بررسی آیین شمنی و سایر جادوها در داستان «رستم و اسفندیار»
محورهای موضوعی : اسطورهمریم امینی پور 1 * , احمد ابومحبوب 2
1 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
کلید واژه: اسطوره, شاهنامه, رستم, جادو, اسفندیار, آیین شمنی,
چکیده مقاله :
جادو و آیین‌های مربوط به آن، موضوعی است که همواره از جنبه‌های گوناگون مورد توجه انسان بوده است. در شاهکارهای ادبی از جمله شاهنامه فردوسی نیز، این موضوع به چشم می‌خورد. هدف این پژوهش، بررسی جادوها و آیین‌های جادویی در داستان رستم و اسفندیار است. بدین منظور، کوشیده شده است تا با روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، ضمن بررسی و تحلیل جادوهای این داستان و آیین‌های مربوط (مانند آیین شمنی و شمنیسم، جادو درمانی، سلاح جادویی، رویین‌تنی و شکست طلسم آن و سایر جادوها)، به بررسی تطبیقی این موارد در دنیای واقعی و نیز مقایسه آنها با اساطیر اقوام دیگر پرداخته شود. سپس، علل رویکرد بشر به امور جادویی و ماوراءالطبیعه و همچنین، میزان تاثیر قدرت‌های جادویی در جاودانگی یا فناپذیری دارندگان چنین قدرت‌هایی مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل آنکه وجوه مشترکی میان جادوها و آیین‌های جادویی در این داستان با جامعه ایران باستان و سایر تمدن‌های باستانی و نیز، شباهت‌هایی میان اسطوره‌های داستان با برخی از اساطیر اقوام دیگر به چشم می‌خورد. دیگر آنکه از عمده‌ترین دلایل توجه و گرایش بشر به جادو و قدرت‌های ماورایی و خلق قهرمانان اسطوره‌ای، غلبه او بر ناتوانی خویش در مقابله با رنج‌ها و سختی‌های زندگی و دستیابی به بزرگترین آرزویش، یعنی حیات جاودانه است. همچنین درمی‌یابیم تحقّق این آرزو حتی در مورد اسطوره‌های ساخته ذهن بشر نیز علی‌رغم داشتن قدرت‌های جادویی و نامیرایی، امکان‌پذیر نیست و سرانجام آنها شکست و مرگ است.
Magic and rituals has always been considered by man in various aspects. We can see this subject in literary masterpieces, such as Shahnāmeh. The aim of present article is to study magic and magical rituals in the story of Rostam and Esfandiar. For this purpose, we try to analysis the spells mentioned in the story and their related rituals (like shamanistic rites, magic therapy, magical weapon, invulnerability, breaking the spell) and to compare them with the myths of other nations. Then, we consider the reasons of man’s inclination to magic and the effect of magic powers on immortality or mortality of the owners of these powers. As a result, there are many common features between the magic and magical rites of the story of Rostam and Esfandiar and Iranian ancient society; also there are some similarities between the myths of the story and the myths of other nations. As an another result, one of the main reasons of man’s inclination to magic, magical powers and creation of mythical heroes is overcoming of his weakness to confront the suffering and hardships of life and achieving his greatest wish, immortality. Despite having magic powers and being immortal, it is not possible for man to achieve this wish and eventually he will be defeated and dead.