تحلیلی بر نابرابری‌های کالبدی-فضایی در توزیع خدمات با رویکرد عدالت فضایی در شهر ساری
محورهای موضوعی : جغرافیای نابرابرینوبخت سبحانی 1 , حسین علیپور 2 , هدایت اله درویشی 3
1 - علوم تحقیقات تهران
2 - دانشجو
3 - دانشگاه شهید بهشتی
کلید واژه: فضا, توسعه فضایی, خدمات, عدالت فضایی, شهر ساری,
چکیده مقاله :
رشد شتابان کالبدی-فضایی شهرها در دهه‌های اخیر، به دلیل توزیع نامناسب مراکز خدمات شهری، می‌تواند منجر به عدم برخورداری یکسان شهروندان از این خدمات در سطح شهر شود. برای رفع این مشکل، برنامه‌ریزی مناسبی برای فضای شهری باید به منظور تأمین رفاه شهروندان و در نهایت دستیابی به پایداری شهری اقدام شود. هدف از این پژوهش سنجش نابرابری‌های فضایی- کالبدی در توزیع خدمات با رویکرد عدالت فضایی در شهری ساری می‌باشد. روش: روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است،این پژوهش ضمن بررسی و تحلیل توسعه فیزیکی شهر از سال 70-1390 و چگونگی پراکنش فضایی خدمات شهری را مطالعه می‌کند و برای تجزیه‌وتحلیل آن‌ها از مدل انتروپی، هلدرن و موریس استفاده‌شده است. یافته ها حاکی از آن است که توسعه فضایی- کالبدی شهر ساری به صورت اسپرال و پراکنده بوده به طوری که 82درصد از رشد شهر ناشی از رشد جمعیت و 12درصد آن رشد افقی بوده است. نتایج نشان می‌دهد که توسعه فضایی کالبدی شهر به‌طور متناسب با توزیع خدمات در سطح نواحی شهر نبوده و باعث شده است که بیشتر مردم از دسترسی به خدمات به صورت عادلانه و یکسان محروم باشند. بنابراین، بر اساس نتایج این پژوهش، برنامه‌ریزان شهری می‌توانند با رویکرد عدالت فضایی، نابرابری‌های کالبدی-فضایی در توزیع خدمات در شهر ساری را مدیریت کنند. با طراحی و اجرای استراتژی‌های مناسب در برنامه‌ریزی شهری، رفاه شهروندان در اولویت قرار بگیرد تا مقدمه پایداری شهری حاصل می‌شود. همچنین، در توسعه فیزیکی شهر، برنامه ریزان باید به رشد جمعیت آینده توجه کرده و با انجام برنامه‌ریزی مناسب، توزیع خدمات را برای همه شهروندان به صورت عادلانه و دسترسی پذیر تضمین کنند.
In recent decades, the rapid physical-spatial growth of cities due to the inadequate distribution of urban services centers can lead to unequal access to these services for citizens at the city level. To address this issue, appropriate urban planning must be implemented to ensure the welfare of citizens and ultimately achieve urban sustainability. The research method is descriptive-analytical, and the study examines the physical development of the city from 1970-2011 and the spatial distribution of urban services. To analyze them, the entropy, Holden, and Morris models have been used. The findings indicate that the physical-spatial development of Sari is spiral and scattered, with 82% of the city's growth due to population growth and 12% due to horizontal growth. The results indicate that the physical- spatial development of the city has not been proportional to the distribution of services at the neighborhood level, causing most people to be deprived of equal and fair access to services. Therefore, based on the results of this study, urban planners can manage the spatial-physical inequalities in the distribution of services in the city of Sari using a spatial justice approach. By designing and implementing appropriate urban planning strategies, the welfare of citizens can be prioritized to pave the way for urban sustainability. Additionally, in the physical development of the city, planners should pay attention to future population growth and ensure equitable and accessible distribution of services for all citizens through proper planning.
1. ابراهیم‌زاده ، عیسی و قاسم رفیعی.(1388). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی- فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 69.
2. احد نژاد روشتی، محسن، زلفی، علی، و شکری پوردیزج، حسین. (1390). ارزیابی و پیش‌بینی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای چند زمانی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهر اردبیل 1363-1400). فصلنامه آمایش محیط، 15.
3. احد نژاد روشتی، محسن، محمدی حمیدی، سمیه، علی پور، سمیه، و ویسیان، محمد. (1393). ارزیابی توسعه کالبدی-فضایی شهر میاندوآب. دوفصلنامه علمی-پژوهشی راهبردهای توسعه گردشگری شهری، 3(12).
4. احمدی، عاطفه، موحد، علی، و شجاعیان، علی. (1390). ارائه الگوی بهینه مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP مورد مطالعه؛ منطقه 7 شهرداری اهواز. فصلنامه امایش محیط، 15
5. پورمحمدی، محمدرضا، فیروز جمالی و اکبر اصغری زمانی. (1387). ارزیابی گسترش فضایی-کالبدی شهر زنجان با تأکید بر تغییر کاربری زمین طی دوره 1384-1355، پژوهش‌های جغرافیایی، 63.
6. پورمحمدی، محمدرضا، و جام کسری، محمد. (1390). تحلیلی بر الگوی توسعه ناموزون تبریز. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 25(100).
7. توکلی نیا، جمیله، مسلمی، ارمان، فیروزی، ابراهیم، و بندانی، سارا. (1394). تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات شهری بر پایه عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 3(3).
8. حاتمی نژاد، حسین ؛ رحمت ا... فرهودی و مرتضی محمد پور جابری. (1387). تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری،موردمطالعه: شهر اسفراین، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 65.
9. حکمت نیا، حسن، و میرنجف موسوی. (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای. نشر علم و نوین.
10. داداش‌پور، هاشم، علیزاده، بهرام، و رستمی، فرامرز. (1394). تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه‌ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام. نقش‌جهان. ۵(۱)، ۷۵-۸۴
11. داداش‌پور، هاشم، و رستمی، فرامرز. (1390). سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3(10).
12. رضائی، پرویز، و استاد ملکرودی، پروانه. (1389). محدودیت‌های ژئورمورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر رودبار. فصلنامه جغرافیای طبیعی، 3(7).
13. زنگنه شهرکی، سعید، مجید هروی، آنیتا، و کاویانی، آزاده. (1391). تبیینی جامع بر علل و عوامل مؤثر بر پراکنش افقی شهرها مطالعه موردی؛ شهر یزد. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12(25).
14. سعیدی، عباس. (1388). برنامه‌ریزی فضایی. دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، تهران.
15. شماعی، علی.(1382). توسعه ناموزون فضایی –کالبدی شهر یزد و اثرات آن برساخت اکولوژی شهر، پژوهش‌های جغرافیایی، 46.
16. شیخی، حجت، طاهر پریزادی، محمدرضا رضایی، و مسعود سجادی. (1391). تحلیل و تعیین فرم کالبدی شهر اصفهان با استفاده از مدل گری و موران. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 3(9).
17. صفائی پور، مسعود، سعید امان پور و ذوالفقار بسطامی نیا .(1390). تحلیل و بررسی نقش مهاجرت در توسعه کالبدی- فضایی شهر یاسوج(طی سال‌های 85-1346)، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی،3(4)، 145-158.
18. ضرابی، اصغر و میر نجف موسوی.(1389). تحلیلی فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 2.
19. قائد رحمتی، صفر، و حیدری نژاد، نسیم. (1388). گسترش فیزیکی شهرها و ضرورت تعیین حریم امن شهری (نمونه موردی: شهر اصفهان). جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(1).
20. قرخلو، مهدی و سعید زنگنه شهرکی.(1388). شناخت الگوی رشدی کالبدی-فضایی شهر با استفاده از مدل‌های کمی(مطالعه موردی: شهر تهران)، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 34(2).
21. کرم، امیر، حجه‌فروش‌نیا، شیلا، و حکیمی، حمیدرضا. (1389). مدل‌سازی فضایی گسترش شهری با استفاده از روش رگرسیون لجستیک، مطالعه موردی: شهرکرد. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17، 41-64.
22. کرم، امیر، و محمدی، اعظم. (1388). ارزیابی و پهنه‌بندی تناسب زمین برای توسعه فیزیکی شهر کرج و اراضی پیرامونی بر پایه‌ی فاکتورهای طبیعی و روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). فصلنامه جغرافیای طبیعی، 1(4).
23. مرصوصی، نفیسه، و صائبی، محمدحسین. (1388). تحلیل جغرافیایی تأثیر اکولوژی اجتماعی بر توسعه کالبدی شهر (مطالعه موردی: شهر مشهد). جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره پیش، 73-93.
24. واحدیان بیکی، لیلا، احمد پوراحمد و فرانک سیف الدینی ، 1390، اثر توسعه فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقه ، فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 4(1).
25. واحدیان بیکی، لیلا، پوراحمد، احمد، و سیف‌الدینی، فرانک. (1390). اثر توسعه فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقه 5. نگرش‌های نو در جغرافیایی انسانی، 4(1).
1. Dufaux, F. (2008). Birth announcement. Justice Spatial/Spatial Justice. Retrieved from http://www.jssj.org/.
2. Ezzatpanah, B., Rivaz, R., Sobhani, N., & Babaoghli, F. (2013). Evaluation of physical development patterns and spatial distribution of public services with social justice approach: A case study of Naghadeh, Iran. ARPN Journal of Earth Sciences, 2(3).
26. Liao, C. H., Chang, H. S., & Tsou, K. W. (2009). Explore the spatial equity of urban public facility allocation based on sustainable development. Real Corp Conference Proceedings. Retrieved from http://www.corp.at/.
27. Martinez, J. (2009). The use of GIS and indicators to monitor intraurban inequalities: A case study in Rosario, Argentina. Habitat International, 33(1).
3. Soja, E. (2006). The city and spatial justice. Justice Spatial, Spatial Justice. Retrieved from http://www.jssj.org/..