بررسی برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در دو رویشگاه مرتعی (مطالعه موردی مراتع ییلاقی آغ داش- شهرستان شاهین دژ در استان آذربایجـان غربی)

محورهای موضوعی : جنگلداری

عباس طحان ¹ (کارشناس‌ارشد مرتعداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)
اسماعیل صبری ² (مدرس مجتمع آموزش علمی و کاربردی جهاد کشاورزی، شهید باکری ارومیه، ارومیه، ایران.)

تاریخ دریافت : 1393/02/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/16 تاریخ انتشار : 1394/05/01

کلید واژه: مرتع, رویشگاه, خصوصیات خاک, گندمیان, بوته‌زار,

چکیده مقاله :

بررسی کیفیت خاک در شناسایی اثرات نوع کاربری و مدیریت در عرصه های مرتعی از اهمیت زیادی برخوردار است. ترکیب پوشش گیاهی به طور عمده تحت تاثیر فاکتورهای ادافیکی قرار دارد و این عوامل در کنار سایر عوامل مدیریتی کمک می کند تا گیاهان رویشی، غالبیت خاصی پیدا کنند. بدین منظور دو رویشگاه گراسلند و بوته زار در مراتع ییلاقی شاهین دژ انتخاب شد. فاکتورهای خاکی در سه عمق صفر تا 15 سانتی متر، 15 تا 30 سانتی متر و30 تا 60 سانتی متر اندازه‌گیری شدند که شامل pH، EC، N، K، C، P، درصد آهک، درصد رطوبت، درصد رُس، درصد سیلت و درصد شن بودند. در این پژوهش از آزمون t برای مقایسه میانگین داده ها و از نرم افزار SPSS جهت تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان داد که در سایت بوته زار بین هدایت الکتریکی، درصد رطوبت و رُس اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد وجود دارد و در سایت گراسلند نیز نتایج نشان دهنده این نکته بود که هیچ یک از فاکتورهای خاک در سه عمق ذکر شده با هم اختلاف معنی داری نداشتند. در عمق 15-0 سانتی متری جوامع گراسلند و بوته زار بین درصد آهک، هدایت الکتریکی، درصد شن و درصد رس اختلاف معنی داری وجود داشت و در عمق 30-15 و 60-30 سانتی متری نیز بین هدایت الکتریکی، درصد آهک و درصد رس اختلاف معنی داری مشاهده گردید، ولی در سایر پارامترها تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در نهایت کلیه فاکتورهای خاک به طور یکسان بر روی جوامع گیاهی تاثیرگذار نیستند و بنابراین با توجه به نتایج حاصل با اعمال مدیریت صحیح می توان از تغییر ترکیب گیاهی اراضی دارای پوشش گیاهان گندمیان و تبدیل آنها به گونه های بوته ای جلوگیری نمود. در برنامه های اصلاح و احیاء مراتع هم باید به خصوصیات خاک توجه نمود و بر اساس شرایط اکولوژیکی منطقه اقدام به انتخاب گونه های مناسب با شرایط خاک نمود. همچنین داشتن اطلاعاتی درباره خصوصیات خاک در اکولوژی گیاهی ضروری است، زیرا خاک در واقع عامل اولیه ای است که نوع پوشش گیاهی را در داخل یک اقلیم تعیین می نماید.