بررسی تمثیلات آیات 275 تا 286 سوره بقره در تفسیر تبیان شیخ طوسی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسیزهرا جعفرزاده 1 * , سیدعطاءالله افتخاری 2 , علی نظری 3
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی و عربی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی و عربی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
کلید واژه: تمثیلات قرآنی, تفسیر تبیان, تحلیل محتوایی, آیات سوره بقره,
چکیده مقاله :
تمثیل یکی از ابزارهای بلاغی قرآن کریم است که برای انتقال مفاهیم انتزاعی و پیچیده به مخاطب استفاده می‌شود. این مقاله به بررسی تمثیلات در آیات 275 تا 286 سوره بقره پرداخته و نقش آن‌ها را در تفسیر "التبیان" شیخ طوسی مورد تحلیل قرار می‌دهد. در تفسیر قرآن، تمثیل‌ها اغلب به عنوان ابزاری برای روشن ساختن مفاهیم پیچیده و ارتباط مؤثرتر با مخاطب مطرح می‌شوند. اما در تفاسیر قدیمی مانند "التبیان"، بررسی دقیق تمثیلات به‌طور مستقیم کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف این تحقیق، بررسی نحوه‌ی استفاده از تمثیلات در تفسیر این آیات است تا نشان دهد چگونه شیخ طوسی از آن‌ها برای تسهیل درک مفاهیم قرآن بهره برده است. اهمیت این تحقیق در آن است که با توجه به پیچیدگی مفاهیم قرآنی، بررسی تمثیل‌ها می‌تواند به فهم بهتر و عمیق‌تر از آیات قرآن کمک کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه شیخ طوسی به‌طور مستقیم به تمثیلات اشاره نکرده است، با تحلیل واژگان و ساختار جمله‌ها می‌توان به وجود تمثیلات تشبیهی، حکایتی و استعاری پی برد که به تبیین مفاهیم پیچیده و ایجاد ارتباط عاطفی با مخاطب کمک کرده‌اند. این تحقیق به پژوهشگران کمک می‌کند تا درک بهتری از کاربرد تمثیل‌ها در تفسیر قرآن پیدا کنند.
Allegory is one of the rhetorical tools used in the Qur'an to convey abstract and complex concepts to the audience. This paper examines the allegories in verses 275 to 286 of Surah Al-Baqarah and analyzes their role in the interpretation of "Al-Tibyan" by Sheikh Tusi. In Qur'anic exegesis, allegories are often used as a tool to clarify complex concepts and establish more effective communication with the audience. However, in older interpretations such as "Al-Tibyan," the direct examination of allegories has been less emphasized. The aim of this study is to explore how allegories are used in the interpretation of these verses and to demonstrate how Sheikh Tusi utilized them to facilitate the understanding of Qur'anic concepts. The significance of this research lies in the fact that, given the complexity of Qur'anic concepts, studying allegories can contribute to a better and deeper understanding of the Qur'anic verses. The results of this research show that, although Sheikh Tusi did not directly mention allegories, an analysis of the vocabulary and sentence structure reveals the presence of metaphorical, narrative, and allegorical allegories, which help explain complex concepts and establish emotional connections with the audience. This research will help scholars gain a better understanding of the application of allegories in the interpretation of the Qur'an.
1. اکبری، سعید؛ طایفی، شیرزاد. (1394). درآمدی انتقادی بر شیوه‌های بیان مفاهیم اخلاقی در حکایت‌های تمثیلی و جانوری. فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره 28، پایگاه نورمگز.
2. حسینی کازرونی، سید احمد. (1394). تمثیل و ادبیات تمثیلی. فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره 23، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، پایگاه نورمگز، صفحات 13-24.
3. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1375)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه.
4. طوسی، شیخ (1404)، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 2، دارالکتب الإسلامیه.
5. طباطبایی، محمد حسین، (1374)، ج 2، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6. کمره‌ای، محمد باقر (1398)، تفسیر و تفسیرشناسی: ساختار و روش، انتشارات دانشگاهی، ص 45.
7. معلوف، لویس (1386)، المنجد فی اللغه والأعلام فارسی، ترجمه: ریگی، محمد بندر، انتشارات ایران، ج 2.
8. محمدی کله سر، علیرضا. (1392). روایت‌شناسی تمثیلی داستانی. عنوان نشریه، 1(1)، 5-28.
9. مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، ج 2، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
10. محمد قاسمی، حمید (1384)، تمثیلات قرآن و جلوه‌های تربیتی آن، ج 1، تهران: اسوه - سازمان اوقاف و امور خیریه جمهوری اسلامی ایران، شماره دیجیتالی 4827.
11. رضازاده، نیلوفر، جستاری بر انواع تمثیل در مَثَل‌ها و قصه‌های قرآن کریم، شاهرودی، فاطمه، ماهنامه علمی ترویجی معرفت، شماره آذر 1391، شماره180صفحات: 57 تا 68.
12. رضایی جمکرانی، احمد. شبیه تمثیل و استعارۀ تمثیلیه در کتب بلاغی، نشریه ادب پژوهی، زمستان 1394، شماره 34، صفحات 33 تا 55.
13. زمخشری، محمود بن عمر (1407 هـ.ق)، ج 1، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، ج 1، لبنان-بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ 3.
14. زکی، یوسف (1398)، سبک‌شناسی، انتشارات دانشگاهی.
15. قادری، قادر. (1392). سبک‌شناسی استعاره تمثیلیه در قرآن کریم. مجله علمی-پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، 29، 21-45.