واکاوی در مفهوم کیفیت محیط شهری؛شناسایی معیارهای مؤثر از دیدگاه شهروندان در شهر قزوین
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانیعارفه کرمی پور شمس آبادی 1 , محمد مسعود 2 , علی مجابی 3
1 - دانشجوی دکتری ،گروه شهرسازی،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران
2 - دانشیار،گروه شهرسازی،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران
3 - استادیار،گروه شهرسازی،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران
کلید واژه: کیفیت محیط شهری, شهر قزوین, ابعاد اجتماعی – کالبدی,
چکیده مقاله :
رشد سریع شهرنشینی موجب بروز بحرانهای مختلف در زندگی شهری شده است.سکونتگاه های انسانی هنگامی میتواند بیشترین مطلوبیت را برای ساکنین داشته باشد که انتظارات و خواسته های آنها را برآورده نماید. عدم برخورداری از کیفیات مطلوب محیطی در سال های اخیر منجر به کمرنگ شدن عرصه زندگی اجتماعی وناکام ماندن فضاهای شهری در جذب شهروندان، شده است.در این میان،شهر قزوین به عنوان یکی از شهرهای میانی با پیشینه ای تاریخی، از این قاعده مستثنی نبوده و لزوم بازبینی دیدگاه شهروندان به این مسئله، امری ضروری در برحه کنونی می باشد.در همین راستا، پژوهش حاضر، با هدف شناسایی شاخص های موثر جهت ارتقاء کیفیت فضاهای شهری درابعاد کالبدی- اجتماعی ، به بررسی دیدگاه شهروندان می پردازد.به منظور کشف عوامل، از روش تحلیل عاملی اکتشافی و برای تعیین اولویت عوامل کشف شده،از آزمون فریدمن استفاده شده است. روش تحلیــل عاملــی اکتشــافی، در مــواردی بکار می رود که هدف اکتشــاف و یا تولید ابعاد پنهان تشــکیل دهنده پدیــده مــورد بررســی اســت. تعداد پنج عامل در بعد اجتماعی و شش عامل در بعد کالبدی با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی شناسایی شده اند. نتایج حاصل از آزمون فریدمن بیانگر این است که در بعد اجتماعی سه عامل "امنیت اجتماعی(81/2)"،"آسایش و راحتی(68/2)" و "همه شمول بودن(42/2)" با توجه به ضریب اهمیتشان(کوچکتر از 3/0)، در وضعیت پایینتر از حد قابل قبول قرار دارند. در بعد کالبدی نیزعامل "کارایی(93/2) " در حد پایین و عوامل " دسترس خدماتی و ترافیکی(27/3)"،"تنوع و گوناگونی(22/3) "، "رنگ تعلق(9/3)" و "مطلوبیت فضایی(18/3)" در حد متوسطی قرار دارند.
Rapid growth of cities has caused various crises in urban life, such as environmental problems and environmental degradation. Following this, the need to pay attention to the concept of quality in residential areas, along with attention to quantitative problems, is felt more. Human settlements can be most desirable for residents, to meet their demands. Urban spaces are the places where the most interactions occur between them. In fact, the quality of the urban environment leads to the presence or absence of citizens in urban space. Lack of favorable environmental qualities has led to a diminution of social life in recent years. The city of Qazvin, as one of the middle cities with a historical background, is no exception to this and it is necessary to review the views of citizens on the quality of urban space in it. This research studies the views of citizens on the quality of life in Qazvin city with the aim of achieving effective indicators of urban quality of life in physical and social dimensions. In order to identify the factors, the exploratory factor analysis (EFA) method has been used. To determine the priority of factors, Friedman test was used. Five factors in social dimension and six factors in the physical dimension are identified and named. According to the results of the Friedman test, the most important factors in the social dimension are respectively social life and public participation, and in the physical dimension, respectively, are legibility and personalization.
بنتلی،یان؛ الکک، الن؛ پال، مولین؛ مک گلین، سو و اسمیت، گراهام. (1396). محیطهای پاسخده. ترجمه مصطفی بهزادفر، چاپ سیزدهم، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
بندرآباد، علیرضا. (1390). شهر زیست پذیر،از مبانی تا معانی، تهران: آذرخش.
پاکزاد، جهانشاه. (1376). طراحی شهری چیست؟. آبادی، 25، 30-36 .
جعفری مهرآبادی، مریم؛ شکرگزار، اصغر و الله یاری اصلی ارده، شمیلا. (1396). سنجش کیفیت محیط سکونتی محلات شهری (مطالعۀ موردی: محلات خرمشهر و ضیابری شهر رشت. نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامهریزی شهری، 5 (1)، 125- 105.
حبیبی، سید محسن. (1380). فضای شهری: برخوردی نظریهای. نشریه صفه،11(33)، 4-13.
دواس، دی. اِی. (1394). پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ هفدهم، تهران: نی.
رفیعیان، مجتبی؛ عسگریزاده، زهرا و فرزاد، مهناز. (1392). مطلوبیت سنجی محیطهای شهری: نگرشی تحلیلی در سنجش کیفیت محیط شهری،رویکردها، شاخصها و روشها، تهران: شهر.
زبردست، اسفندیار. (1396). کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی در برنامهریزی شهری و منطقهای، سنجش وضعیت پایداری در کلانشهر تهران. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،22( 2)، 5-18.
سیرم، مصطفی؛ مرادی، علیرضا؛ کامیاب، جمال و آتشپور، سیدحمید. (1393). کیفیت زندگی شهری. تهران: هنرمعماری قرن.
سیف الدینی، فرانک. (1381). فرهنگ واژگان برنامهریزی شهری و منطقهای. شیراز: دانشگاه شیراز.
کریمی، رامین. (1394). راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS. تهران: نشر هنگام.
کلاین، پل. (1394). راهنمای آسان تحلیل عاملی. ترجمه سید جلال صدرالسادات و اصغر مینایی، چاپ چهارم، تهران: سمت.
گلکار،کوروش.(1380). مؤلفههای سازنده کیفیت طراحی شهری. صفه،11(32)، 38-56.
لینچ،کوین. (1391). تئوری شکل خوب شهر. ترجمه سیدحسین بحرینی، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
مرکز آمار ایران. (1396). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 استان قزوین، قزوین: سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان.
مهندسین مشاور شهر و برنامه. (1390). طرح توسعه و عمران شهر قزوین و حوزه نفوذ. تهران: مهندسین مشار شهرو برنامه.
میرزایی، خلیل. (1388). پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی. تهران: جامعه شناسان.
نجات، سحرناز. (1387). کیفیت زندگی و اندازه گیری آن. اپیدمیولوژی ایران،4(2)، 57-62.
Galster,G.C.(1987). Identifying the correlates of dwelling satisfaction: An empirical critique. Environment and behavior, 19, 539-567.
Goodey, B. (1993). Two Gentleman in Verona: The Qualities of Urban Design, Streetwise Journal, 4, 3-5.
Greene, S. (1992).City Shape. JAP, 58, 177-189.
Hakao, K. (2006).Research on Residential Lifestyles in Japanese Cities from the Viewpoint of Residential Preference, Residential Choice and Residential Satisfaction. Landscape Urban Plan,78(3), 165-178.
Hamam, S., & Shalaby, A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood, HBRC Journal, 9, 86-92.
Jones, A, & Rise Borough, M (2002). Comparing quality of life research, international lessons, Center for Urban and regional Studies, Birmingham, University of Birmingham.
Lang, J.(1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design. NewYourk:Van Nostrand Reinhold.
Lotfi, S., & Koohsari, MJ. (2015). Analyzing accessibility dimension of urban quality of life: Where urban designers face duality between subjective and objective reading of place. Social Indicators Research: An International and Interdisciplinary Journal for Quality-of-Life Measurement, Springer, 94(3), 417-435.
McCrea, T.Shyy, T.K., & Stimson, R (2006). what is the strength of the link between objective and subjective indicators of urban quality of life?, Applied Research, 72(1),79-96.
Marans, R.W. (2003). Understanding environmental quality through quality of life studies: The 2001 DAS and its use of subjective and objective indicators. landscape and planning, 65(1), 73-83.
Mitchell,G.,(2000). Indicators as tools to guide progress on the sustainable development pathway,In: Lawrence, R.j.(ED.),Sustaining Human
Oktay, D., & Saeidi, S. (2012). Diversity for Better Quality of Community Lif: Evaluations in Famagusta Neighborhoods, Procedia. Social and Behavioral Sciences, 35, 495-504.
Porteous, J.D., (1971). Design with people: the quality of the urban environment. Envirn.Behav.3, 155-177.
Profect, M., & Power, G. (1997). Planning for Urban Quality,London: Routledge Publication.
Punter J.V., & M.Carmona. (1997). The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies,Londen: E & FN Spon.
Sirgy, J. (2001). Handbook of Quality of Life Research. Polytechnic Institute and state university, Virginia.
South Worth, M. (1989). Theory and Practice of Contemporary Urban Design. Town Planning Review, 6(4), 369-402.
Steiger, James H. ( 2017). Exploratory Factor Analysis with R, accessible, from: http:// www. statpower. Net /Content/312/R%20Stuff/Exploratory%20Factor%20Analysis%20with%20R.pdf.
Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & de Hollander, A. (2013). Urban environmental quality and human well-being Towards a concetul framework and demarcation of concepts;a literature study. Journal of Landscape and Urban Planning, 65, 5-18.
Vanpoll, R. (1997). The perceived quality of the urban residential environment; A multi attribute evaluation, PHD thesis ,university of Groningen, the Netherland.
_||_