فضاهای مفصل ، نگاه ی دیگرگون به رفتارهای جنسیتی فضا با رویکرد ایرانی-اسلامی (نمونه موردی : فضای شهری پیرامون بقاع متبرکه)
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانی
حمید پورحسین روشن
1
(دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
حمید رضا صارمی
2
(دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
محمدرضا پورجعفر
3
(استاد گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
کلید واژه: بانوان, نظریه زمینه ای, فضاهای مفصل, فضای شهری اطراف بقاع متبرکه,
چکیده مقاله :
فضاهای شهری اطراف بقاع متبرکه به دلیل ماهیت دینی –آیینی خود بستر مناسبی جهت حضور امن و آزادنه بانوان فارغ از نگرش های جنسیتی ایجاد کرده است.آنچه که ضرورت دارد نشان دادن تعاریف ذهنی بانوان در ارتباط با فضاهای شهری است تا بتوان قدرت های موثر بر افزایش کیفیات حضورپذیری بانوان در این فضاها را استخراج نمود. بنابراین در این پژوهش سعی بر آن است که به تبیین و شناخت کیفیات فضاهای شهری پیرامونی بقاع متبرکه ؛ از منظر نظام ادراکی- معنایی بانوان پرداخته شود .روش‌شناسی پژوهش، کیفی است عملیات تحقیق با روش مردم نگاری صورت گرفته و داده‌های کیفی در این مطالعه با استفاده از روش‌های مشاهده مشارکتی و تکنیک مصاحبه عمیق گردآوری شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نظریه نهایی از روش" نـــظریــه زمینه‌ای" استفاده شده است. بر اساس روش نمونه‌گیری کیفی ـ هدفمند و نیز معیار اشباع نظری، چهل و پنج نفر از بانوان 20 تا 40 سال محله ساغریسازان رشت(بقعه خواهر امام رضا (ع)) و گاینه لاهیجان(بقعه چهارپادشاه) در این مطالعه شرکت کردند. یافته های کیفی مطالعه با بهره گیری از نظریه زمینه ای نشان داد که هشت مولفه ی ناظر کل ، احترام به فضا، قلمرو ذهنی پنهان فضا، ترس از انجام خطا، امید به تشویق، بعد آموزش محور فضا و محرمیت بعنوان قدرتهای موثر برافزایش حضور پذیری زنان موثرند. .“مقوله هسته” این بررسی نیز" بازتولید معانی ایمانی و آیینی در فضاهای مذهبی و تاثیر آن کیفیات حضورپذیری زنان در فضا " می باشد.
The suitability of the urban spaces depends on the ability of them to respond on the needs of their users. Despite the fact that women make up half the city's population, does not pay attention to the design and construction of urban spaces. It is necessary is to explain the intellectual definitions of women in relation to urban spaces so that can be extracted the factors that increase the quality of women's presence in these spaces. Urban spaces around the holy shrines because of its religious nature have created a good bed for the free and secure presence of women without gender-based attitudes. This research has tried to explain the qualities of special urban spaces (the space around holy shrines) from the Perceptual-Semantic System of Women so answer the reasons for the presence of women in different spaces.For this reason, the present study uses the Qualitative research method to explain the features of particular urban spaces and the existing powers in them. Qualitative data in this study were collected using participatory observation methods and deep interviewing technique. The "grounded theory" method has been used to analyze information and present the final theory.Qualitative findings using the Grounded theory showed that the eight factors of the total observer, respect for space, hidden mental territory, fear of fault, hope for encouragement, educational dimension of space and privacy as essential powers are effective in increasing the presence of women.
بحرینی، حسین. (1386). فرآیند طراحی شهری. چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران
پورمحمدی و دیگران. (1394). بررسی میزان انطباق فضاهای عمومی شهری با نیازهای زنان شهر ارومیه. مجله زن در توسعه و سیاست، 13(1)، 40-23.
حاجی احمدی همدانی، آذین؛ ماجدی، حمید و جهانشاهلو، لعلا .(1394). بررسی معیارهای تأثیرگذار بر افزایش میزان فعالیت زنان در فضاهای شهری؛ مطالعه موردی: محله پونک شهر تهران. مجله مطالعات شهری، 4(14)، 60-47.
دنیویراد، مریم و خواجوی، محبوبه .(1393). سنجش عوامل موثر بر حضور پذیری زنان در فضای شهری (پارک رسالت مشهد)؛ ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، 21 آبان 1393، مشهد.
رضازاده، راضیه و محمدی، مریم. (1388). بررسی عوامل محدود کننده حضور زنان در فضاهای شهری. نشریه هنرهای زیبا، 38، 114-105
رودگر، محمدجواد. (1388). عدالت جنسیتی از دیدگاه علامه طباطبایی و شهید مطهری. مطالعات راهبردی زنان. 12(46)، 80-49.
صداقتی، عاطفه و سیده شبناز اتحاد. ( ۱۳۹۳). بررسی حضور زنان در فضاهای شهری با تأکید بر شهرهای اسلامی، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد.
علیخواه، فردین و شفیعی، معصومه. (1393). فضا و بازتولید قدرت، مطالعهای درباره تفکیک جنسیتی در دانشگاههای تهران. تحقیقات فرهنگی ایران.
فاضلی، نعمت الله. (1394). زنانه شدن فضای شهری در ایران امروز، با تکیه بر فضای کلان شهر تهران. پژوهش نامه زنان، 2، 132-107.
فاضلی، نعمت الله و ضیاچی، محدثه. (1393). شهر دوستدار زن شناسایی معیارهای شهر دوستدار زن از نظر زنان متعلق به پایگاهها و تیپهای مختلف اجتماعی تهران. نشریه جامعه پژوهی فرهنگی، 3(13)، 93-59.
لیتکوهی، ساناز و نجفی، نسیم. (1393). مناسب سازی فضاهای عمومی برای زنان (مطالعه موردی: پارک هنرمندان). فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، 9(33)، 62-37.
محمد پور، احمد. (1390) . فراروش بنیان های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری. نشر جامعه شناسان.
محمد پور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش (منطق و طرح در روش شناسی کیفی). نشر جامعه شناسان.
محمد پور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش. جلد دوم (مراحل و رویه های عملی در روش شناسی کیفی)، نشر جامعه شناسان.
مطهری، مرتضی. (1352). نظام حقوقی زن در اسلام. چاپ اول، تهران: صدرا.
Bagheri, N. (2013). Modernizing the public space: gender identities, multiple maternities , and space politics in Tehran , Presented to the Faculty of the University of Missouri-Kansas City in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree doctor of philosophy.
Beebeejaun, Y. (2016). Gender, urban space, and the right to everyday life. Journal of Urban Affairs, 39 (3) 323-334.
Begum, J. (2001). Women, environment and sustainable development, making the links. Women and his environment, 11-27.
Bryman, A. (2007) Barriers to integrating Quantitative and Qualitative Research. Journal of Mixed methods Research, 1, 8-22
Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques to developing grounded theory (3rd Ed.). Los Angeles, CA: Sage.
Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques to developing grounded theory (3rd Ed.). Los Angeles, CA: Sage
Creswell, J.W.(2003). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approach Second Edition.Thousand Oaks, CA: sage publication
Fenster, Tovi .(2005). The right to the gendered city: Different formations of belonging in everyday life. Journal of Gender Studies , 14(3), 217-231.
Franck, K. (2002). Women and Environment’ in Bechtel, R. & Churchman, A. (eds.) Handbook of Environmental Psychology. John Wiley & sons, New York.
Glaser, Barney G., & Strauss, Anselm L. (1967). The discovery of grounded theory: strategies for qualitative research. Chicago: Aldine
Hayden, D. (2003). What Would a Non-sexist City be like? Speculations on Housing, Urban
Pasaogullari, N., & Doratli, N. (2004). Measuring Accessibility and Utilization of Public Spaces in Famagusta. Cities, 21(3), 225-232.
Patton, M. (2002). Qualitative research & evaluation methods. London: sage publication Ltd
Strauss, A., & J. Corbin (1998). Basics of Qualitative research: Techniquees and Procedures for Developing Ground theory. second Edition, Thousand Oask, CA: Sage Publication Ltd.
Vaiou, D., & Lykogianni, R. (2006). Women, neighbourhoods and everyday life. Urban Studies, 43, 731–743.
Wekerle, Gerda R. (2002). Gendered Spaces of a Pluralistic Citizenship, in ' Democracy, Citizenship and the Global City, Engin F.Isin,171. Rutledge, London.
Whitzman, C., Andrew, C., & Viswanath, K. (2014). Partnerships for women’s safety in the city: “Four legs for a good table. Environment and Urbanization, 26, 443–456.
Whyte, William H., (1980). The Social Life of Small Urban Spaces. Conservation Foundation, Washington D.C.
_||_