آشکارسازی روند تغییرات هیدرولوژیکی حوضه رودخانه ارمند
محورهای موضوعی : ژئو هیدرولوژی
داریوش سعیدی
1
,
امیر گندمکار
2
,
مسعود نصیری
3
1 - دانشجوی گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - مرکز تحقیقات مطالعات آب، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
کلید واژه: آشکارسازی تغییر اقلیم, تغییرات هیدرولوژیکی, دبی, حوضه ارمند,
چکیده مقاله :
پدیده تغییر اقلیم یکی از چالش‌های مهم قرن حاضر محسوب می‌شود و به‌نوعی ابعاد تأثیرات آن فرا منطقه‌ای بوده و اکوسیستم کره زمین را تحت‌الشعاع خود قرار داده است از جمله این اثرات می‌توان به روند تغییرات هیدرولوژیکی رودخانه‌ها اشاره کرد. محدوده مورد مطالعه در این پژوهش حوضه آبریز رودخانه ارمند در استان چهارمحال و بختیاری است. داده‌های مورد استفاده از اطلاعات 4 ایستگاه هیدرومتری واقع در منطقه مورد مطالعه در یک دوره آماری 35 ساله (1986-2020) به دست آمده است. روش مورد استفاده در این تحقیق، آزمون آماری و گرافیکی من _کندال است. نتایج حاصله از بررسی روند و تغییرات رواناب (دبی) در ایستگاه‌های هیدرومتری حوضه ارمند (شامل ارمند، بهشت‌آباد، کوه سوخته و کره‌بس) نشانگر وجود روند کاهشی و معنی‌دار رواناب سالیانه، و فصل‌های زمستان، بهار، تابستان و پاییز است. از طرفی مقایسه میانگین تغییرات دبی در فصل‌های مختلف نشان داد که فصل تابستان بیشترین تغییرات کاهشی رواناب را نسبت به سایر فصل‌ها داشته است. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد میانگین دبی سالیانه کل حوضه در طول دوره آماری برابر با 3/29 مترمکعب بر ثانیه بوده است. میانگین حداقل و حداکثر دبی سالیانه حوضه در همین مدت به ترتیب 7/0 و 785/84 مترمکعب بر ثانیه ثبت‌شده است. ایستگاه ارمند با متوسط 7/137 مترمکعب بر ثانیه در فصل بهار بیشترین دبی ایستگاهی و در همین فصل ایستگاه کوه سوخته با 74/6 مترمکعب بر ثانیه کمترین دبی را در بین ایستگاه‌های هیدرومتری حوضه داشته‌اند.
The phenomenon of climate change is considered one of the most important challenges of this century, and in a way, the dimensions of its effects are trans-regional and have overshadowed the earth's ecosystem. Among these effects, we can mention the process of hydrological changes in rivers. The area studied in this research is the Armand river basin in Chaharmahal and Bakhtiari province. The data used were obtained from the information of 4 hydrometric stations located in the study area in a statistical period of 35 years (1986-2020). The method used in this research is Kendall's statistical and graphic test. The results of investigating the trend and changes of runoff in Armand basin hydrometric stations (including Armand, Beheshtabad, Koh Sokhte, and Korebas) indicate the existence of a significant decrease in annual runoff, and in the seasons of winter, spring, summer, and fall. On the other hand, the comparison of the average discharge changes in different seasons showed that the summer season had the most decreasing changes in runoff compared to other seasons. The results of this research also showed that the average annual discharge of the entire basin during the statistical period was equal to 29.3 cubic meters per second. The average minimum and maximum annual discharge of the basin during the same period was recorded as 0.7 and 84.785 cubic meters per second, respectively. Armand station with an average of 137.7 cubic meters per second in the spring season has the highest flow rate, and in the same season Koh Sokhteh station has the lowest flow rate among hydrometric stations in the basin with 6.74 cubic meters per second.
1- اسکانی کزازی، غلامحسین (1395). شبیه‌سازی اثرات تغییر اقلیم بر روی منابع آب حوضه آبریز کارون بزرگ و مدیریت بحران (مورد شهر اهواز)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا، سال هفتمفشماره 1، زمستان 1395، صص 242-235.
2- باب الحکمی، ع.غلامی سفیدکوهی، م.عمادی، ع.(1399). اثر تغییر اقلیم بر خشک‌سالی و پیش‌بینی رواناب حوضه رودخانه نکا، مجله اکوهیدرولوژی، دوره 7، شماره 2، تابستان 1399، صص 302-291
3- رجایی، ف.(1402). پیش‌بینی وضعیت تغییرات اقلیم آینده در حوضه آبخیز تجن، مطالعات علوم محیط زیست، دوره هشتم، شماره اول، فصل بهار 1402، صص 6022-6013
4- زارع زاده مهریزی، ش.خورانی، الف. بذرافشان، ج.بذرافشان، الف. (1397). تغییرات رژیم جریان رودخانه گاماسیاب تحت سناریوهای تغییر اقلیم، نشریه محیط شناسی، دوره 44، شماره 4، زمستان 1397، ص 602-587.
5- سلمان زاده یزدی، ع.م. حیات زاده، ع. فتح زاده، م. فاضل پور (1401). مدل‌سازی رفتار هیدرولوژیکی حوضه آبخیز متأثر از تغییر رژیم بارش در آینده. مطالعه موردی حوضه حسین‌آباد، زاین و تلنگوبم استان کرمان، نشریه پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی، دوره 3، شماره 12، اسفند 1401، صص 52-37
6- شاکریان، س.ترابی پوده، ح.شاهی نژاد، ب.نقوی، ح.(1398). بررسی روند تغییرات بارندگی و دبی رودخانه‌های حوضه کارون بزرگ با استفاده از آزمون من کندال، نشریه تحقیقات منابع آب ایران، سال پانزدهم، شماره 3، پاییز 1398، ص 282-272.
7- عزیزی، ق. (1383). تغییر اقلیم. تهران: انتشارات قومس. 264 ص
8- علیجانی، ب. (1382). آب و هوای ایران (نوبت پنجم). انتشارات دانشگاه پیام نور.
9- صفری شاد، م. حبیب نژاد روشن، م.سلیمانی، ک.ایلدرمی، ع.زینی وند، ح.(1396). پتانسیل تأثیر تغییر اقلیم بر جریان رودخانه در حوضۀ آبخیز همدان- بهار، نشریه هیدروژئومورفولوژی، شماره 10، بهار 96، صص 98-81
10- کاظم زاده، م ملکیان، ا.مقدم نیا، ع.خلیقی سیگارودی، ش.(1398) ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر خصوصیات هیدرولوژیکی حوضه آبخیز آجی چای، نشریه علمی پژوهشی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، شماره 45، سال سیزدهم، تابستان 1398.
11- کاویان، ع.نامدار، م.گلشن، م.بحری، م.(1396) مدل‌سازی هیدرولوژیکی اثرات تغییر اقلیمی بر نوسانات دبی جریان رودخانه هراز، مجله مخاطرات طبیعی دانشگاه سیستان و بلوچستان، دوره 6، شماره 12، صw 89-104
12- کونانی، ز.ایلدرمی، ع.زینی وند، ح.نوری، ح.(1399). اثر تغییر اقلیم بر رواناب حوضۀ آبریز سیلاخور رحیم آباد لرستان، نشریه هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تبریز، سال هفتم، شماره 25، زمستان 1399، صص 17-1.
13- معتمد وزیری، ب.کیادلیری، ه.اسحاقی، الف. اسکندری، ع (1400). ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر میزان تغذیه آب‌های زیرزمینی در حوضه آبخیز کرج، مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده، سال دوازدهم، شماره 1، بهار و تابستان 1400، صص 72-55.
14- میرشکاران، ی.کاکاپور، و.، زارعی، ا.(1400)، فصلنامه علمی دانشگاه گلستان، سال دوم، شماره هشتم، زمستان 1400، صص 34-23.
15- نادری، م. (1399). اثر تغییر اقلیم بر دبی ورودی و حجم مخزن سد درودزن شمال استان فارس، نشریه علوم زمین، سال بیست و نهم، شماره 115، صص 286-259.
16- نگهبان، س و مکرم، م (1401). بررسی و پیش‌بینی تأثیرات خشک‌سالی بر تغییرات دریاچه مهارلو و کاربری‌های اطراف آن با استفاده از سنجش از دور، فصلنامه علمی دانشگاه گلستان، سال سوم، شماره دهم، تابستان 1401، صص 82-71.
17- نوروز ولاشدی، ر.بهرامی بیچاقچی، ص.(1402). آشکار سازی اثر تغییر اقلیم برپهنه های برفی آبخیز البرز شمالی به روش cpa، نشریه مهندسی و مدیریت آبخیز، دوره 15، شماره 3، مهر 1402، صص 403-386.
18- نیک مهر، س و زیبایی، م.(1399)، ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر شرایط هیدرولوژیکی و اقتصادی زیر حوضه کرخه جنوبی، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، جلد 34، شماره 1، بهار 1399، صص 79-63
19- Basheer A, Lu H, Omer A, Ali A, Abdelgader A. Impacts Of Climate Change Under CMIP5 RCP Scenarios On The Stream Flow In The Dinder River And Ecosystem Habitats In Dinder National Park, Sudan. Hydrol. Earth Syst. Sci. 2016; 20: 1331–1353.
20- Bhatta, B., Shrestha, S., Shrestha, P. K., & Talchabhadel, R. (2019). Evaluationand Application Of A SWAT Model To Assess The Climate Change Impact On The Hydrology Of The Himalayan River Basin. Catena, 181, 104082.
21- Brouziyne Y, Abouabdillah A, Hirich A, Bouabid R, Zaaboul R And Benaabidate L (2018) Modeling Sustainable Adaptation Strategies Toward A Climatesmart Agriculture In A Mediterranean Watershedunder Projected Climate Change Scenarios. Agricultural Systems 162:154-163.
22- Musau, J., Sang, J., Gathenya, J. And Luedeling, E. 2015. Hydrological Responses To Climate Change In Mt. Elgon Watersheds. Journal Of Hydrology: Regional Studies, 3, 233-246
23- Papadimitriou L, Koutroulis L, Grillakis M, Tsanis I. High-End Climate Change Impact On European Runoff And Low Flows – Exploring The Effects Of Forcing Biases. Hydrol. Earth Syst. Sci. 2016; 20: 1785–1808
24- Ratna, A., Ratna, S. Shrestha, A., Maharjan. S. 2018. Climate Change Impact Assessment On The Hydrological Regime Of The Kaligandaki Basin. Nepal Science Of The Total Environment Journal, 625: 837-848.
25- Radhapyari, K., Datta, S., Dutta, S. And Barman, R. 2021. Impacts Of Global Climate Change On Water Quality And Its Assessment. 229-275. In: Thokchom, B., Qiu, P., Singh, P. And Iyer P.K. (Eds.). 2021. Impacts Of Global Climate Change On Water Quality And Its Assessment. Elsevier Publication. 446p.
26- Santini M. And Paola A., 2015. Changes In The World Rivers’ Discharge Projected From An Updated High Resolution Dataset Of Current And Future Climate Zones. Journal Of Hydrology, 531, Pp.768-780.