مدلسازی مولفه ها و ابعاد ارزیابی عملکرد سازمانی متناسب با شرایط محیطی ایران

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

مسعود بختیاری ¹ (دانشجوی دکتری حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)
محمد کاشانی پور ² (دانشیار گروه حسابداری دانشکده مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.)
رضا غلامی جمکرانی ³ (گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)
حسین جهانگیر نیا ⁴ (گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/10/02 تاریخ پذیرش : 1398/11/01 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: ارزیابی عملکرد سازمانی, شرایط محیطی ایران, کارت ارزیابی متوازن, نظریه داده بنیاد,

چکیده مقاله :

هرچه را که نتوان انداز ه گیری کرد، نمی‌توان کنترل کرد و هر چه را که نتوان کنترل کرد، مدیریت آن امکان‌پذیر نخواهد بود؛ بنابراین موضوع اصلی در تمام تجزیه‌وتحلیل‌های سازمانی، عملکرد است و بهبود آن مستلزم انداز ه گیری است و ازاین‌رو یک سازمان بدون سیستم ارزیابی عملکرد قابل‌تصور نیست. یکی از مهم‌ترین ابزارها جهت اندازه‌گیری عملکرد، کارت ارزیابی متوازن (BSC) است. بر همین اساس تدوین مدلی جهت ارزیابی عملکرد سازمانی متناسب با شرایط محیطی ایران در جوامعی که خواهان حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و معنوی در سازمان‌های خود هستند، ضروری است. روش پژوهش به‌صورت کیفی (مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته) و مبتنی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد و با بهره‌گیری از نرم‌افزار maxqda است. نمونه‌گیری، با روش گلوله برفی انجام‌شده که بر مبنای آن 29 مصاحبه صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بعد جدیدی تحت عنوان مسئولیت‌ اجتماعی با رویکرد اسلامی به‌عنوان زیربنایی‌ترین عنصر در ارزیابی عملکرد سازمانی به ابعاد مدل سنتی اضافه شود. همچنین بر مبنای یافته‌های تحقیق، مدل پارادایمی پیشنهادی شامل عوامل علی (محیط ارزشی، تحقق اهداف استراتژیک، ارتقاء تصمیم‌گیری، مدیریت عملکرد)، عوامل مداخله‌گر (شرایط سازمانی، شرایط محیط کلان)، عوامل زمینه‌ای (جهان‌بینی اسلامی، فرهنگ عمومی کشور)، پدیده محوری (ارزیابی عملکرد سازمانی در شرایط محیطی ایران)، راهبردها (مسئولیت‌پذیری اجتماعی با رویکرد اسلامی، رشد و یادگیری، فرآیندهای داخلی، تکریم مشتریان و مالی) و پیامدها (رضایت الهی، تعالی انسان، تعالی سازمانی) است.

چکیده انگلیسی:

Everything that cannot be controlled cannot be controlled and anything that cannot be controlled will not be managed, so the central issue in all organizational analysis is performance and improvement requires measurement and Therefore, an organization without a performance appraisal system cannot be imagined. One of the most important tools for measuring performance is the BSC. Accordingly, it is necessary to develop a balanced scorecard model based on the Islamic approach in societies that seek to govern ethical and spiritual values in their organizations. The research method is qualitative (semi-structured interviews) based on grounded theory using maxqda10 software. Sampling was done by snowball method based on 29 interviews. The findings show that a new dimension of social responsibility with the Islamic approach as the most fundamental element in evaluating organizational performance is added to the traditional model. Also based on the research findings, the proposed paradigm model includes causal factors (value environment, realization of strategic goals, decision making, performance management), confounding factors (organizational conditions, macro environment conditions), contextual factors (Islamic worldview, general culture of the country), pivotal phenomenon (organizational performance evaluation in Iranian environmental conditions), strategies (Islamic social responsibility, growth and learning, internal processes, Customer Reverence,financial) and consequences (god satisfaction, excellence Human, organizational efficiency).

منابع و مأخذ:

*      قرآن کریم

*      آژنگ، احمد، (1398)، مروری بر مدل‌های اندازه‌گیری عملکرد، هفدهمین همایش ملی حسابداری ایران،3 و 4 مهرماه، پردیس فارابی دانشگاه تهران.

*      احمدوند، علی‌محمد. تربتی، امیر. پور رضا، ناصر. نادری، مهدی. فیروز شاهی، محسن. (1391)، مدل تلفیقی کارت امتیازی متوازن و تعالی به‌منظور بهبود عملکرد؛ مطالعه موردی، فصلنامه راهبردهای آموزش، دوره 5، شماره 1، صص 51-58.

*      ادیب زاده، مریم. نجف بیگی، رضا. موسی خانی، مرتضی. دانش فرد، کرم اله. عالم تبریز، اکبر، (1396)، طراحی الگوی مدیریت عملکرد برای سازمان‌های دولتی، فصلنامه علمی مدیریت منابع در نیروی انتظامی، شماره 19، صص.1 تا 24.

*      الوانی، سید مهدی؛ میر سپاسی، ناصر؛ مجیبی، تورج، (1384)، توسعه مدل امتیاز متوازن در بخش دولتی، فصلنامه علمی تخصصی مدیریت، سال دوم، شماره 5، صص.1 تا 16.

*      پناهی بروجردی، نعمت‌الله، (1390)، شاخص تکریم مشتری در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره دوم، صص.153 تا 177.

*      پور حیدری، امید (1383)، حسابداری اسلامی و حسابداری مرسوم: ناسازگار یا مکمل، حسابرس، شماره 26، صص.55 تا 61.

*      جعفری، مصطفی. رضایی نور، جلال. اخوان، پیمان، (1389)، توسعه مدل کارت امتیازی متوازن مدیریت دانش: مطالعه موردی یک گروه صنعتی تحقیقاتی دولتی در ایران، دانشور رفتار مدیریت و پیشرفت، سال 17، شماره 44، صص. 363 تا 394.

*      دانیالی ده حوض، محمود. علامه، سید محسن. صفری، علی (1397)، طراحی الگوی مدیریت جانشین پروری با رویکرد داده بنیاد، پژوهش‌نامه مدیریت تحول، سال دهم، شماره 19، صص.105 تا 140.

*      دیانتی دیلمی، زهرا. مشهدی، سیده پریسا. (1395)، بررسی امکان‌سنجی پیاده‌سازی حسابداری اسلامی در ایران؛ از منظر خبرگان دانشگاهی، دو فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، سال پنجم، شماره دوم. صص 111-132.

*      رازینی، روح اله. عزیزی، مهدی، (1394)، طراحی الگوی تصمیم‌گیری با رویکرد اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 23، شماره 4، صص.73 تا 100.

*      سید نقوی، میرعلی؛ فرهادی، علی، (1395)، ارزیابی عملکرد سازمانی از منظر نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال 5، شماره 15، صص.21 تا 39.

*      شاهین، آرش. رضایی دولت‌آبادی، حسین. کوچکیان، میلاد، (1391)، ارائه الگوی یکپارچه BSC و EFQM و تحلیل تأثیر آن بر استراتژی‌های سازمانی و عملکرد (مطالعه موردی مجتمع شهرداری اصفهان)، مجله بین‌المللی تحقیقات دانشگاهی در اقتصاد و علوم مدیریت، سال اول، شماره سوم، صص.41 تا 57.

*      شور ورزی، محمدرضا؛ مرادی، محسن؛ قمیان، محمدمهدی (1390)، کارت ارزیابی متوازن و اندازه‌گیری عملکرد سازمان‌های بخش عمومی، پژوهش‌های تجربی حسابداری، سال اول، شماره 1، صص 101-121.

*      صادقی نیارکی، حمیدرضا، (1394)، تبیین الگوی تعاملی و رفتاری تاجر مسلمان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع).

*      صادقی، امیر، (1395)، رساله دکتری مدیریت بازاریابی بین‌الملل، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده مدیریت و اقتصاد، طراحی و تبیین مدل تبلیغات اثربخش با رویکرد اسلامی- ایرانی.

*      عالم تبریز، اکبر؛ محمدی، امیر سالار؛ پیشوایی، میر سالار، (1392)، ارزیابی پایداری صنعت معدن با رویکرد کارت امتیازی متوازن تحلیل سلسله مراتبی (BSC-AHP)، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی، سال یازدهم، شماره 28، صص.21 تا 40.

*      غلامی جمکرانی، رضا و نیکو مرام، هاشم، رهنمای رود پشتی، فریدون، (1393)، مؤلفه‌های کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسلامی، فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال 4، شماره 13، صص 23 تا 40.

*      کریم نجاتی، محمد، (1396)، بررسی رویکردهای ارزیابی عملکرد در سازمان‌ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت MBA، دانشکده مهندسی مواد و صنایع، دانشگاه سمنان.

*      کیارزم، آمنه. کوهکن، فرهاد، (1392)، اولویت‌بندی اثربخش ارزش‌های مدیریت کیفیت جامع بر عملکرد مالی با استفاده از AHP، مجله تحقیقات علمی پایه و کاربردی، سال 3، شماره 4، صص.197 تا 202.

*      نصرت پناه، سیاوش. حصیرچی، امیر. دهقانی، محبعلی، (1397)، طراحی الگوی ارزیابی عملکرد سازمانی بانک انصار، پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، دوره 10، شماره 1، صص.187 تا 210.

*      نمازی، محمد. قدیریان آرانی، محمدحسین. حسن شهرت، (1395)، منظر پنجم ارزیابی متوازن. مجله بررسی‌های حسابداری، دوره 3، شماره 12، صص.83 تا 110.

*      نوروزی، محمدرضا. دانائی فرد، حسن. فانی، علی‌اصغر و حسن‌زاده، علیرضا، (1393)، پردازش نظری مسئولیت اجتماعی بر مبنای نظریه داده بنیاد، فصلنامه علمی و پژوهشی بهبود مدیریت، سال هشتم، شماره چهارم، صص.5 تا 34.

*      موسوی داوودی، سید مهدی. حضوری، محمدجواد. نجاری، رضا و رستگار، عباسعلی، (1396)، ارزیابی میدانی الگوی ارزش‌های سازمانی مبتنی بر آموزه‌های نهج‌البلاغه، فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 25، شماره، صص.91 تا 121.

*      مقیمی، سید محمد. اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام، تهران، انتشارات راه دان

*      همایونفر، مهدی. امیر تیموری، علیرضا، (1398)، ارزیابی عملکرد متوازن تأمین‌کنندگان با رویکرد ترکیبی دیماتل-تحلیل پوششی داده‌ها در حضور عوامل نامطلوب، پژوهش‌های نوین در ریاضی، سال 5، شماره 18، صص.31 تا 48.

*      Abdullah, Mohamad Azmi and Sabar, Salehudin and Abu, Falah (2017) , Factors determining Islamic financial literacy among undergraduates, Journal of Emerging Economies & Islamic Research 5(2),pp. 67 – 76.

*      Creswell J, (2003),Research design: qualitative, quantitative, and mixed approaches. London: Sage Publications.

*      Duman, M. Taskaynatan,M. Kongar, E. Rosentrater, A. (2018), Integrating Environmental and Social Sustainability Into Performance Evaluation: A Balanced Scorecard-Based Grey-DANP Approach for the Food Industry. Front. Nutr. Pp. 5–65.

*      Flint, DJ, (1998), 'Change in customers' desired value: a grounded theory study of its nature and processes based on business customers' lived experience in the US automotive industry', PhD Thesis, The University of Tennessee, Tennessee.

*      Harwati and Y Permana (2017), Islamic value to the modification of BSC model (a case study in evaluating company performance), IOP Conference Series: Materials Science and Engineering,pp.1-9.

*      Htay and Salman, (2013), Balanced Score Card Approach for Better Shari’ah Corporate Governance, American Journal of Applied Sciences 10 (12): 1553-1557.

*      Hristov,ivo.chirico,antonio.appolloni,andrea, (2019), Sustainability Value Creation, Survival, and Growth of the Company: A Critical Perspective in the Sustainability Balanced Scorecard (SBSC), Sustainability — Open Access Journal,pp.1-19.

*      Hudnurkar, M. & Rathod, U. (2017). Collaborative practices with suppliers in Indian manufacturing multinationals. Journal of Global Operations and Strategic Sourcing, 10(2), 1-28.

*      Khomba, (2011), Redesigning the Balanced Scorecard Model: An African Perspective, Doctor of Philosophy (Financial Management Sciences), Faculty of Economic and Management Sciences at the University of Pretoria Pretoria South Africa.

*      Lee, j. A, (2001), grounded theory: Integration and internalization in ERP adoption and use, DigitalCommons@University of Nebraska - Lincoln

*      Mohamad Azmi Abdullah,Siti Nur Aqilah Ab Wahab, Salehudin Sabar, Falah Abu, (2017), Factors determining Islamic financial literacy among undergraduates, Journal of Emerging Economies & Islamic Research,pp. 67 – 76.

*      Ramli & Janor(2006), Hadhari Scorecard: An Islamic Perspective Balanced Scorecard, Conference Paper, International Conference VII Accounting, Commerce and Finance: The Islamic Perspective, At Kingdom of Bahrain,pp.1-23.

*      Strauss, A. and Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research. Newbury Park: sage

*      Tappura, S. Sievänen, M. Heikkilä, J. Jussila, A. and Nenonen, N. (2015). A management accounting perspective on safety. Safety science, 71, pp.151-159.

*      Varmazyar, M. Dehghanbaghi, M. & Afkhami, M. (2016). A novel hybrid MCDM model for performance evaluation of research and technology organizations based on BSC approach. Evaluation and Program Planning, pp.25-58.