کشف جرم، ‏‏تحت نظر و افتراقی شدن حقوق مظنون در نظام‏‏های دادرسی کیفری ایران، ‏‏فرانسه و آمریکا

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری

محمد مسعود ملازمیان ¹ , عباس شیخ الاسلامی ² , محمد آشوری ³ , مجید شایگان فرد ⁴

1 - دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرمشناسی گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]
2 - دانشیارگروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران، (نویسنده مسئول): [e-mail]
3 - استاد گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]
4 - استادیار گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1401/05/31 تاریخ پذیرش : 1402/01/19 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: ‏‏حق بر وکیل, ‏‏مظنون, ‏‏دادرسی افتراقی, ‏‏حق بر آگاهی, تحت نظر,

چکیده مقاله :

حفظ امنیت و حقوق و آزادی های فردی، اهداف دوگانه آیین دادرسی کیفری است. تحقق این اهداف بطور همزمان در جرایم خاص مانند جرایم تروریستی و امنیتی، امری دشوار است. با توجه به کافی نبودن مقررات دادرسی کیفری عمومی در این حوزه، قانونگذاران ناچار به اتخاذ سیاست کیفری افتراقی در این حوزه شده اند. مرحله تحت نظر که با ویژگی های خاص خود، بیش از هر مرحله دیگری امکان نقض حقوق مظنون را به ذهن متبادر می سازد، در معرض رویکردهای افتراقی نیز قرار گرفته است. نظام های دادرسی کیفری فرانسه و امریکا با رویکرد افتراقی به حقوق مظنون در مرحله تحت نظر جرایم خاص، اقدام به پیش بینی ضابطان خاص، تمدید مدت تحت نظر، کیفیت اطلاع رسانی موضوع اتهام و ادله آن و حقوق دفاعی مظنون و محدودیت مداخله آزادانه وکیل مظنون کرده اند. در نظام دادرسی کیفری ایران رویکرد افتراقی، نه در قانون بلکه در رویه قضایی و بخشنامه های صادره ملاحظه می شود که چالش مهم مرحله تحت نظر است. دراین بین، نظام فرانسوی با اصلاحات متعدد و تحت تاثیر کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، توازن بیشتری در رویکرد افتراقی بین حقوق مظنون و حق بر امنیت ایجاد کرده است.

چکیده انگلیسی:

Maintaining security and protecting individual rights and liberty are the dual goals of criminal procedure. It is difficult to achieve these goals simultaneously in specific types of crimes such as terrorism and security crimes. Due to inadequate general criminal procedure rules in this area, legislators have been forced to adopt a differential criminal policy in this regard. The stage of being in custody, which- due to its special characteristics- brings to mind the possibility of violating the suspect's rights more than any other stage, has also been subject to differential approaches. Having a differential approach to the suspect's rights in custody for specific crimes, the criminal justice systems of France and the United States designate special officers, extend the custody period, communicate the suspect’s accusations and its evidence as well as his/her defence rights, and restrict the free involvement of the suspect’s attorney. In criminal justice system of Iran, Unforeseen differentiation approach in law but this procedure in jurisprudence and circular is a important challenge. Meanwhile, due to the numerous reforms and the influence of the European Convention on Human Rights, the differential approach of the criminal justice system of France has achieved a more appropriate balance between the suspect's rights and the right to security.