ارزیابی عوامل کالبدی مؤثر بر رضایتمندی جانبازان جسمی - حرکتی از معماری مجتمعهای مسکونی (مطالعه موردی: شهر اردبیل)
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانیسید علی فخری 1 , توحید حاتمی خانقاهی 2 , یوسف جهان زمین 3 , مهرداد ابراهیمیان 4
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 - استادیار گروه معماری دانشگاه محقق اردبیلی
3 - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
کلید واژه: "رضایتمندی", "مسکن جانبازان", "ذهن‌کاوی", "روش تحقیق کیو"اردبیل",
چکیده مقاله :
مسکن پاسخگو به نیازهای ساکنین همواره مورد مطالبه انسان‌ها بوده است. اگر ساکنین، افرادی با ویژگی‌ها و محدودیت‌های خاص باشند، نقش طراح مسکن در پاسخ‌گویی به این نیازهای ویژه، مهم است. در حال حاضر با توجه به تعداد قابل‌توجه افراد معلول و ناتوان جسمی و حرکتی در جامعه و به خصوص شهر اردبیل، نیازهای فیزیکی، فضایی و حرکتی این قشر اجتماع به نحو مطلوب مدنظر قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین آنچه مسکن اجتماعی به این‌گونه افراد عرضه می‌دارد، گزینه‌های محدودی برای انتخاب محل سکونت و مکان‌های ارتباطات اجتماعی‌شان است که باعث هرچه بیشتر منزوی شدن آن‌ها می‌گردد. هدف از پژوهش حاضر، ذهن کاوی جانبازان در مورد عوامل کالبدی مؤثر بر رضایتمندی از معماری مجتمعهای مسکونی است. برای این منظور از روش تحقیق کیو برای شناخت مؤلفه‌های کالبدی مؤثر بر رضایتمندی ذهنی جانبازان استفاده شد. جامعه آماری کیو، جانبازان جسمی- حرکتی ساکن مجتمعهای مسکونی در شهر اردبیل بودند. میزان همبستگی دیدگاه‌های مخاطبین در مورد گزاره‌های کیو، با استفاده از داده‌های جدول حاصل از مرتب‌سازی و به روش تحلیل عاملی در نرم‌افزار 16 SPSS بررسی شد. نتایج به‌دست‌آمده مبین وجود دو ذهنیت بین مخاطبین بود. ذهنیت اول اغلب به مسائل مرتبط با نوع و سطح دسترسی به خدمات و امکانات و ذهنیت دوم بیشتر تأکید بر ابعاد و نسبت فضاهای مورد طراحی اشاره داشت. تأثیر توجه طراح به موارد به‌ظاهر کم‌اهمیت اعم از دسترسی‌ها، ارتباط فضاها و ابعاد و اندازه‌ها و موارد مشابه، بخش عمده‌ای از دغدغه‌های ذهنی جانبازان می‌باشد می‌تواند گامی مثبت در جهت مقابله بهتر با تنش‌های ناشی محدودیت‌های جسمی جانبازان نمود.
Responsive House to the needs of residents has always been a concern of humans. If the residents are people with specific characteristics and restrictions. The role of housing designer is important in responding to these special needs.At present, due to the significant number of physically and physically disabled people in the community, especially in the city of Ardabil, the physical, spatial and mobility needs of this segment of community are not considered optimally; Therefore, what social housing offers to such people are limited options for choosing their place of residence and places of social communication, which makes them more and more isolated. For this purpose, the Q research method is used to identify the physical components affecting the mental satisfaction of veterans. The statistical population of Q was physical-motorized survivors of residential complexes in Ardabil city. The correlation between the views of the audience about Q's propositions, data were analyzed using SPSS 16 software.The results showed the existence of two mindsets among the audience. The first concept often refers to the issues related to the type and level of access to services and facilities and the second dimension of the emphasis on the dimensions and proportions of design spaces.The effect of designer's attention on seemingly minor issues, such as access, communication of spaces, dimensions, sizes, and the like, is a major part of the mental problems of devotees. The designers can be a positive step in helping to better deal with the stresses caused by veterans' physical limitations.
بختیاری، محمود؛ صالحی، مسعود؛ زایری، فرید؛ یاوری، پروین؛ دلپیشه، علی؛ مباشری، فرزانه؛ کریملو، مسعود. (۱۳۹۱). مقایسه کیفیت زندگی معلولین جسمی- حرکتی با افراد سالم با استفاده از پرسشنامه WHOQOL ۱۰۰. مجله اپیدمیولوژی ایران. ۸(۲)، ۶۵-۷۲.
پورغفارمغفرتی، محمدرضا و پوررمضان، عیسی. (1395). ارزیابی وضعیت شاخصهای اجتماعی مسکن (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان رشت). مطالعات برنامهریزی سکونتگاه های انسانی. 11(37)، 61-80.
بیسادی، مونا. (1385). مناسب سازی مسکن افراد با محدودیت جسمی - حرکتی. همایش ملی مناسب سازی محیط شهری، تهران.
حاتمی خانقاهی، توحید. (1395). عوامل موثر بر طراحی خانههای روستایی، (ارزیابی امکان سنجی استفاده از روش تحقیق کیو). رساله دکتری. دانشکده معماری و شهرسازی. دانشگاه شهید بهشتی تهران.
حسینی، سیدباقر و نوروزیان ملکی، سعید. (1387). مناسب سازی مسکن و شهربرای افراد دارای ناتوانیهای جسمی- حرکتی. نشریه بینالمللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید. 19(10)، 195-206.
خدایاریان، مهسا؛ واعظی، علی اکبر؛ جلالپور، صدیقه؛ جلالپور، طیبه وحاجی حسینی، حافظ. (1393). بررسی کیفیت زندگی معلولان ضایعات نخاعی شهر یزد در سال ۱۳۹۳. علوم مراقبتی نظامی. 1(2)، 88-98.
خوشگویان‌فرد، علیرضا. (1386). روش شناسی کیو. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
رفیعزاده، ندا. (1382). طراحی معماری مناسب برای سالمندان. صفه، 13(4-3)، 111-117.
زرگر، اکبر و حاتمی خانقاهی، توحید (1393). وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی. مسکن و محیط روستا. ۳۳(۱۴۸)، ۴۵-۶۲
سلیمانی، علیرضا؛ حسینزاده، رباب؛ حسینزاده، اسماعیل و آقایی، نرمین. (1397). سنجش مطلوبیت طراحی فضاهای شهری برای معلولان جسمیبارویکردپایداری شهری، مطالعه موردی: پیاده راه‌های ارومیه. فصلنامه علمی پژوهشهای بومشناسی شهری. 9(18)، 117-133.
شاهنده، هانیه؛ وامقی، روشنک؛ حاتمیزاده، نیکتا و کاظمنژاد، انوشیروان. (1384) کیفیت زندگی افراد مبتلا به ضایعات نخاعی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی. ۳(۳)، ۱-۸.
طبی مسرور، ابوالقاسم و رضایی مؤید، صادق. (1394). ارزیابی میزان رضایت شهروندی از کیفیتهای سکونتی در مجتمعهای مسکونی. مورد پژوهی: مجتمعهای مسکونی شهر همدان. مطالعات مدیریت شهری. 14(6)، 61- 79.
علی الحسابی، مهران و برهانی داریان، فرناز. (1385). مسکن انعطاف پذیر برای معلولین. همایش ملی مناسب سازی محیط شهری. تهران.
غیاثی، محمد هادی؛ عظیمی، شراره و شهابیان، پویان. (1392). سنجش میزان ارتباط رضایتمندی سکونتی با متغیرهای مسکن، واحد همسایگی و محله (مطالعه موردی : مجتمع مسکونی پزشکان فارابی). هویت شهر، 7(15)، 49-60.
فیروزی، محمد علی؛ نعمتی، مرتضی و داریپور، نادیا. (1395). ارزیابی سطح رضایتمندی ساکنان از طرح مسکن مهر در استان خوزستان با تأکید بر مسکن پایدار (مطالعه موردی: شهرستان امیدیه). مطالعات برنامهریزی سکونتگاه های انسانی، 11(34)، 53-66.
قائم، گیسو؛ حبیبی، محسن و حاج میرفتاح، فاطمه. (1371). مسکن و معلولین مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
لنگ، جان. (1381). ایجاد نظریه معماری. ترجمه علی رضا عینی فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مجیدی، فاطمه السادات .(1391). بررسی و مطالعه موردی مسکن جهت بهبود کیفیت زندگی جانبازان و معلولین (جسمی - حرکتی). طب جانباز بهار. 4(3)، 12-19.
محمدی دوست، سلیمان؛ خانیزاده، علی و نمازیان، فریبا. (1397). سنجش میزان رضایتمندی از مسکن مهر با تأکید بر ابعاد پایداری اجتماع (مطالعه موردی: مسکن مهر شهر یاسوج). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 13(1)، 251-266.
مخبر، عباس. (1363). ابعاد اجتماعی مسکن: هدفها، معیارها، شاخصهای اجتماعی و مشارکت. تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
Akhtar-Danesh, N., Baumann, A., & Cordingley, L. (2008). Q-Methodology in Nursing Research: A Promising Method for the Study of Subjectivity. Western Journal of Nursing Research, 30(6), 759-773.
Baker Emma, B.A. (2000). Public Housing Tenant Relocation Residential Mobility Satisfaction and Development of a Tenent's Spatial Desion Support System. The University of Adelaide. Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy.233.
Campbell, A., Converse, P.E., & Rodgers, W.L. (1976). The Quality of American Life: Perceptions, Evaluations, and Satisfaction. Russell Sage Foundation. New York. USA.
Duenckmann, F. (2010). The village in the mind: applying Q-methodology to re-constructing constructions of rurality. Journal of Rural Studies, 26(3), 284-295.
Durk, D. (2010). Architecture Scheduling: Information management for design. Translation by Amir Saeed Mahmoudi, Tehran: Tehran University Press.
Fernández-Portero, C., Alarcón, D., & Padura, Á. B. (2017). Dwelling conditions and life satisfaction of older people through residential satisfaction. Journal of Environmental Psychology, 49, 1-7
Francescato, G., Weidemann, S., & Anderson, J.R. (2017). Evaluating the Built Environment from the Users’ Perspective: Implications of Attitudinal Models of Satisfaction. Building Performance Evaluation, 87-97.
Gharebaghi, A., Mostafavi, M., Edwards, G., Fougeyrollas, P., Morales-Coayla, P., Routhier, F., Leblond, J., & Noreau, L. (2017). A Confidence-Based Approach for the Assessment of Accessibility of Pedestrian Network for Manual Wheelchair Users. ICACI 2017. (Lecture Notes in Geoinformation and Cartography). Springer, Cham.
Heaman, J., & Urbanos, C. (2016). Citiesalive: Towards a walking world. ARUP. London.
Lansing, J. B., & Marans, R.W. (1969). Planner’s notebook evaluation of neighborhood quality. Journal of the American Institute of Planners (AIP Journal), 35(3), 195–199.
Lin, S., & Li, Z. (2017). Residential satisfaction of migrants in Wenzhou, an ‘ordinary city’of China. Habitat International, 66, 76-85.
Mbeng, L, O., Jane, P., Paul, S. P., & Roy, F. (2009). Assessing Public Attitudes and Behaviour to Household Waste Management in Cameroon to Drive Strategy Development: A Q Methodological Approach, Sustainability.
The World Bank. (2017). World Report onDisability. Last Updated: Mar 29.
Van Poll, R. (1997). The Perceived Quality of the Urban Residential Environment A Multi-Attribute Evaluation. Gronigen University Press.
Wolhwill, J.F., & Kohn, I. (1973). The Environment as Experienced by the Migrant: An Adaptationlevel Approach. Representative Research in the Social Psychology, 4(1), 135-164.
Wu, W., Wang, M. X., Zhu, N., Zhang, W., & Sun, H. (2019). Residential satisfaction about urban greenness: Heterogeneous effects across social and spatial gradients. Urban Forestry & Urban Greening, 38, 133-144.
_||_