Psychology of Well-Being: Theory, Research and Practice, 3(1), 1.
Mills, P.; Newman, E. F.; Cossar, J. & Murray, G. (2015). Emotional maltreatment and disordered eating in adolescents: Testing the mediating role of emotion regulation. Child Abuse & Neglec. 39, 156-166
Moradi, A., Amiri, S., Malekpour, M., Rumi, H., Nouri, A. (2009). The effectiveness of self-efficacy group training on quality of life and entrepreneurial behavior of women with physical disabilities. Social Psychological Studies of Women. 7 (3) .71-98. [Persian]
Naomi, B., Kimberly, S. (2012), I am not stressed: Effective Stress Coping Techniques. Utah State University, Cooperative extension, FC/marriage/2012-03pr. Available from: http:// digitalcommons.usu.edu/extension_curall/178
Nedaei A, Paghoush A, Sadegho Hosnije A, (2016). Relationship between coping strategies and quality of life: The mediating role of cognitive emotion regulation skills. Clinical Psychology. 8 (4), 35-48. [Persian]
O’Connor, R. M., Stewart, S. H., & Watt, M. C. (2009). Distinguishing BAS risk for university students’ drinking, smoking, and gambling behaviors. Personality and Individual Differences, 46(4), 514-519.
Ochsner, K. N. & Gross, J. J. (2005). The cognitive control of emotion. Trends in Cognitive Sciences. 9, 242-249.
Oraki, M., Hosseini Nasab Bazkiani, S., (2012). Comparison of self-management, innovation and other personality traits with recovery and return to drug use and mental health of a group of drug-dependent seekers. Social cognition, 1(1):23-33. [Persian]
Penrose ,A., Perry ,ch., Ball, I .(2007).Emotional Intelligence and teacher self-efficacy: The contribution of teacher status and length of experience. Issues in Educational Research. 17 (1) 107-126.
Pirani, Z. (2015). The role of behavioral activation / inhibition systems and emotional, cognitive and behavioral desire in predicting academic burnout. Journal of School Psychology. 4 (3), 7-22.
Quoidbach, J., Berry, E., Hansenne, M., Mikolajczak, M. (2010). Positive emotion regulation and well-being: Comparing the impact of eight savoring and dampening strategies. Personality and Individual Differences, ARTICLE IN PRESS.
Rajabi, G. R. (2006). Reliability and validity of the general self-efficacy beliefs scale (gse-10) comparing the psychology students of shahid chamrin university and azad university of marvdasht. [Persian]
Rasekh, B., Saw, Y. M., Azimi, S., Kariya, T., Yamamoto, E., & Hamajima, N. (2018). Associations of treatment completion against drug addiction with motivational interviewing and related factors in Afghanistan. Nagoya journal of medical science, 80(3), 329.
Rohsenow, D. J., Martin, R. A., Monti, P. M. (2005). Urge-specific and lifestyle coping Strategies of cocaine abusers: Relationship to treatment outcomes. Drug and Alcohol Dependence, 78(2), 211-219.
Rommer, D., Hennessy, M. (2007). A biosocial–affect model of adolescent sensation seeking the role of affect evaluation and peer group influence in adolescent drug use. Society for Prevention Research, 8(2), 89-101
Schuckit, M. A., Smith, T. L., & Kalmijn, J. (2004). The search for genes contributing to the low level of response to alcohol: patterns of findings across studies. Alcoholism: Clinical and experimental research, 28(10), 1449-1458.
Sepah Mansour, M (2005). Preliminary standardization and validity and reliability of the short form of Gray-Wilson personality questionnaire. Journal of Knowledge and Researchers in Applied Psychology, 25 (Autumn 2005), p 35-56. [Persian]
Sepehrian Azar, F, Asad Majra, S, Asadnia, S, Farnoodi, L. (2014). The relationship between attachment styles and coping strategies with the difficulties of emotion regulation in adolescence. Journal of Medical Science Studies. 25 (10): 922-930. [Persian]
Shahendeh, M., Agha Yousefi, A. (2012). Comparison of Behavioral Activation / Inhibition Brain Systems and Control Source of Male and Female Students. Journal of Applied Psychology, 6 (23): 7-26. [Persian]
Slobodskaya,H.R.,Knyazev,G.G.,Safronova,M.V.,&Wilson,g.d.)2003).Development of a short form of the Gray- personality questionnaire: its use in measuring personality and adjustment among Russian adolescents. Personality and individual Differences,35(5),1049-1059.
Smits, D. J., & Boeck, P. D. (2006). From BIS/BAS to the big five. European journal of personality, 20(4), 255-270.
Stephan, K. E., Manjaly, Z. M., Mathys, C. D., Weber, L. A., Paliwal, S., Gard, T., ... & Petzschner, F. H. (2016). Allostatic self-efficacy: a metacognitive theory of dyshomeostasis-induced fatigue and depression. Frontiers in human neuroscience, 10, 550.
Tailor, S. E. P., Letita, A. S., & D. O. (2000). Social Psychology. (10 th ed.) Prentice Hall.
Tajikzadeh, F, Sadeghi, R., Mehrabizadeh, M., Davoodi, A. (2015). Brain / Behavioral System, Perfectionism and Depressive Symptoms in Students, Quarterly Journal of Psychological Studies, 11(3): 119-140. [Persian]
Taube-Schiff, M.; Van Exan, J.; Tanaka, R.; Wnuk, S.; Hawa, R. & Sockalingam, S. (2015). Attachment style and emotional eating in bariatric surgery candidates: The mediating role of difficulties in emotion regulation. Eating Behaviors. 18, 36-40.
Wilson, G. D., Barrett, P. T., & Gray, J. A. (1989). Human reactions to reward and punishment: A questionnaire examination of Gray's personality theory. British Journal of Psychology, 80(4), 509-515.
Wilson, G. D., Gray, J. A., & Barrett, P. T. (1990). A factor analysis of the Gray-Wilson personality questionnaire. Personality and Individual Differences, 11(10), 1037-1044.
World Health Organization. (2007). WHO Expert Committee on Problems Related to Alcohol Consumption, second report. World Health Organization.
Yarmohammadi Wasel, M, Alipour, F, Bastami, M, Zolfaghari Nia, M, Bazazzadeh, N. (2015). The mediating role of cognitive emotion regulation in the relationship between behavioral and impulsive brain systems with craving for stimulant addiction. Journal of Neuropsychology, 1 (2), 51-67. [Persian]
مدل یابی معادلات ساختاری تاثیر سیستم های مغزی رفتاری بر خودکارآمدی، راهبردهای مقابله ای با نقش واسطه ای تنظیم هیجان در معتادان ترک اعتیاد با متادون
آرزو پور ابراهیم
کارشناسی ارشد مشاوره توانبخشی، واحد خمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی خمینی شهر، اصفهان، ایران.
فرزانه نیک نژادی*
استادیار گروه روانشناسی، واحد خمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خمینی شهر، اصفهان، ایران.
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر نقش واسطهای تنظیم هیجان بر سیستم های مغزی رفتاری با راهبردهای مقابله ای و خودکارامدی در معتادان ترک اعتیاد با متادون انجام شد. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود؛ جامعه آماري در اين تحقيق شامل کلیه معتادان ترک اعتیاد با متادون مراجعه کننده به مرکز روانپزشکی مدرس شهر اصفهان بودند که از بین آنها 195 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری دادهها پرسشنامهی شخصیت
(Wilson, Barrett, & Gray, 1989) ، سـبكهاي مقابلـه بـا اسـترس (Billings and Moss, 1981)، خودکارآمدی عمومی (Schwartz and Jerusalem,1979) و تنظيم هيجان
(Gratz & Roemer, 2004) بود. نتایج حاصل از معادلات نشان داد که سیستمهای مغزی رفتاری بر راهبردهای مقابلهای، تنظیم هیجان و خودکارامدی تاثیرگذار میباشد و تنظیم هیجان بر راهبردهای مقابلهای و خودکارآمدی تاثیر دارد (05/≥P). همچنین نتایج نشان داد که مدل از برازش خوبی برخوردار است و 62 درصد از اثر کل سیستم های مغزی رفتاری بر راهبردهای مقابلهای از طریق میانجی تنظیم هیجان و 29 درصد از اثر کل سیستم های مغزی رفتاری بر خودکارآمدی از طریق میانجی تنظیم هیجان تبیین می شود.
واژگان کلیدی: سیستمهای مغزی رفتاری، راهبردهای مقابله ای، خودکارامدی، تنظیم هیجان، معتادان ترک اعتیاد با متادون
Modeling Structural Equation the
Effects of Behavioral Brain Systems on Self-efficacy, Coping Strategies, with Mediating Role of Emotion Regulation in Methadone Addiction Withdrawal
Arezoo Pourebrahim, M.A
Master of Rehabilitation Counseling, Khomeinishahr Branch, Islamic Azad University, Khomeinishahr/ Isfahan, Iran.
Farzaneh Niknejadi, Ph.D
Assistant Professor, Department of Psychology, Khomeinishahr Branch, Islamic Azad University, homeinishahr/ Isfahan, Iran.
Abstract
The aim of this study was to investigate the effects of behavioral brain systems on self-efficacy, coping strategies, with mediating role of emotion regulation in methadone addiction withdrawal. The method used in this study was descriptive correlation; the statistical population in this study included all methadone addicts referred to Modares Psychiatric Center in Esfahan, from which 195 subjects were randomly selected as a sample. Data collection tools were Wilson, Barrett, & Gray (1989) Personality Questionnaire, Styles Against Stress Billings and Moss (1981), Schwartz and Jerusalem (1979) General Self-Efficacy Questionnaire, and Gratz & Roemer (2004) Emotion Regulation. The results of structural equations showed that behavioral brain systems are effective on coping strategies, emotion regulation and self-efficacy and emotion regulation is effective on coping strategies and self-efficacy (P 05 0.05). The results also showed that the model has a good fit and explains 62% of the effect of total behavioral brain systems on coping strategies through emotion regulation mediator and 29% of the effect of total behavioral brain systems on self-efficacy through emotion regulation mediator.
Keywords: behavioral brain systems, coping strategies, self-efficacy, emotion regulation, methadone addicts.
مقدمه
اعتیاد1 یکی از مهمترین آسیبهای اجتماعی است که جامعه و به خصوص نسل جوان را بهصورت جدی تهدید می کند. به طوریکه سوء مصرف مواد مانند مواد مخدر غیرقانونی یکی از بزرگترین موضوعات بهداشت عمومی در جهان است (Fischetti, Cataldi, Di Terlizzi, & Greco, 2019). وابستگی به مواد مخدر2 یا به‌اصطلاح اعتیاد3 به معنای وابستگی بیمارگونه به مصرف یک یا چند نوع ماده مخدر است که سبب بروز رفتارهای مواد جویانه شده و در صورت عدم مصرف مواد مورد نظر، علائم محرومیت در فرد معتاد بروز میکند (Bahari, 2013). بر اساس دهمین طبقه‌بندی بین‌المللی اختلالات4، تشخیص نهایی اعتیاد نیازمند وجود سه تا از ملاک‌های شش‌گانه زیر است: میل شدید به مصرف مواد، وجود مشکلاتی در کنترل مصرف آن پافشاری در مصرف آن باوجود آگاهی از پیامدهای مضر آن، ترجیح افراطی مصرف مواد نسبت به دیگر فعالیت‌ها و وظایف، وجود تحمل دارویی افزایش‌یافته و وجود برخی از حالت‌های فیزیکی ترک مواد (World Health Organization, 2007).
سوءمصرف مواد در بزرگسالان جوان به عوامل ژنتيکي (Schuchit, Smith, & Kalmijn, 2004)، تعيين کننده هاي عوامل اجتماعي (Hussong, 2003) و تفاوت هاي فردي گوناگون (Colder & O’connor, 2002) مربوط ميشود با علائم فیزیولوژیکی ، رفتاری و شناختی ایجاد می شود که منشأ آنها را در دلایل ژنتیکی، بیولوژیکی، روانی و اجتماعی می توان جستجوکرد (Contalbrigo, De Santis, Toson, Montanaro, Farina, et al., 2017).
مطالعات اخیر نشان میدهد افرادی که اعتیاد را ترک کردهاند دارای احساس افسردگی و افکار منفی هستند، نتوانستند به خوبی احساسات خود را مدیریت کنند، اغلب سردرگم، افسرده و تحریک پذیر هستند. این وضعیت باعث سردرگمی، بی نظمی و بی ثباتی عاطفی در میان ترککنندگان معتاد می شود (Rasekh, Saw, Azimi, Kariya, Yamamoto, et al., 2018). اکثر معتادان قـبل از اعـتياد داراي نارساييهاي رواني، شخصيتي و زيستي هستند که بعد از اعتياد به صورت مـخرب ظـاهر و تشديد ميشود. لذا مساله اعتياد تنها مواد مخدر نيست بلکه يک رابطه دو سويه بين مواد و شخصيت فـرد مـصرف کـننده وجود دارد (Oraki, Hosseini Nasab bazkani, 2012). نظريه پردازان در حوزه روانشناسي شخصيت تلاش کردهاند تا با تشريح نحوه فعاليت و عملکرد دستگاه عصبي انسان نقش بخشهاي مختلف آن را در گرايش رفتاري شـخصيت تشريح نموده و از آن طريق نقش تمامي اين زير نظام ها در آسيب شناسي رواني را بررسي کنند(Babaei, Eisa zadegan, PirnabiKhah, Tajdini, 2016).
گـري يک رويکرد زيستي به شخصيت را مـطرح کرد که شامل سه سيسـتم مغـزي-رفتـاري مي شود و معتقد است که اين سيستم هاي مغزي، اسـاس تـفاوت هـاي فردي را تشکيل مي دهنـد ( Tajikzadeh, Sadeghi, Mehrabizadeh, Davoudi, 2015). در اين نظريه سه سيستم مغزي با نام هاي سيستم فعال ساز رفتاري یعنی پاسخ به محرکهاي پاداش و فقدان تنبيـه، سيستم بازداري رفتاري یعنی زمينه ساز اضطراب ، بازداري و اجتناب فعل پذير در پاسخ به نشانه هـاي تنبيه و محرکهاي جديد‌و سيستم جنگ و گريز یعنی پاسخ به محرکهاي آزارنده غيـر شرطي مطرح شده است (Gomez, Vance, & Watson, 2016)
دو سيستم بازداري و فـعال سـاز رفتاري بخشي از اساس عصب -زيست - شناختي رفتار و عاطفه هستند و اساس انگيزشي پايه اي بـراي تـفاوت هـاي فردي در رفتار، خلق و عاطفه فراهم ميسازندSmits & Boeck, 2006) ؛ Chang, Zumberg & Sanna, 2007 ). Franken & Muris (2006) گزارش کردند که سطوح بالاي سيستم فعال ساز شرايط آسيب شناسي رواني را مهيا ميکند که از طـريق درگـيري بيمارگونه در رفتارهاي گرايشي، مانند سوءمصرف الکل و دارو مشخص ميشود. (2017) Ghanbari Zarandi, Hasani, Mohammad Khani, Hatami نیز به ارزيابي نقش سيستمهاي مغزي–رفتاري، دشواري در تنظيم هيجان و احساس تنهايي در وسوسه زنان مبتلا به سوءمصرف مواد پرداختند. نتايج آنها بيانگر اين بود که سيستم هاي مغزي رفتاري هم به صورت مستقيم و هم به واسطه دشواري در تنظيم هيجان در وسوسه زنان مبتلا به سوءمصرف مواد نقش دارند. پژوهش Abdolahi & Baheshmat Joibari (2016) که با هدف مقایسه سیستم های بازداری- فعالسازی رفتاری و سبک های مقابله ای در افراد مصرف‌کننده اوپیوم، تحت درمان نگهدارنده متادون و همتایان سالم انجام شده بود نشان داد که میانگین نمرات مصرف‌کنندگان اوپیوم و افراد تحت درمان با متادون در سیستم فعالسازی رفتاری و سبک‌های مقابله هیجانمدار و اجتنابی بیشتر از میانگین گروه بهنجار بود.
یافتهها نشان داده‌اند که اعتیاد با شاخص‌های اجـتماعی جـوامع، بویژه استرسهای موجود در آن، در ارتباط است (Rohsenow, Martin & Monti, 2005). گاهي افراد هنگام استرس از راه کارهايي استفاده مي کنند که خيلي سريع اثرات منفي استرس را کاهش مـي دهـند مانند مصرف مواد، الکل ، قماربازي (Naomi & Kimberly, 2012). در این بین راهبردهای مقابله ای(Coping strategies) را بهعنوان مجموعه‌ای از پاسـخ‌های رفـتاری و شناختی که هدف‌شان به‌حداقل رساندن فشارهای موقعیت استرسزا است، تعریف کردهاند. راهـبردهای مـقابله‌ای بـه‌عنوان اصلی که در ارتباط بین فشار روانی و اختلال‌های روانپزشکی مداخله میکنند، مورد توجه بوده است. از ایـن‌رو، بـررسی ابـعاد راهبردهای مقابله برای پیش‌بینی سوءمصرف مواد، دفعات مصرف، تکمیل دوره‌ی درمان و فـرایند عـود در میان معتادان دارای اهمیت است (Rommer & Hennessy, 2007). بر اساس تحقیقات انجام شده فقدان راهبردهای مقابله ای سازگار، عامل سوقدهنده به سوی مصرف مواد به تداوم مصرف مواد کمك می کند. پژوهش های متعدد نشان داده اند که ابعاد راهبردهای مقابله ای برای پیش بینی سوءمصرف مواد، دفعات مصرف، تکمیل دوره درمان و فرایند عود در میان معتادان اهمیت دارد (Bourbour, 1999). در همین راستا یافته های Li, Dai, Zhong, Wang, Dai, et al (2019) نیز نشان داد که سیستم های بازداری/فعال سازی رفتاری با اعتیاد رابطه معناداری داشته و سبک های مقابله ای نقش میانجی در این رابطه دارد.
بر اساس نظر بندورا، رفتار سوءمصرف مواد از یک‌سو به‌وسیله الگوبرداری، تقلید و تقویت در حوزه‌ی روابـط بین‌فردی آموخته میشود و از سوی دیگر تحت تأثیر عوامل درون‌فردی نظیر خـودکارآمدی(Self-efficacy) و بـاورهای فـردی قرار می‌گیرد (Bandura, 1993). سوءمصرف مواد از جمله رفتارهایی است که کاملاً تحت کنترل اراده‌ی فرد نبوده و افراد در آن بـا عـامل کنترل مواجه هستند، زیرا در این رفتار عوامل داخلی و خارجی متعددی میتوانند مؤثر واقـع شـوند، لذا وجـود سازه‌ای مانند، خودکارآمدی که از جمله سازه‌های کارآمد در زمینه‌ی کنترل رفتار است قدرت پیش‌گویی رفتار را در آن افـزایش خواهد داد (Tailor & Letita, 2000). در همین راستا یافته های Kiamarsai, Aboghasemi (2011) نیز نشان داد خود کارآمدی، هیجان خواهی، راهبردهای مقابله هیجان مدار و راهبردهای مقابله مساله مدار با استعداد سوء مصرف مواد رابطه معناداری دارند. فردی که دارای خودکارآمدی بالایی است ، معتقد است که می تواند عملیات شناختی و حرکتی لازم برای غلبه بر موقعیت های منفی مانند موانع، دشمنان، تهدیدات و تجربیات بد را انجام دهد (Stephan, Manjaly, Mathys, Weber, Paliwal, et al, 2016). بنابراين ساختار خودكارآمدي با مفاهيم فراشناخت ارتباط نزديك دارد (Clark & Dumas, 2015).
یکی از عواملی که امروزه بهعنوان متغیر واسطهای توجه زیادی را از سوی پژوهشگران دریافت کرده است، تنظیم هیجان است (Taube, Van Exan, Tanaka, Wnuk, Hawa, et al., 2015 ؛ Mills, Newman, Cossar & Murray, 2015). هیجان و مبحث تنظیم هیجان همیشه در اعتیاد مطرح بوده است (Koob, 2015)، یکی از ابعاد مهم هیجان نظم جویی هیجان است نظم جویی هیجان برای حفظ روابط اجتماعی پایدار و بهزیستی نقش مهمی را در زندگی افراد ایفا میکند (Ochsner & Gross, 2005). تنظیم هیجان فرایندی درونی و تبادلی است که فـرد از طـریق آن هیجان و شناخت جاری خود را مدیریت و مـهار میکند و بـه ایـن ترتیب میتواند تجربه، رفـتار، حـالت یا برانگیختگی خود را تعدیل کند. (Nedaei, Paghosh, Sadeghi Hosnije, 2016). میتوان تنظیم شناختی هـیجانی را روش شناختی مدیریت اطلاعات هیجانی تحریک شده تعریف کرد (Kamali Eilgoli, Abolmaali Hosini, 2016 ).
بر اساس نتایج بدست آمده از پژوهش های پیشین میتوان گفت که تنظیم هیجان نقش واسطهای بین ارتباط سیستمهای مغزی با خودکارآمدی و راهبردهای مقابلهای رابطه وجود دارد. به طور مثال Yarmohammadi Vasel, Alipour, Bastami, Zolfagharinia & Bazaz Zadeh(2015) پژوهشی با هدف بررسی نقش واسطهای نظمجویی شناختی هیجان در رابطه بین سیستمهای مغزی رفتاری و تکانشگری با ولع مصرف در افراد مصرف‌کننده مواد محرک انجام دادند که نتایج آن نشان داد راهبردهای ناسازگارانه نظمجویی هیجانی میتواند بهصورت معناداری نقش واسطهای در میان سیستم فعالساز رفتاری و تکانشگری با ولع مصرف ایفا نماید. یافته های Estevez, Jauregui, Sanchez-Marcos & et.al (2017) نیز نشان داد که تنظیم هیجان پیش بینی کننده کلیه رفتارهای اعتیاد آور مانند مصرف الکل و مواد مخدر ، اختلال قمار ، اعتیاد به بازی های ویدئویی و استفاده از اینترنت مشکل سازاست. از آنجایی که حساسیت سیستم بازداری رفتاری به طور مثبت با دشواری در تنظیم هیجان رابطه دارد؛ و حساسیت بالای بازداری رفتاری به همراه دشواری در تنظیم هیجان به تلاشهای ناسازگارانه برای تنظیم و پاسخدهی هیجانی و در نهایت افزایش خطر ابتلا به بیماریهای روانی منجر میشود؛ لذا رابطه سیستم بازداری رفتاری با دشواری در تنظیم هیجان می تواند ناشی از این باشد که سیستم بازداری رفتاری به عنوان یک صفت زیستی شخصیت، واکنش پذیری هیجانی منفی را در افراد افزایش میدهد. از سویی دیگر به‌دلیل مشکل در عوامل مرتبط با نقص در تنظیم هیجانی از جمله عدم پذیرش اضطراب، واضح و مشخص نبودن هیجان اضطراب خود قادر به کنترل آن و همچنین نشان دادن رفتارهای متناسب نبوده و رفتارهای ناکارآمد و اجتنابی خود را افزایش میدهد. اما خودکارآمدی به منابع محدودی وابسته هستند، بهنظر میرسد تجربه استرسهای مزمن، هیجانات منفی و راهبردهای ناسازگار تنظیم در افراد معتاد، موجب کاهش منابع خودکارآمدی و ایجاد اختلال در فرایندهای تنظیم هیجان شده و از طرف دیگر که افراد معتاد، احتمالا دسترسی محدودی به راهبردهای تنظیم هیجان دارند که موجب میشود در شرایط هیجانی، از اعتیاد بهعنوان راهی برای تنظیم هیجانات منفی خود استفاده کنند. از طرف دیگر بر اساس سبک مقابله با استرس در زمينه اعتياد، افراد تمايل دارند، براي رها كردن خودشان از تجربه و تفکر در مورد رويدادهاي استرسزا از مواد روانگردان استفاده كنند. لذا براساس مطالب ذکر شده و با توجه به پیشینۀ این پژوهش و عدم انجام پژوهش در این زمینه به نظر می رسد در این زمینه خلاء قابل توجهی وجود دارد. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا تنظیم هیجان در رابطه با سیستم های مغزی رفتاری با خود کارآمدی، راهبردهای مقابلهای در معتادان ترک اعتیاد با متادون در مرکز روانپزشکی مدرس نقش واسطه دارد؟ تأیید فرضیه پژوهشی می تواند در جهت بهبود سلامت روان معتادین، خانواده و جامعه مورد استفاده قرار گیرد. به علاوه نتایج این پژوهش در توسعه و تکمیل برنامه های ارتقاء آگاهی افراد، خانوادهها، مراکز مشاوره، بهزیستی و مراکز ترک اعتیاد کاربرد دارد. بنابراین فرضیههای پژوهش به شرح زیر میباشند:
1. سیستمهای مغزی رفتاری بر راهبردهای مقابله ای معتادان ترک اعتیاد با متادون تاثیر دارد.
2. سیستمهای مغزی رفتاری بر تنظیم هیجان معتادان ترک اعتیاد با متادون تاثیر دارد.
3. سیستمهای مغزی رفتاری بر خودکارآمدی معتادان ترک اعتیاد با متادون تاثیر دارد.
4. تنظیم هیجان بر راهبردهای مقابلهای معتادان ترک اعتیاد با متادون تاثیر دارد.
5. تنظیم هیجان بر خودکارآمدی معتادان ترک اعتیاد با متادون تاثیر دارد.
6. سیستمهای مغزی رفتاری با نقش واسطه ای تنظیم هیجان بر خودکارآمدی و راهبردهای مقابلهای معتادان ترک اعتیاد با متادون تاثیر دارد.
روش
روش پژوهش، جامعة آماري و نمونه: این پژوهش در زمره پژوهش های کاربردی قرار می گیرد و از لحاظ روش توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماري شامل کلیه معتادان ترک اعتیاد با متادون مراجعه کننده به مرکز روانپزشکی مدرس شهر اصفهان بود. جهت انتخاب نمونه آماری به صورت تصادفی200 نفر انتخاب و پرسشنامه توسط آنها تکمیل شد. در انتها تحلیل داده ها با 195 نفر صورت گرفت زیرا که 5 پرسشنامه بدلیل ناقص بودن پرسشنامه ها از فرایند تجزیه و تحلیل داده ها خارج شدند.
ابزار پژوهش
پرسش‌نامۀ شخصیتی Gray& Wilson : به مـنظور ارزیابی فعالیت سیستمهای مغزی/رفتاری آزمودنی‌ها از پرسش‌نامۀ شخصیتی گری-ویلسون استفاده شد. ایـن پرسشنامه به‌وسیلۀ Wilson, Barrett, & Gray (1989) طراحی شده است و میزان غلبه و حساسیت سیستمهای مغزی/رفتاری و مولفه‌های آنها را ارزیابی میکند. این پرسشنامه در ابتدا شامل 120 سؤال بود و برای هر یک از شش مؤلفه نظری گری 20 سؤال اختصاص دارد. این شش مؤلفه عبارت‌اند از: روی آوردن، اجتناب فعال، اجتناب منفعل، خاموشی، جنگ و گریز. در این پرسشنامه هر سؤال به صورت بلی، خیر و نمی‌دانم نمره گذاری می‌گردد. (Slobodskaya, Knyazev, Safronova & Wilson, 2003). Barrett Wilson, Gray , & (1990) نسخه 28 سوالی این پرسشنامه طراحی و در تحلیل عاملی این پرسشنامه، ضرایب آلفای کرونباخ 60/0 و 7/0 را گزارش کردهاند. Slobodskaya et al (2003) در پژوهش خود پایایی پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ را برای زیر مقیاس فعال سازی رفتاری 72/0 و برای زیر مقیاس بازداری رفتاری 74/0 محاسبه نمودند. روایی فرم 28 سوالی نیز با استفاده از تحلیل عاملی بررسی گردید و دو عامل فعال سازی رفتاری و بازداری رفتاری به دست آمد. در پژوهش Sepah Mansour((2005 نیز آلفای کرونباخ برای زیر مقیاس فعال سازی رفتاری 67/0 و برای زیر مقیاس بازداری رفتاری 62/0 و برای کل مقیاس 68/0 به دست آمد. هم چنین روایی همزمان پرسشنامه با استفاده از پرسشنامه توانمندی‌ها و مشکلات گودمن بررسی گردید و همبستگی مناسبی بین این دو پرسشنامه به دست آمد. دو نمونه از سوالات پرسشنامه عبارتند از:1_ اگر چیزی خلاف میلتان باشد تمایل دارید با صدای بلند فحش دهید؟2_ اگر با یک حیوان خطرناک مواجه می شدید، می توانستید آرام و بی حرکت بمانید؟
پرسشنامه راهبردهای مقابله ای Billings and Moss: پرسشـنامه سـبكهاي مقابلـه بـا اسـترس توسـط Billings and Moss (1981) به منظور اندازه گيري شيوه هاي مقابله با استرس طراحي و تـدوين شده است اين مقياس19 آيتم دارد و سبك هاي مقابلـه اي مسـأله مـدار و هيجـان مـدار را اندازه گيري مي كند . شيوه مقابله متمركز بر حل مساله با 11 جملهي (1، 2، 5، 8، 10، 11، 13، 14، 16، 17، 19) و مقابله متمركز بر هيجان با 8 جملهي (3، 4، 6، 7، 9، 12، 15، 18) مورد بررسي قرار گرفته است و هر آزمودني به اين مقيـاس بـه صـورت چهار گزينـه اي (هیچ وقت ،گاهي اوقات، اغلب اوقات و هميشه) پاسخ مي دهد. شیوه نمره گذاری بر مبنای مقیاس درجه بندی شده که نمره ای بین 0تا 3 را شامل می شود. حداکثر نمره در این آزمون 57 که شامل حداکثر 33 نمره از گزینه مربوط به شیوه مقابله مسئله مدار و حداکثر 24 نمره از گزینههاي مربوط به مقابله، به مقابله هیجان مدار میباشد. ضریب پایایی آن بر اساس آلفاي کرونباخ 78/0 اعتبارهاي همسانی درونی براي دو خرده مقیاس 44/0 تا 88/0 بدست آوردهاند. همچنین روایی محتوایی آن را 88/0گزارش کردهاند (Kouhestani Khabisi, 2017 ).دو نمونه از سوالات پرسشنامه عبارتند از:1_ سعی می کنم از تجریبات گذشته ام استفاده کنم.2_ برای حل مشکل با همسر، خانواده یا بستگانم مشورت می کنم.
مقیاس خودکارآمدی عمومی: این مقیاس در سال 1979 توسط Schwartz and Jerusalem، بـه‌منظور ارزیـابی خـودکارآمدی عمومی و اجتماعی ساخته شد. آزمون مذکور دارای دو زیـرمقیاس خـودکارآمدی عـمومی و اجـتماعی بـود. در سـال 1981، Schwartz and Jerusalem آزمون را مورد بازنگری قرارداده و تعداد عبارت آن را به 10 کاهش دادند. بنابراین، پرسشنامهی باورهای خودکارآمدی فعلی دارای 10 عبارت است که همگی میزان خودکارآمدی عمومی را می‌سنجند. این آزمون یـک ابزار خودگزارشی مخصوص بزرگسالان (بالای 12 سال) است و پاسخ‌دهنده باید در یک طیف لیکرت (4 درجه‌ای) (از كاملا مخالف من تا كاملا شبيه من) میزان موافقت و مخالفت خود با هریک از عبارات را مشخص سازد.Rajabi (2006) بـه‌منظور هـنجاریابی این آزمون در ایران آن را برروی نمونه‌ای 587 نفری از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه چمران اهواز و دانشگاه آزاد مرودشت اجرا کرد که نتایج مربوط‌به اعتبار آن بر اساس آلفای کرونباخ به‌ترتیب 84/0 و 80/0 به‌دست آمد. همچنین ضرایب روایی هم‌گرا میان مقیاس خودکارآمدی عمومی و مقیاس عزت نفس روزنبرگ برروی 318 نفر30/0، در دانشگاه شهید چمران اهواز برروی 267 نفر 20/0 و در دانشجویان دانشگاه آزاد مرودشت بـرروی 208 نـفر 23/0 به‌دست آمد. دو نمونه از سوالات پرسشنامه عبارتند از:1_ اگر به خوبی تلاش کنم می توانم همیشه، مشکلات زندگی خود را به تنهایی حل کنم. 2_حتی اگر افرادی با خواسته هایم مخالف باشند، باز هم می توانم راه هایی برای دستیابی به آن ها پیدا کنم.
مقياس تنظيم هيجان: اين مقياس در سال 2004 توسط Gratz & Roemer جهت سنجش ميزان بينظمي هيجاني و راهبردهاي خودنظم بخشي هيجاني سنين 10 سال تا بزرگسالي ساخته شده است. اين مقياس از 36 سؤال و 6 خرده مقياس تشكيل شده است كه نمره گذاري سؤالات براساس درجهبندي ليكرت (5 درجهاي) صورت ميگيرد. حد پایین نمرات 36 و حدبالا 180 می باشد. نمرات بالاتر نشاندهندهي دشواريهاي بيشتر در مقولهي تنظيم هيجانات است. خردهمقياسهاي اين ابزار عبارت از: عدم پذيرش پاسخهاي هيجاني، دشواريهاي دست زدن به رفتار هدفمند، دشواريهاي كنترل تكانه، فقدان آگاهي هيجاني، دستيابي محدود به راهبردهاي تنظيم هيجان و فقدان شفافيت هيجاني ميباشد. روايي و پايايي مقياس توسط Gratz & Roemer )2004) و بهوسيله آلفاي كرونباخ برابر با 93/0 ، پايايي آزمون بازآزمون برابر با 88/0 و روايي سازه و پيشبين مطلوب تأييد گرديد. در پژوهشي اعتبار ملاكي همزمان پرسشنامه با مقياس افسردگي بك و پرسشنامه چندوجهي درد تأييد شد (Asgari, Pasha, Aminian, 2009) در پژوهش Bahadorikhosroshahi, Habibikaleybar, Farid (2017)، نيز ضريب پايايي پرسشنامه به روش آلفاي كرونباخ 89/0 به دست آمد. پایایی این پرسشنامه توسط Aminian (2009) نیز مورد محاسبه قرار گرفته است و پایایی پرسشنامه دشواری در تنظیم هیجان به دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف محاسبه شد و به ترتیب 86/0 و 80/0 به دست آمده است که بیانگر ضرایب قابل قبول پرسشنامه دشواری در تنظیم هیجانی بود. دو نمونه از سوالات پرسشنامه عبارتند از:1_ درباره احساساتم ابهامی ندارم. 2_ به چگونگی شکل گیری احساساتم توجه می کنم.
روش اجرا و تحلیل داده ها
در همین راستا با مراجعه به مرکز روانپزشکی مدرس و انجام هماهنگی ها لازم با مسئولین مربوطه پرسشنامه ها بین افراد نمونه توزیع گشت. براي جمع‌آوری اطلاعات ابتدا اهميت و هدف از اجراي پژوهش براي افراد تشريح سپس جهت تشويق و ترغيب آنها براي پاسخ‌گویی صادقانه و با دقت به پرسشهاي پرسشنامهها، در مورد محرمانه ماندن و اعلام نتايج پژوهش به آنان اطمينان كافي داده شد. سپس پرسشنامه به افراد داده شد و از آنها خواسته شد که سؤالات پرسشنامهها را به‌دقت بخوانند و پاسخ دهند. پرسشنامهها جمع‌آوری و بعد از اجراي پرسشنامهها، اطلاعات جمع‌آوری‌شده بر اساس شیوه نمره گذاری، براي تجزیه‌وتحلیل وارد نرم‌افزار AMOS شد و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. جهت تجزيه و تحليل داده ها از آمار توصيفي و آمار استنباطي استفاده شد. شاخصهاي آماري توصيفي مورد استفاده عبارتند از: ميانگين، انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی از معادلات ساختاری و برای تعیین اثر غیر مستقیم متغیر میانجی از آزمون بوت استراپ استفاده شد.
یافتهها
از مجموع کل (195 نفر) شرکتکننده در پژوهش، 1/25 درصد پاسخگویان کمتر از 30 سال ، 0/41 درصد بین 40-30 سال و 8/33 درصد دارای 41 سال به بالا بوده اند؛ 3/50 درصد پاسخگویان شاغل و 7/49 درصد غیر شاغل بوده اند؛ 2/89 درصد پاسخگویان دارای مدرک کاردانی و پایینتر، 7/8 درصد کارشناسی و 1/2 درصد ارشد و بالاتر بودند، 8/50 درصد پاسخگویان متاهل ، 8/12 درصد مطلقه و 4/36 درصد مجرد بوده اند در نهایت 23 درصد پاسخگویان دارای سابقه کمتر از 5 سال ، 8/20 درصد 10-5 سال و 2/56 درصد دارای سابقه 11 سال به بالا بودند.
[1] addiction
[2] opiate substance
[3] addiction
[4] International Classification of Diseases (ICD-10)
جدول 1. توزیع میانگین، انحراف معیار و آزمون نرمال بودن متغیرهای تحقیق
متغیر |
|
| میانگین | انحراف معیار | شاپیرو – ویلکز | سطح معنی داری |
خودکارامدی |
|
| 26/26 | 20/7 | 25/1 | 06/0 |
باز داری رفتاری |
|
| 88/20 | 16/7 | 07/1 | 20/0 |
فعال سازی رفتاری |
|
| 99/12 | 44/4 | 09/1 | 18/0 |
عدم پذیرش هیجانی |
|
| 15/16 | 37/5 | 879/ | 42/0 |
دشواری در انجام رفتار هدفمند |
|
| 69/14 | 24/4 | 21/1 | 08/0 |
دشواری در کنترل تکانه |
|
| 73/16 | 24/5 | 13/1 | 15/0 |
فقدان اگاهی هیجانی |
|
| 41/19 | 01/6 | 666/ | 76/0 |
دسترسی محدود به راهبرد های تنظیم هیجانی |
|
| 02/23 | 37/7 | 21/1 | 08/0 |
عدم وضوح هیجانی |
|
| 33/14 | 05/4 | 00/1 | 26/0 |
مقابله متمرکز بر حل مسئله |
|
| 13/11 | 70/4 | 24/1 | 08/0 |
مقابله متمرکز بر هیجان |
|
| 34/13 | 64/4 | 22/1 | 07/0 |
براساس نتایج جدول ازمون شاپیرو – ویلکز معنی دار نبوده است . بنابراین توزیع نمرات نرمال میباشد.( 05/≥p )
در جدول 2 وزن رگرسیون و سطح معنی داری متغیرهای پژوهش مشخص شده است.
جدول 2. وزن رگرسیون و سطح معنی داری بین متغیرهای پژوهش
P | t | خطای معیار | وزن رگرسیونی | متغیر ها |
001/0 | 28/4 | 18/0 | 54/0 | سیستم های مغزی رفتاری/← راهبردهای مقابلهای |
001/0 | 06/2 | 148/0 | 34/0 | سیستم های مغزی رفتاری ←/ تنظیم هیجان |
001/0 | 52/4 | 035/0 | 54/0 | سیستم های مغزی رفتاری ←/ خودکارامدی |
001/0 | 59/3 | 087/0 | 45/0 | تنظیم هیجان /← راهبردهای مقابله ای |
001/0 | 38/2 | 018/0 | 34/0 | تنظیم هیجان ←/ خودکارامدی |
براساس نتایج جدول 2 با توجه به معنی دار بودن وزن رگرسیون نشان دهنده تاثیر سیستم های مغزی رفتاری بر راهبرد های مقابله ای، تنظیم هیجان وخودکارآمدی می باشد. همچنین سایر نتایج حاصل از جدول 2 نشان دهنده تاثیر تنظیم هیجان بر راهبرد های مقابله ای و خودکارامدی می باشد. بنابراین تاثیر مستقیم سیستم های مغزی رفتاری بر راهبرد های مقابله ای، سیستم های مغزی رفتاری بر تنظیم هیجان، سیستم های مغزی رفتاری بر خودکارآمدی، تنظیم هیجان بر راهبرد های مقابله ای و تنظیم هیجان بر خودکارآمدی تایید شده است. ( 05/0≥p )
برای آزمون مدل میانجیگری تنظیم هیجانی برسیستم های مغزی رفتاری بر خود کارآمدی و راهبرد های مقابله ای از روش بوت استراپ با 2000 مرتبه نمونه گیری مجدد استفاده شده است که نتایج آن در جدول 3 نشان داده شده است.
جدول3. نتایج بوت استراپ برای بررسی معناداری اثرات غیر مستقیم مدل
معنیداری | حد بالا | حد پایین | اثرغیرمستقیم | مسیر غیر مستقیم |
002/0 | 34/0 | 09/0 | 29/0 | سیستم مغزی رفتاری بر خودکار آمدی از طریق تنظیم هیجان |
002/0 | 52/1 | 34/0 | 62/0 | سیستم مغزی رفتاری بر راهبرد مقابله ای از طریق تنظیم هیجان |
بررسی معناداری اثرات غیر مستقیم از طریق بوت استراپ با توجه به حد بالا و حد پائین اثرات که خود نشان دهنده دامنه اثرات غیر مستقیم در 2000 نمونه گیری مجدد است صورت می گیرد ، اگر حد بالا و پائین صفر را در بر نگیرد، اثر غیر مستقیم معنی دار است. با توجه به نتایج جدول 3 اثرات غیر مستقیم تنظیم هیجان در تاثیر سیستم مغزی رفتاری بر خودکار آمدی (0.002 Sig= )و راهبرد مقابله ای (0.002 Sig=) معنادار است. بنابراین تنظیم هیجان در تاثیر سیستم های مغزی رفتاری برخودکارآمدی و راهبرد های مقابله ای معتادان ترک اعتیاد با متادون نقش واسطه ای دارد( 05/0≥p ). جدول 4 برازش مدل مفهومی فرضیه پژوهش را نشان می دهد.
جدول 4. برازش مدل مفهومی فرضیه پژوهش
کای اسکور نسبی | شاخص نیکوی برازش | شاخص برازش افزایشی | شاخص برازش هنجاره شده | شاخص برازش شده تطبیقی | ریشه دوم میانگین مربعات باقی مانده |
12/2 | 962/0 | 924/0 | 985/0 | 974/0 | 081/0 |
با توجه به اطلاعات جدول 4 می توان دریافت که مدل از برازش خوبی برخوردار است.
شکل 1.مدل نهایی پژوهش با ضرایب مسیر استاندارد شده |
بحث و نتیجهگیری
در این پژوهش نقش واسطهای تنظیم هیجان بر رابطه بین سیستمهای مغزی با خودکارآمدی و راهبردهای مقابلهای مورد بررسی قرار گرفت، در همین راستا اهداف و فرضیههای پژوهش تدوین شد. نتایج آزمون بوت استراپ اثرات غیر مستقیم و نقش متغیر میانجی تنظیم هیجان در رابطه میان سیستمهای مغزی رفتاری با راهبردهای مقابلهای را به طور معناداری تأیید کرده است. کمتر پژوهشی به بررسی این موضوع پرداخته است اما میتوان گفت این یافته به نوعی در راستای پژوهشهای Ghanbari Zarandi et al. (2017)، Kiamarsi & Abolghasemi (2011)، Yarmohammadi vasel et al. (2015)، Abdollahi & Baheshmat Joybari (2016)، Li & et al. (2019)، Estevez & et.al (2017) قرار دارد.
فرض اول پژوهش مبنی بر تأثیر سیستمهای مغزی رفتاری بر راهبردهای مقابله ای معتادان نیز تأیید گردید. سیستم گرایش رفتاری در خدمت کارکردهای انگیزشي مثبت است و رفتارهای اجتنابي فعال و رفتار نزدیکي را موجب ميشود(Moradi, Amiri, Malekpour, Rumi & Nuori, 2009; Jamali Gharakhanlou, Starpour Iranghi & Najafi, 2016). لذا مدل تجارب فشارزا فرض ميکند افرادی که با سطوح بالای استرس مواجهه ميشوند بیشتر به اثرات تجارب استرسزا و تجارب حساس بعدی آسیبپذیرند چرا که حساسیت سیستم بازداری رفتاری آنان افزایش مییابد در نتیجه آنها در معرض اعتیاد قرار دارند (Gray & McNaughton, 2003). در نتیجه میتوان گفت، افرادي که نمراتی بالا درسیستم های بازداری رفتار BIS)) کسب می کنند، ممکن است اضطراب بالاتري را تجربه کنند و بدین ترتیب احتمال بیشتري وجود دارد که براي کنار آمدن با اضطراب، به عنوان یک راهبرد اجتنابی، به خوددرمانی با رفتارهای پرخطري نظیر سوء مصرف مواد، سیگار و مشروبات الکلی بپردازند. از طرف دیگر، این افراد به خاطر تمرکز بیش از حدي که (افزایش تمرکز) روي مخاطرات بالقوه مربوط به رفتارهاي پرخطر دارند، ممکن است از چنین رفتارهایی اجتناب کنند (O’Conner, Stewart & watt, 2009 ).
بنابراین زمانیکه درنتیجه حساسیت بالای سیستمهای مغزیرفتاری، افراد تحت تأثیر هیجانات منفی و مثبت، مانند پرخاشگری، ترس، اضطراب، افسردگی و سرخوشی قرار میگیرند، برای تنظیم هیجانات خود، به راهبردهای تنظیم هیجان ناسازگار، مانند نشخوار فکری، اجتناب و... متوسل میشوند. این راهبردهای ناسازگار، در تنظیم هیجانات مؤثر نیستند و موجب میشوند فرد در شرایط هیجانی، از راهبردهای مقابلهای بهعنوان روشی برای مواجه استفاده کند. بهعبارتدیگر، رابطه بین سیستمهای مغزیرفتاری و راهبردهای مقابلهای، میتواند منعکسکننده تلاشهای افراد برای کاهش هیجانات و عواطف شدید و منفی باشد. بهویژه مشخص شده است افرادی با حساسیت بالا به سیستم بازداری رفتاری، در هنگام تجربه استرس، مهارتهای مقابلهای ضعیفتری نشان میدهند (Alfonsson, 2014 ). لذا تدابیر مقابله ای افكار، رفتارهایی هستند که پس از روبه رو شدن فرد با رویداد استرس زا به کار گرفته می شوند. درحالی که منابع مقابله ای ویژگی های خودش هستند که قبل از وقوع استرس وجود دارند مانند برخورداری از عزت نفس، احساس تسلط بر موقعیت، سبك های شناختی، منبع کنترل، خود اثربخشی و توانایی حل مساله (Ball, 2005). با توجه به نقش عواطف منفی و فعالیت سیستمهای مغزیرفتاری در وقوع رفتارهای ناسازگار، بهنظر میرسد راهبردهای مقابلهای بهعنوان راهی برای جبران تنبیه و عواطف منفی عمل میکند. در چنین شرایطی، افراد برای کاهش عواطف منفی و تسکین هیجانات ناخوشایند، به راهبردهای مقابله ای روی آورده و کاهش هیجانات منفی، به تقویت این رفتار میانجامد. به طور خلاصه پاسخدهی سیستمهای فعالسازی و بازداری رفتار، هر دو میتوانند در سبک مقابلهای نقش داشته باشند. این تأثیرات، میتواند بهصورت مستقیم و از طریق حساسیت به پاداش و تنبیه صورت گیرد یا بهطور غیرمستقیم و از طریق تأثیراتی که این سیستمها بر هیجانات میگذارند، بر سبک مقابلهای مؤثر باشد.
از سوی دیگر در فرضیه دوم یافته های پژوهش تأثیر سیستمهای مغزی رفتاری بر تنظیم هیجان معتادان را نیز تأیید کرده است. این یافته را می توان با استفاده از چهارچوب نظریه حساسیت به تقویت تبیین کرد. در چهارچوب نظریه حساسیت به تقویت، سیستم فعالساز رفتاری (BAS) که توسط محرکهای اشتها آور برانگیخته می شود، زمینه حساسیت به پاداش، راهنمای رفتار گرایشی و انگیزه برای محرکهای برانگیزاننده در ارتباط با هیجان های مثبت مانند لذت، سرخوشی، امید و آرامش است؛ بنابراین فعالیت این سیستم می تواند موجب افزایش فعالیت و رفتارهای گرایشی و پاداش بخش و تقویت کننده در فرد شده و هیجان های مثبت را در وی دامن زند. در مقابل، فعالیت سیستم بازداری رفتاری (BIS ) که به هنگام تعارض فعال شده و فعالیت آن منجر به بازداری مداوم رفتارهای گرایشی می شود؛ به همین دلیل نیز ذاتا با ترس و اضطراب مرتبط بوده و عواطف منفی را به همراه دارد و می تواند موجب کاهش فعالیت و رفتارهای گرایشی و پاداش دهنده و تقویت کننده شود (Ghazani Rahbari & Babapour, 2018). همچنین سيستم فعالساز رفتاري به لحاظ ساختاري شامل چندين مسير دوپامينرژيك و مدارهاي كورتيكو- استريتو- پاليدو- تالاميك در مغز است. نوروآناتومي اين سيستم، كورتكس پيشاني، بادامه و عقدههاي پايه است و توسط محركهاي خوشايند مرتبط با پاداش يا حذف تنبيه فعال ميشود. حساسيت اين سيستم نمايانگر زودانگيختگي است و به نظر ميرسد براي تجاربي نظير وجد و شادي پاسخگو باشد (Atashkar, Fathi Ashtiani & Azad Falah, 2012). بنابراين به نظر ميرسد آزادسازي دوپامين با فعاليت سيستم فعالساز رفتاري ارتباط دارد. با فعاليت اين سيستم و ترشح هورمون دوپامين حساسيت فرد بالا ميرود و به دريافت پاداش بالقوه حساس ميشود و براي جستجوي اين پاداشها انگيزش پيدا ميكند. بنابراين به نظر ميرسد فعاليت سيستم فعالساز رفتاري فرد را به سمت هيجان، وجد و محركهاي خوشايند ميكشاند (Pirani, 2015). از سوی دیگر مفهوم تنظیم شناختی هـیجانی بـر مـاهیت کـارکردی پاسـخ‌های هـیجانی تأکید و به توانایی عمل کردن مؤثر در زمینه رویدادهای هیجانی اشاره دارد (Besharat, Dehghani, Masoudi, Pourkhaqan, & Motahhari, 2014). تنظيم هيجان، فرايندي است كه از طريق آن، افراد هوشيارانه تعيين ميكنند كه چه هيجاني داشته باشند و چه وقت آنها را تجربه و ابراز كنند به اين صورت افرادي كه مدام خود را سرزنش مي كنند و هر اتفاق كوچکي را فاجعه آميز ميپندارند در يک سمت طيف قرار مي گيرند و در مقابل، افرادي كه پذيرش بالایي دارند، مثبت انديش هستند و ديگران را سرزنش نميكنند در سمت ديگر طيف ميباشد (Gross, 2007).
در فرضیه سوم تأثیر سیستمهای مغزی رفتاری بر خودکارآمدی معتادان تأیید شد. در تبیین این فرضیه می توان گفت؛ سيستم فعالسازي رفتاري با عواطف مثبت و سيستم بازداري رفتاري با عواطف منفي در رابطه است. تفاوتهاي زيادي در پاسخ دهي اين دو سيستم به محركهاي مرتبط وجود دارد كه راه معمولي براي بيان علت واكنشهاي مغزي براي انواع گوناگون آسيبشناسي رواني فراهم آورده است. از اين رو شخصيت سالم در يك پيوستار با آسيب رواني قرار دارد. گرايش به هريك از اين سيستمها، به عنوان عامل خطر افزايش آسيب رواني در نظر گرفته ميشود از سوی دیگر به نظر میرسد که تجربه استرسهای مزمن، هیجانات منفی و راهبردهای ناسازگار تنظیم آنها در افراد معتاد، موجب کاهش خودکارآمدی و ایجاد اختلال در فرایندهای خودتنظیمی، شده و میتوانند زمینهساز رفتارهای ناسازگارانهای چون اعتیاد شوند. در چنین شرایطی منابع تنظیم هیجان برای توجه به برنامههای بلندمدت ترک اعتیاد ضروری هستند.
بر این اساس،Heponiemi (2004) نیز معتقد است که اشخاص با عواطف منفي بالا نه تنها به آساني تحت تأثیر استرس های منفي قرار ميگیرند بلکه به طور ضعیفي با استرس مقابله ميکنند. همچنین بر اساس تئوری حساسیت و پاداش گری؛ سیستم بازداری رفتاری اساس اضطراب ميباشد و عملکرد اضطراب به دو مکانیسم سیستم بازداری رفتاری اشاره دارد اول این که حساسیت بالای برخي از نواحي غیر از سیستم جداری- هیپوکامپي، موجب اضطراب ميشود. دوم این که بیشفعالي سیستم جداری- هیپوکامپي و آمیگدال باعث افزایش ارزیابيهای تهدیدآمیز از محرکهای محیطي ميشود که نتیجه آن بازداری از رفتارهای غالب و ارزیابي تهدید ميباشد ولي الگویي که در سیستم فعالساز رفتاری نهفته است فرد را در جهت نوعي مقابله و تلاش در رفع موانع و جستجوی اهداف خوشایند سوق ميدهد(Akbari, Bakhshipoureh Rudsari, Azimi, Fahimi, Qasempour, et al. 2011).
فرضیه چهارم پژوهش نیز مبنی بر تأثیر تنظیم هیجان بر راهبردهای مقابلهای معتادان تأیید شد. مهارت های تنظیم هیجان ضعیف قبل از استرس ممکن است به شروع یا وقوع حوادث استرس زا کمک کند (Compas, Jaser, Dunbar, Watson, Bettis & et al. , 2014). لذا میتوان گفت که در هنگام رویارویی فرد با دشواریها و مشکلات، رفتار تنظیم هیجانی میتواند بر راهبرد مقابله با آن تاثیرگذار باشد. بدین صورت که افراد دارای توانایی پایین در تنظیم هیجانات خود، در مواجه باشرایط استرس زا نیز از توانایی کمتری برخوردار هستند. از طرفی دیگر راهبردهاي حل مسئله با تعديل يا حذف استرسورها، تأثيرات سودمندي بر هيجانها دارند استفاده از سبک مقابله هيجان محور، فرد را از درگيري مستقيم و مؤثر با موقعيت استرسزا بازميدارد و توانمندي او را براي حل مشکل کاهش ميدهد. اين وضعيت فرايند پردازش شناختي اطلاعات هيجاني و تنظيم هيجانها را مختل ميکند. وقتي فرد از سبکهاي مسئله محور استفاده ميکند، معمولاً مهارتهاي شناختي و ارتباطي بهصورت مثبت و سازنده فعال ميشود. فعال شدن مهارتهاي شناختي و ارتباطي، توانمنديهاي هيجاني و کنترل هيجانات را افزايش داده و نارساييها در تنظيم هيجانات را از بين ميبرد (Sepehrian Azar, Asad Majra, Asadnia & Farnoodi, 2014).
در فرضیه پنجم تأثیر تنظیم هیجان بر خودکارآمدی معتادان بررسی و تأیید گردید. با توجه به تاثیرات عمده ای که تنظیم هیجان بر کارکردهای روانشناختی مختلف دارد، می توان انتظار داشت که تنظیم هیجان بر خودکارآمدی اثرگذار باشد. خودکارآمدی یک سازو کار شناختی است که توانایی کنترل موارد ترسناک را در شخص ایجاد می کند و او را قادر به رویارویی با مشکلات میسازد. افرادی که دارای خودکارآمدی واضح، خوب تعریف شده، هماهنگ و تقریبا با ثبات هستند، از سلامت روان و شادکامی بیشتری برخوردارند (Bandura, 1997). تنظیم هیجان می تواند منجر به افزایش و ارتقا توانائیهای فکری افراد شده و درک فرد را از خود بهبود بخشیده و باورهای خودکارآمدی را افزایش دهد (Meule, Fath, Real, Sütterlin, Vögele , et al., 2013). استفاده از تنظیم هیجان باعث افزایش دید مثبت در مورد خود، تلاش برای افزایش تجربه های مثبت در آینده و در نتیجه افزایش حس شایستگی و خودکارآمدی فرد می شود (Quoidbach, Berry, Hansenne, Mikolajczak, 2010).
در تبیین تأثیر سیستمهای مغزی رفتاری با نقش واسطه ای تنظیم هیجان بر خودکارآمدی و راهبردهای مقابلهای معتادان می توان گفت؛ تغییر در هرکدام از بخشهای مختلف عملکرد سیستمهای شناختی از قبیل حافظه، توجه و هوشیاری موجب تغییر خلق میشود؛ بنابراین نمیتوان نقش تنظیم هیجان را در سازگاری افراد با وقایع استرسزای زندگی نادیده گرفت (Garnefski, Koopman, Kraaij, & ten Cate, 2009).در رویکردهای نوین، ناتوانی در کنترل هیجان منفی، ناشی از وجود افکار و باورهای منفی درباره نگرانی‌هاست (FouldChang & HasanNia, 2015). درواقع تنظیم هیجان میتواند احساس کنترل فرد بر امور را بیشتر نموده و باور فرد به اثرگذاری بر موقعیت‌ها را تقویت کرده و احساس کارآمدی او را ارتقاء دهد (Penrose, Perry & Ball, 2007) ؛ بهعبارتدیگر افزایش در فراوانی کنترل موفق هیجان و تجربه‌های هیجانی مثبت باعث کارآمدی بیشتر در رویارویی با موقعیتهای استرسزا میشود (Gross, 2001).
باید گفت که در افرادی که دارای خودکارآمدی پایین هستند، این تمایل وجود دارد که از مصرف مواد برای مقابله با مشکلات استفاده کنند. بنابراین سطح بـالای خـوکارآمدی باعث این باور در فرد میشود که وی از راه اعمال کنترل میتواند بر پیامدهای زندگی خـود اثـر بـگذارد. بویژه در هنگام رویارویی با عوامل استرسزا، داشتن احساس کنترل بر شرایط، عاملی مهم در سازگاری بـا موقعیتهای گوناگون است. بنابراین، خودکارآمدی میتواند افراد را به ترک رفتارهای مرتبط با سـوء‌مصرف مواد، قادر سازد( Mahmoud Alilou, Ranjbar Noshari, Asadi Mojreh, Ghodrati, Najjar, et al., 2013).
از دیگر سو Fall & Mcleod (2001) معتقدند که باورهای خودکارآمدی میزان مقاومت و ایستادگی شخص را در برابر موانع تبیین میکنند و حاکی از این اعتقاد فرد هستند که وی قادر است در یک موقعیت به طور مؤثر عمل کند؛ یا برعکس، در انجام کارهای خود عملکرد ضعیفی داشته باشد. بنابراین افراد دارای نظام بازداری رفتاری مسلط، به تنبیه حساسیت دارند و این حساسیت آنها را مستعد گرایشهای هیجانی نامساعد نظیر اضطراب و افسردگی می کند. پس همواره به دنبال راهی برای نجات خود می گردند، لذا عوامل بیرونی یا خارج از کنترل را دلیل بر عدم موفقیت در فعالیتهای خود قلمداد می کنند. در دیدگاه گری افرادی که نظام بازداری آنها از حساسیت برخوردار است در مقایسه با کسانی که از حساسیت بازداری پایینی برخوردارند، اضطراب بیشتری را تجربه میکنند و این امر به دلیل آن است که آنها به علائم و نشانه های تنبیه پاسخ می دهند. در عین حال اگر نظام بازداری رفتاری، کم کار باشد، بازداری فرد در زمان مواجهه با علائم تنبیه و غیر پاداش آسیب می بیند و حال آن که چنانچه نظام بازداری رفتاری بسیار فعال باشد، موجب حساسیت زیاد فرد به علائم شرطی مربوط به تنبیه میشود و حالت های اضطرابی را در فرد پدید میآورد (Shahandeh & Aghayousefi, 2012). اما سیستم فعالسازی رفتاری باعث میشود که فرد به پاداش بالقوه حساس باشد و برای جستجوی این پاداش ها انگیزش پیدا کند. افراد دارای منبع کنترل درونی، برای کسب موفقیت و تأمین هدف، انگیزه های بیشتری دارند و در جهت احاطه بر محیط خود تلاش بیشتری میکنند. لذا معمولا افراد تلاشگری هستند و تمایل بیشتری به کار و کوشش دارند و در انجام دادن امور از خود جدیت نشان میدهند و عموما شکست ها و موفقیت ها را در گرو اعمال خود می دانند (Shahandeh & Aghayousefi, 2012).
در این پژوهش نیز مانند سایر پژوهش ها محدودیت هایی وجود داشت از جمله؛ عدم در نظر گرفتن تفاوت های فرهنگی و قومی در پژوهش، مطالعه فقط روی معتادان ترک اعتیاد با متادون، استفاده از ابزار خودگزارش دهی و تعداد زیاد سوالات که منجر به سهل انگاری آزمودنی ها در تکمیل پرسشنامه شده است. لذا پیشنهاد می شود که در پژوهش های بعدی از ابزارهای دیگری مانند مصاحبه یا مشاهده و پرسشنامه های کیفی استفاده شود و پژوهش در حجم نمونه بزرگتر با تنوع قومیتی و فرهنگی مختلف تکرار شود. می توان گفت اعتیاد پدیدهای است که معلول عوامل زیادی میباشد؛ و از عوامل موثر سیستمهای مغزی رفتاری، خودکارآمدی، راهبردهای مقابلهای و تنطیم هیجان فرد معتاد است. از آنجا که شناخت دقیق سیستمهای مغزی رفتاری و نحوه تأثیر آنها بر روی افراد معتاد میتواند ما را در شناسایی بهتر افرادی که در معرض اعتیاد قرار دارند یاری نماید، لذا این امر در اقدامات پیشگیرانه از اعتیاد حائز اهمیت است. از سوی دیگر با شناخت روابط سیستم های مغزی رفتاری با خودکارآمدی، راهبردهای مقابله ای و تنظیم هیجان در معتادان ترک اعتیاد با متادون میتوان به سهولت با انجام روشهای تغییر و اصلاح رفتار به مقابله با آنها پرداخت. با توجه به این که شناخت پایههای شکلگیری اعتیاد و سیستمهای مغزی رفتاری و همچنین راهبردهای مقابلهای، خودکارآمدی و تنظیمهیجان معتادین میتواند در شناخت و طراحی برنامههای مداخلهای و پیشگیرانه کمک کننده باشد، انجام پژوهشهایی با هدف شناخت سیستمهای مغزی رفتاری و سایر زمینههای روانشناختی در معتادین میتواند پیشنهادها و راهکارهای لازم را در ارتباط با اقدامات پیشگیرانه از آسیبهای اجتماعی اعتیاد ارائه نماید و لذا از اهمیت خاصی برخوردار است. علاوه براین، خسارات جانی و مالی فراوانی که از پدیده اعتیاد به بار میآید جوامع و به ویژه دولتها را وادار به مبارزه با این پدیده کرده است از سوی دیگر، همانگونه که در بیماریهای جسمی، پیشگیری به درمان ترجیح دارد، در بیماریهای روحی و روانی نیز بهتر است پیش از آنکه فرد دچار اختلال شود به شناسایی عوامل دخیل در آن پرداخته شود. بنابراین با توجه به رابطه تنظیم هیجان با سیستمهای مغزی- رفتاری و راهبردهای مقابله ای و خودکارآمدی، به متخصصان سلامت روان و افراد فعال در حوزه اعتیاد پیشنهاد میشود که با طراحی و کاربرد روشهای مناسب مهارت تنظیم هیجان افراد را تقویت نمایند. در نهایت نگارنده وظیفه خود میداند از تمامی افرادی که در انجام این پژوهش، صمیمانه همکاری کردند، سپاسگزاری نماید.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام میدارندکه هیچ تعارض منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
سپاسگزاری
نگارندگان این مقاله برخود لازم میدانند از مشارکت کنندگان در این پژوهش سپاسگزاری نمایند.
منابع
Abdullahi, M., Bahshmat Joybari, Sh. (2016). Inhibition systems - Behavioral activation and coping styles in opium users under methadone maintenance therapy and healthy counterparts. Journal of Addiction Research. 10 (40): 11-26. [Persian]
Akbari, A., Bakhshipoureh Rudsari, A., Azimi, Z., Fahimi, P., Qasempour, A., Amiri Pichaklaei, A. (2011). Comparison of Anxiety-Depression, Brain-Behavioral Systems (BIS-BAS), Coping Styles, Anger and Hostility in Asthmatics and Non-Asthmatics. Behavioral Science Research. 9 (5). [Persian]
Alfonsson S. (2014) Impulsivity, Negative Mood, and Disordered. Eating in Obesity: Acta Universitatis Upsaliensis.
Asgari, P., Pasha, G., Aminian, M. (2009). The relationship emotional regulation, life events and body image with eating disorder in women. J Andisheh Raf, 4 (13) (2009), pp. 65-78. [Persian]
Atashkar R., Fathi Ashtiani A., Azadfallah, P., (2012). Relationship between defense styles and mechanisms with brain / behavioral systems. Journal of Clinical Psychology "(16th consecutive), Winter 2012 No. 4. [Persian]
Babaei, K., Eisa Zadegan, A., Pir Nabikhah, N., Taj Al-Dini, A. (2016). The Role of Behavioral Brain Systems, Innovation, Dependence Rewards, and Pathological Concern in Predicting Addiction Talent. Addiction Research Quarterly; 10 (37): 259-275 [Persian]
Bahadorikhosroshahi J, Habibikaleybar R, Farid A.( 2017) The Effect of Education on Health-Promoting with Academic Stress, life Skills and Risky Behaviors Among Students . Educ Strategy Med Sci.; 10 (1) :64-73[Persian]
Bahari, Farshad (2013). Addiction: Counseling and treatment (guide to change addictive behavior in addicts). Tehran: Danjeh Publishing [Persian]
Ball SA,(2005) Personality traits, problems, and disorders: Clinical applications to substance use disorders, Journal of Research in Personality. eb 28;39 (1):84-102. 20
Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational psychologist, 28(2), 117-148.
Bandura, A. (1997). The anatomy of stages of change. American journal of health promotion: AJHP, 12(1), 8-10.
Besharat, M., Dehghani, S., Masoudi, M., Pourkhaqan, F., and Motahhari, S. (2014). Predicting the symptoms of obsessive-compulsive disorder based on difficulty in regulating emotion, impulsivity and anger. Journal of Applied Psychological Research, 5 (4): 49-29. [Persian]
Billings, A. G., & Moss, R. H. (1981). The role of coping response and social resources in attenuatin the stress of life events. Journal of Behavioural Medicine, 4-139.
Bourbour Vafaii S. (1999) The role of religious orientation and religion confrontation in the ob stress of amedan female teachers. master s thesis. Tarbiat Modarres University. [Persian]
Chang, E. C., Zumberg, K. M., Sanna, L. J., Girz, L. P., Kade, A. M., Shair, S. R., ... & Srivastava, K. (2007). Relationship between perfectionism and domains of worry in a college student population: Considering the role of BIS/BAS motives. Personality and Individual Differences, 43(4), 925-936.
Clark, I., and Dumas, G. (2015). The regulation of task performance: a trans-disciplinary review. Front. Psychol. 6:1862
Colder, C. R., & O'Connor, R. (2002). Attention bias and disinhibited behavior as predictors of alcohol use and enhancement reasons for drinking. Psychology of Addictive Behaviors, 16(4), 325.
Compas BE, Jaser SS, Dunbar JP, Watson KH, Bettis AH, Gruhn MA, (2014). Coping and emotion regulation from childhood to early adulthood: Points of convergence and divergence. Australian Journal of Psychology. 66(2):71-81
Contalbrigo, L., De Santis, M., Toson, M., Montanaro, M., Farina, L., Costa, A., & Nava, F. A. (2017). The efficacy of dog assisted therapy in detained drug users: A pilot study in an Italian attenuated custody institute. International journal of environmental research and public health, 14(7), 683.
Estevez, A., Jauregui, P., Sanchez-Marcos, I., Lopez-Gonzalez, H., & Griffiths, M. D. (2017). Attachment and emotion regulation in substance addictions and behavioral addictions. Journal of behavioral addictions, 6(4), 534-544.
Fall, M., & McLeod, E. H. (2001). Identifying and assisting children with low self-efficacy. Professional School Counseling, 4, 334-341.
Fischetti, F., Cataldi, S., Di Terlizzi, P., & Greco, G. (2019). Multilateral methodology in physical education improves coping skills, resilience and physical fitness in drug addicts.
Fouladchang, M., Hassannia, S. (2015). The effectiveness of emotion regulation training on happiness and self-efficacy of women heads of households. Women and Society Quarterly, 6 (1). [Persian]
Franken, I. H., & Muris, P. (2006). BIS/BAS personality characteristics and college students’ substance use. Personality and Individual Differences, 40(7), 1497-1503.
Garnefski, N., Koopman, H., Kraaij, V., & ten Cate, R. (2009). Brief report: Cognitive emotion regulation strategies and psychological adjustment in adolescents with a chronic disease. Journal of adolescence, 32(2), 449-454.
Ghanbari Zarandi, Z, Hassani, J, Mohammadkhani, Sh, Hatami, M. (2017). Pattern of Structural Relationships of Behavioral Brain System Activity, Loneliness, Difficulty in Regulating Emotion, and Temptation of Substance Abuse in Abusive Women. Journal of Addiction Research. 11 (44): 107-134. [Persian]
GhazaniRahbari, N, Babapour, J. (2018). The role of behavioral brain systems and positive and negative cognitive emotion regulation strategies in predicting depressive symptoms in patients with major depressive disorder. Razi Journal of Medical Sciences. 25 (10): 61-70. [Persian]
Gomez, R., Vance, A., & Watson, S. D. (2016). Structure of the Wechsler Intelligence Scale for Children–Fourth Edition in a group of children with ADHD. Frontiers in psychology, 7, 737.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of psychopathology and behavioral assessment, 26(1), 41-54.
Gray JA, McNaughton N. (2003). The neuropsychology of anxiety: An enquiry into the functions of the septohippocampal system. 2nd ed. New York: Oxford University Press.
Gross, J.J. (2001). Emotion regulation in adulthood: Timing is everything. Current Directions in Psychological Science. 10, 214–219.
Gross, J.J., & Thompson, R.A. (2007). Emotion regulation: Conceptual foundations. In JJ. Gross (Ed.), Handbook of emotion regulation. New York: Guilford Press, 3-24.
Heponiemi, T. (2004). Physiological and Emotional stress Reactions: The Effects of Tem perament and Exhaustion. University of Helsinki.26
Hussong, A. M. (2003). Social influences in motivated drinking among college students. Psychology of Addictive Behaviors, 17(2), 142.
Jamali Gharakhanlou, Y, Starpour Iranghi, F, Najafi, S. (2016). Investigating the relationship between brain-behavioral system and coping styles with stress and its role in students' mental health. Journal of Pediatric Nursing. 3 (2): 34-40. [Persian]
Jerusalem, M., & Schwarzer, R. (1979). The general self-efficacy scale.Cyfar online publishing. Avalabale in: https://cyfar.org/sites/default/files/PsychometricsFiles/General%20Self-Efficacy%20Scale%20(Adolescents,%20Adults)%20Schwarzer.pdf
Jerusalem, M., & Schwarzer, R. (1981). Skala zur Allgemeinen Selbstwirksamkeitserwartung. berlin. Germany: Freie Universität berlin.
Kamali Eilgoli, S., and Abu al-Ma'ali al-Husseini, Kh. (2016). Explaining cognitive emotion regulation strategies based on family communication processes and perfectionism in the adolescent girl. Journal of Applied Psychology, 10 (3 consecutive 39): 310-291. [Persian]
Kiamarsi A, Abolghasemi A. (2011) The Relationship between Self-Efficacy, Excitement and Stress Coping Strategies with Students' Substance Abuse Tendency. Journal of Addiction Research. 5 (20): 7-24. [Persian]
Koob, G. F. (2015). The dark side of emotion: The addiction perspective. European Journal of Pharmacology. 753, 73-87.
Kouhestani Khabisi, M. (2017). Predicting coping strategies during pregnancy based on psychological endurance, religious beliefs and positive thinking. Master Thesis. General Psychology major. Faculty of Literature and Humanities. Kerman Shahid Bahonar University. [Persian]
Li, Q., Dai, W., Zhong, Y., Wang, L., Dai, B., & Liu, X. (2019). The Mediating Role of Coping Styles on Impulsivity, Behavioral Inhibition/Approach System, and Internet Addiction in Adolescents From a Gender Perspective. Frontiers in psychology, 10, 2402.
Mahmoud Alilou, M, Ranjbar Noshari, F, Asadi Mojreh, S, Ghodrati, Y, Najjar Mobaraki S. (2013). Comparison of coping strategies with stress, perfectionism and self-efficacy in people with substance use disorders and normal people. Journal of Addiction Research. 7 (25): 39-56. [Persian]
Meule, A., Fath, K., Real, GL, Sütterlin, S., Vögele, C., and Kübler, A. (2013). Quality of life, emotion regulation, and heart rate variability in individuals with intellectual disabilities and concomitant impaired vision. Psychology of Well-Being: Theory, Research and Practice, 3(1), 1.
Mills, P.; Newman, E. F.; Cossar, J. & Murray, G. (2015). Emotional maltreatment and disordered eating in adolescents: Testing the mediating role of emotion regulation. Child Abuse & Neglec. 39, 156-166
Moradi, A., Amiri, S., Malekpour, M., Rumi, H., Nouri, A. (2009). The effectiveness of self-efficacy group training on quality of life and entrepreneurial behavior of women with physical disabilities. Social Psychological Studies of Women. 7 (3) .71-98. [Persian]
Naomi, B., Kimberly, S. (2012), I am not stressed: Effective Stress Coping Techniques. Utah State University, Cooperative extension, FC/marriage/2012-03pr. Available from: http:// digitalcommons.usu.edu/extension_curall/178
Nedaei A, Paghoush A, Sadegho Hosnije A, (2016). Relationship between coping strategies and quality of life: The mediating role of cognitive emotion regulation skills. Clinical Psychology. 8 (4), 35-48. [Persian]
O’Connor, R. M., Stewart, S. H., & Watt, M. C. (2009). Distinguishing BAS risk for university students’ drinking, smoking, and gambling behaviors. Personality and Individual Differences, 46(4), 514-519.
Ochsner, K. N. & Gross, J. J. (2005). The cognitive control of emotion. Trends in Cognitive Sciences. 9, 242-249.
Oraki, M., Hosseini Nasab Bazkiani, S., (2012). Comparison of self-management, innovation and other personality traits with recovery and return to drug use and mental health of a group of drug-dependent seekers. Social cognition, 1(1):23-33. [Persian]
Penrose ,A., Perry ,ch., Ball, I .(2007).Emotional Intelligence and teacher self-efficacy: The contribution of teacher status and length of experience. Issues in Educational Research. 17 (1) 107-126.
Pirani, Z. (2015). The role of behavioral activation / inhibition systems and emotional, cognitive and behavioral desire in predicting academic burnout. Journal of School Psychology. 4 (3), 7-22.
Quoidbach, J., Berry, E., Hansenne, M., Mikolajczak, M. (2010). Positive emotion regulation and well-being: Comparing the impact of eight savoring and dampening strategies. Personality and Individual Differences, ARTICLE IN PRESS.
Rajabi, G. R. (2006). Reliability and validity of the general self-efficacy beliefs scale (gse-10) comparing the psychology students of shahid chamrin university and azad university of marvdasht. [Persian]
Rasekh, B., Saw, Y. M., Azimi, S., Kariya, T., Yamamoto, E., & Hamajima, N. (2018). Associations of treatment completion against drug addiction with motivational interviewing and related factors in Afghanistan. Nagoya journal of medical science, 80(3), 329.
Rohsenow, D. J., Martin, R. A., Monti, P. M. (2005). Urge-specific and lifestyle coping Strategies of cocaine abusers: Relationship to treatment outcomes. Drug and Alcohol Dependence, 78(2), 211-219.
Rommer, D., Hennessy, M. (2007). A biosocial–affect model of adolescent sensation seeking the role of affect evaluation and peer group influence in adolescent drug use. Society for Prevention Research, 8(2), 89-101
Schuckit, M. A., Smith, T. L., & Kalmijn, J. (2004). The search for genes contributing to the low level of response to alcohol: patterns of findings across studies. Alcoholism: Clinical and experimental research, 28(10), 1449-1458.
Sepah Mansour, M (2005). Preliminary standardization and validity and reliability of the short form of Gray-Wilson personality questionnaire. Journal of Knowledge and Researchers in Applied Psychology, 25 (Autumn 2005), p 35-56. [Persian]
Sepehrian Azar, F, Asad Majra, S, Asadnia, S, Farnoodi, L. (2014). The relationship between attachment styles and coping strategies with the difficulties of emotion regulation in adolescence. Journal of Medical Science Studies. 25 (10): 922-930. [Persian]
Shahendeh, M., Agha Yousefi, A. (2012). Comparison of Behavioral Activation / Inhibition Brain Systems and Control Source of Male and Female Students. Journal of Applied Psychology, 6 (23): 7-26. [Persian]
Slobodskaya,H.R.,Knyazev,G.G.,Safronova,M.V.,&Wilson,g.d.)2003).Development of a short form of the Gray- personality questionnaire: its use in measuring personality and adjustment among Russian adolescents. Personality and individual Differences,35(5),1049-1059.
Smits, D. J., & Boeck, P. D. (2006). From BIS/BAS to the big five. European journal of personality, 20(4), 255-270.
Stephan, K. E., Manjaly, Z. M., Mathys, C. D., Weber, L. A., Paliwal, S., Gard, T., ... & Petzschner, F. H. (2016). Allostatic self-efficacy: a metacognitive theory of dyshomeostasis-induced fatigue and depression. Frontiers in human neuroscience, 10, 550.
Tailor, S. E. P., Letita, A. S., & D. O. (2000). Social Psychology. (10 th ed.) Prentice Hall.
Tajikzadeh, F, Sadeghi, R., Mehrabizadeh, M., Davoodi, A. (2015). Brain / Behavioral System, Perfectionism and Depressive Symptoms in Students, Quarterly Journal of Psychological Studies, 11(3): 119-140. [Persian]
Taube-Schiff, M.; Van Exan, J.; Tanaka, R.; Wnuk, S.; Hawa, R. & Sockalingam, S. (2015). Attachment style and emotional eating in bariatric surgery candidates: The mediating role of difficulties in emotion regulation. Eating Behaviors. 18, 36-40.
Wilson, G. D., Barrett, P. T., & Gray, J. A. (1989). Human reactions to reward and punishment: A questionnaire examination of Gray's personality theory. British Journal of Psychology, 80(4), 509-515.
Wilson, G. D., Gray, J. A., & Barrett, P. T. (1990). A factor analysis of the Gray-Wilson personality questionnaire. Personality and Individual Differences, 11(10), 1037-1044.
World Health Organization. (2007). WHO Expert Committee on Problems Related to Alcohol Consumption, second report. World Health Organization.
Yarmohammadi Wasel, M, Alipour, F, Bastami, M, Zolfaghari Nia, M, Bazazzadeh, N. (2015). The mediating role of cognitive emotion regulation in the relationship between behavioral and impulsive brain systems with craving for stimulant addiction. Journal of Neuropsychology, 1 (2), 51-67. [Persian]