دل آدمی و مراتب آن در عرفان اسلامی

محورهای موضوعی : اسطوره

مرتضی شجاری ¹ , زهرا گوزلی ^{2 *}

1 - استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه الزهر

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1392/10/01

کلید واژه: دل, لطایف سبعه, حقیقت آدمی, عالم ظاهر و باطن, سیر و سلوک,

چکیده مقاله :

عرفا انسان را آیینه تمام‌نمای الهی می‌دانند. از نظر آنها همان‌گونه که خداوند دارای اسما و صفات مختلف و به تبع آن دارای جلوه‌های گوناگونی است، حقیقت انسان نیز واحد کثیری است که به واسطه تجلیات گوناگون، اسامی متعدد می‌یابد. بیشتر صوفیه دل آدمی را حقیقت وی می‌دانند و جلوه‌های آن را لطایف سبعه نامیده‌اند. این لطایف عبارتند از طبع، نفس، عقل، قلب، سِرّ، خفی و اخفی. در سیر و سلوک از این هفت مرحله، به عنوان مراحل ترقی و تکامل انسان نام برده می‌شود. نفس آدمی اگر استعداد خود را کامل کند، یعنی آنچه را که بالقوه دارا است، بالفعل گردد و آیینه تجلی الهی شود، دل نام می‌گیرد که مجمع‌البحرین و محل تلاقی دو عالَم ظاهر و باطن است؛ در این هنگام گنجایش حق را یافته، عرش الهی می‌گردد؛ بنابراین تمامی مراتب و لطایف انسانی را می‌توان جلوه‌های دل دانست. در این مقاله با اشاره به حقیقت دل از دیدگاه عارفان، کوشش می‌شود مراتب آدمی یا همان لطایف سبعه انسانی در دو قوس نزولی و صعودی، بررسی و تحلیل شود.

چکیده انگلیسی:

Islamic mystics, by citing to the recit (Hadith) ‘God created man in His (own) image’, believe that the man is a God-displaying mirror. According to them, there are various Divine names, attributes and manifestions, so the reality of man is one-many that receives various names because of various manifestions. Most of the Muslim mystics believe that the reality of man is his heart and call its manisfestion ‘Latāyef sabae’ (seven subtleties). These subtleties are as follows: nature, soul, reason, heart, secret, hidden secret and the most hidden state. In disciplined Sufi practice (suluk), these seven stages are considered as the stages of man’s perfection. If the ‘soul’ of man perfects his talent, strengthens his power of illumination and becomes a God-displaying mirror, then his soul will be called ‘heart’ that is the meeting point of esoteric and external worlds. At this time, he will be God’s Throne. The persent article, by considering the reality of ‘heart’from Muslim mystics’ points of view, tries to analyze ‘Latāyef sabae’ (seven subtleties) in the arcs of descent and ascent. ____________________