بررسی تاثیر قرق بر ویژگی های پوشش گیاهی مراتع رزبند استان قم

محورهای موضوعی : مرتعداری

سید مهدی ادنانی ¹ , علیرضا افتخاری ² , پرویز غلامی ³ , حسین توکلی نکو ⁴ , عباس پورمیدانی ⁵

1 - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران.
2 - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3 - دکتری علوم مرتع، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
4 - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران.
5 - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/02/02 تاریخ پذیرش : 1401/06/12 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: غنا و تنوع گونه ای, چرای دام, مرتع استپی, قرق, گروه های کارکردی,

چکیده مقاله :

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع در فواصل زمانی معین و‌ آگاهی از روند وضعیت آن، یکی از موارد مهم برای برنامه‌ریزی و اعمال مدیریت ‌صحیح بهره‌برداری از مراتع است. تحقیق حاضر به منظور بررسی روند تغییرات برخی ویژگی های پوشش گیاهی در مراتع چرا شده و قرق در منطقه رزبند استان قم صورت پذیرفت. اندازه‌گیری پوشش گیاهی در قالب ترانسکت‌های جفتی با فاصله 10 متر از هم انجام شد. هر جفت ترانسکت شامل ۲۰ پلات بود. پلات ها به ابعاد 1×1 متر به فاصله 3 متر از هم و به تعداد 10 عدد بر روی هر ترانسکت قرار گرفت. در نهایت تعداد 240 پلات (120 پلات در داخل و 120 پلات در خارج قرق) مورد ارزیابی قرار گرفت. آنالیز داده ها به وسیله نرم افزار SPSS و بررسی تنوع و غنای گونه ای با استفاده از نرم افزار PAST صورت پذیرفت. از مجموع 8 تیره گیاهی، تعداد 6 تیره دارای اختلاف معنی داری در داخل و خارج قرق بود. انجام قرق در منطقه مورد مطالعه باعث افزایش معنی دار پوشش تاجی فرم های رویشی بوته ای و پهن برگان علفی گردید، درحالی که فرم رویشی گندمیان اختلاف معنی داری نداشت. فرم های زیستی کاموفیت ، همی کریپتوفیت و تروفیت و نیز گونه های گیاهی با کلاس خوشخوراکی I و III پاسخ معنی دار و مثبت به انجام قرق نشان دادند. آزمون t برای شاخص های تنوع و غنای گونه ای نشان داد، شاخص تنوع سیمپسون و شانون وینر و نیز شاخص غنای مارگالف دارای تفاوت معنی دار می باشد. این امر در حالی است که شاخص غنای منهینیک و شاخص یکنواختی تفاوت معنی داری در داخل و خارج قرق نداشت. همچنین آنالیز RDA به منظور بررسی تاثیر قرق بر کل گونه های گیاهی موجود در پلات ها نشان داد قرق بر پوشش گیاهی اثر معنی دار داشته است (29/66 = F، 0/001 = P). نتایج این تحقیق بیانگر این مطلب بود که قرق کوتاه مدت می تواند شرایط را برای بازسازی و تجدید شادابی گونه هایی نظیر Bufonia macrocarpa و Artemisia sieberi در مراتع مناطق خشک مانند رزبند قم فراهم سازد.

چکیده انگلیسی:

The study of changes in rangeland vegetation at regular intervals and awareness of rangeland conditions is one of the important issues for planning and proper management of rangeland utilization. The present study was designed to study changes in the vegetation features in the grazed and exclosured rangelands in the Razband of Qom province. The vegetation measurement was performed in the form of a pair of transects with a distance of 10 meters from each other. Each pair of transects contained 20 plots. The plots with dimensions of 1 × 1 m were spaced 3 m apart and 10 were placed on each transect. Finally, 240 plots (120 plots inside and 120 plots outside of the enclosure) were evaluated. The data analysis was done by SPSS software and the diversity and species richness were performed using PAST software. Out of a total of 8 plant families, six families were significantly different inside and outside of the exclosure. The exclosure in the study area was significantly increased canopy covered by shrubs and forbs, while the grasses showed no significant difference. Chamephytes, hemicryptophytes, terophytes and class I and III species showed a positive and significant response to exclosure. The T-test for species richness and diversity indices showed that Simpson and Shannon - Wiener diversity indices and Margalef richness index had significant differences. The Menhinick's richness index and evenness index were not significantly different inside and outside of the exclosure. Besides, the RDA analysis to evaluate the impact of exclosure on all of the plant species in plots showed that exclosure had a significant effect on the vegetation (P=0.001, F=29.66). The results of this research showed that a short-term exclosure can cause reconstruction and vitality renewal of plant species such as Bufonia macrocarpa and Artemisia sieberi in the arid rangelands of Qom.