بررسی تغییرات مکانی و زمانی کیفیت منابع آب زیرزمینی در حوضه ایزدخواست
محورهای موضوعی : ژئو هیدرولوژی
مریم انصاری
1
(دانش‌آموخته ژئومورفولوژی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
ایرج جباری
2
(گروه چفرافیا - دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه رازی)
کلید واژه: ژئومورفولوژی, کیفیت آب, زمین آمار, آب زیرزمینی, ایزدخواست,
چکیده مقاله :
افزایش جمعیت جهان، تأثیرات تغییر آب و هوا و تغییرات سبک زندگی فشارهای فزاینده ای بر منابع آب وارد کرده و منجر به تنش آبی گسترده در بسیاری از کشورها شده است. یک راه مؤثر برای کاهش و کنترل تقلیل مداوم کیفیت آب زیرزمینی، درک تغییرات مکانی و زمانی و شناسایی منابع اصلی آلودگی است. در این تحقیق با استفاده از روش زمین آمار تغییرات زمانی و مکانی منابع آب زیرزمینی حوضۀ ایزدخواست در یک بازۀ 11 ساله با توجه به عوامل تغییر کیفیت آب مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا روش های مختلف درون یابی با هم مقایسه شدند که روش کریجینگ با واریوگرام نمایی نتایج بهتری را برای پارامترهای کیفی آب نشان داد. نتایج این تجزیه و تحلیل ها نشان داد که مهم ترین عامل در شوری منابع آب و خاک منطقه سازندهای مخرب حوضه می باشند. به طوری که در نقشه های کیفی منابع آب تمامی پارامترها میزان افزایشی را در سه نقطه نشان دادند.
The increase in the world's population, the effects of climate change and lifestyle changes have put increasing pressure on water resources and have led to widespread water stress in many countries. An effective way to reduce and control the continuous degradation of groundwater quality is to understand spatial and temporal changes and identify the main sources of pollution. In this research, using the geostatistical method, temporal and spatial changes in the underground water resources of Izadkhasht basin were investigated in a period of 11 years, considering the factors of water quality change. In this regard, different interpolation methods were compared, and the kriging method with exponential variogram showed better results for water quality parameters. The results of these analyzes showed that the most important factors in the salinity of water and soil resources in the region are destructive formations in the basin. So that in the quality maps of water resources, all parameters showed an increase in three points.
1- اسدی کپورچال، صفورا؛ همایی، مهدی؛ رمضان پور، حسن (1395): ارزیابی آلودگی خاک‌های شالیزاری استان گیلان با کادمیم با استفاده از روشهای زمینآمار و GIS فصلنامه علوم محیطی، سال چهاردهم، شماره سوم، صص 131-146.
2- امینی ولاشانی، سحر؛ سلطانی گردفرامرزی، سمیه (1397): ارزیابی و پهنه بندی کیفی آب های سطحی استان گیلان با استفاده از روشهای زمین آمار، سیزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری و سومین همایش ملی صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست با محوریت آبخیزداری و صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست، اردبیل.
3- انصاری, مریم؛ جباری, ایرج؛ سرگردی, فرهنگ (1400): استفاده از شاخص‌های مورفومتریک برای شناسایی سرچشمه نمکزایی در پلایا (مطالعۀ موردی: پلایای ایزدخواست، استان فارس). پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی، سال دهم، شماره سوم، صص134-156.
4- بای محبوبه، حقی زاده علی، طهماسبی پور ناصر (1397): تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی با استفاده از زمین آمار. فضای جغرافیایی، سال هجدهم، شماره شصت و سوم، صص 147-164.
5- پیرزاده، بهاره؛ اسور، طاهره (1399): تحلیل تغییرات مکانی و زمانی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی به کمک روشهای زمین آمار و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: دشت سیرجان)، نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، سال یازدهم، شماره چهل و دوم، صص 266-275.
6- جهیذ، امید (1374): بررسی ویژگیهای هیدروشیمیایی حوضه آبخیز سروستان با تأکید بر نقش سازندهای زمینشناسی، پایاننامه کارشناسیارشد، گروه زمینشناسی- آبشناسی، دانشگاه شیراز.
7- خسروی اقدم، کمال؛ اسدزاده، فرخ؛ میران، ناصر؛ شعبانی روفچائی، عباس (1400): روشهای علمی تحلیل پیوستگی با استفاده از زمینآمار، انتشارات مهر جالینوس، مشهد، چاپ دوم، 194 ص.
8- دوست محمدیان، امیرحسین؛ محمدی، مجید؛ امیری، مجتبی؛ کیا کیانیان، محمد (1399): بررسی تغییرات کمی آبهای زیرزمینی در دشت سمنان، مجلۀ مهندسی منابع آب، سال سیزدهم، شماره چهارم، صص 61-70.
9- ذبیحی؛ علیرضا؛ سلیمانی،کریم؛ شعبانی، مرتضی؛ آبروش، صادق (1390): بررسی توزیع مکانی بارش سالانه با استفاده از روشهای زمینآماری (مطالعهی موردی: استان قم، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، سال چهل و سوم، شماره هفتاد و هشتم، صص 102-112.
10- ربیعی، مبینا؛ کرمی، حجت (1401): تخمین تغییرات زمانی و مکانی سطح آب زیرزمینی با تلفیق مدلهای هوشمند و روشهای زمینآماری (دشت سمنان)، نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، سال دوازدهم، شماره چهل و هفتم، صص 220-242.
12- سازمان آب منطقهای استان فارس (1394): گزارش بیلان آب محدودۀ مطالعاتی ایزدخواست (2647)، صص 1-63.
13- شعبانی، محمد (1388)؛ ارزیابی کاربرد روشهای زمین آمار در پهنهبندی شدتهای خشکسالی استان فارس، فصلنامه علمی - پژوهشی مهندسی منابع آب، سال دوم، شماره سوم، صص 31-36.
14- شاهی نژاد، بابک؛ دهقانی، رضا (1400): بررسی تغییرات مکانی و زمانی سطح آب زیرزمینی با استفاده از تخمین گر آماری (مطالعه موردی: دشت نورآباد)، انسان و محیط زیست، شماره پنجاه و هفتم، صص 25-34.
15- شعبانی، محمد (1390): ارزیابی روشهای زمین آمار در تهیه نقشه فرسایندگی باران استان فارس، مهندسی و مدیریت آبخیز، سال سوم، شماره سوم، صص 168-176.
16- صابری، عارف؛ سلطانی گردفرامرزی، سمیه (1396): ارزیابی روشهای زمینآمار در پهنهبندی شدت خشکسالی استان آذربایجان غربی، نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، سال هفتم، شماره سوم، صص 151-165.
17- صفری، فرشید؛ شهبازی، افسانه؛ کتابچی، حامد (1398): تحلیل وضعیت کیفیت و پهنهبندی نیترات منابع آب زیرزمینی استان البرز (دشت هشتگرد)، نشریه پژوهشهای حفاظت آب و خاک، جلد بیست و ششم، شماره پنجم، صص 113-130.
18- کاویان، عطااله؛ جعفریان، زینب؛ جهانشاهی، افشین؛گلشن، محمد (1395): نقشه‌بندی فرسایندگی باران در استان کرمان با روشهای زمینآماری، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، سال چهل و هشتم، شماره اول، صص 51-68.
19- محمدی، صدیقه؛ سلاجقه، علی (1396): بررسی تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب زیرزمینی به کمک بهترین تخمین گر زمین آمار (مطالعه موردی: دشت کرمان)، مجله علوم ومهندسی آبخیزداری ایران ، سال یازدهم، شماره سی و نهم، صص 49-60.
20- نوری، حمید؛ ایلدرومی، علیرضا؛ بخشی، مریم (1401): بررسی کیفیت آب زیرزمینی در شرایط تغییر اقلیم و خشکسالیهای آینده در دشت سیلاخور بروجرد، فضای جغرافیایی، سال بیست و دوم، شماره هفتاد و هشت، صص 31-53.
21- Ella, V.B, Melvin, S.W. And Kanwar, R.S. (2001): Spatial Analysis Of No3-N Concentration In Glacial Till, Transactions Of The ASAE. American Society Of Agricultural Engineers, 44(2), 317-327.
28- Elleithy, D., Hassan, A., Hagras, M., Riad, P. (2015): Best Applicable Geostatistical Model For Interpolating Groundwater-Levels In El-Obour City, Egypt, Transactions On The Built Environment, 168(1), 435–446.
29- Hasan, K., Paul, S., Chy, T.J., Antipova, A. (2021): Analysis Of Groundwater Table Variability And Trend Using Ordinary Kriging: The Case Study Of Sylhet, Bangladesh. Applied Water Science, 11, 120, 1-12.
30- Kılıç, Z. (2020): The Importance Of Water And Conscious Use Of Water (Review Article), International Journal Of Hydrology, 4(5), 239-241.
31- Kilic, E., Yucel, N. (2018): Determination Of Spatial And Temporal Changes In Water Quality At Asi River Using Multivariate Statistical Techniques, Turkish Journal Of Fisheries And Aquatic Sciences,19(9), 727-737.
32- Mcgrath, D., Zhang, C. And Carton, O.T. (2004): Geostatistical Analyses And Hazard Assessment On Soil Lead In Silver Mines Area, Ireland. Environmental Pollution, 127, 239-248.
33- Rasel, H.M., Alam, SH., Hasnat, A., Hossain, I., Hasan, M. R., Ahsan, A. (2019): Geospatial Analysis Of Groundwater Level Variations Using Kriging Method, Journal Of Engineering And Applied Science, 3(2), 21–34.
34- Rejinders, H.F.R., Van Derecht, G., Prins, H.F., Boumans, L.J.M. (1998): The Quality Of The Ground Water In The Netherlands, Journal Of Hydrology, 207: 179-188.
35- Tobies, G.Q., Salas, J.D. (1985); A Comparative Analysis Of Techniques For Spatial Analysis Precipitation, JAWRA Journal Of The American Water Resources Association, 21(3), 365 – 380.
36- Zhang, Q., Wang, L., Wang, H., Zhu, X., Wang, L. (2020): Spatio‐Temporal Variation Of Groundwater Quality And Source Apportionment Using Multivariate Statistical Techniques For The Hutuo River Alluvial‐Pluvial Fan, China, International Journal Of Environmental Research And Public Health ,17(3):1055, 1-17.
_||_