• صفحه اصلی
  • بررسی تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب در حال توسعه (ایران، برزیل، پاکستان، ترکیه، مصر و مکزیک)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : JISDS-1604-10311 بازدید : 74 صفحه: 7 - 19

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب در حال توسعه (ایران، برزیل، پاکستان، ترکیه، مصر و مکزیک)

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

فتح الله ویسی ناب 1 (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (نویسنده مسئول) (Email: borhan.vasi@yahoo.com)
میر ستار صدر موسوی 2 (استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/01/27 تاریخ پذیرش : 1398/02/21 تاریخ انتشار : 1397/08/01

کلید واژه: شاخص نابرابری جنسی, توسعه انسانی, کشورهای در حال توسعه, شاخص چند بعدی فقر,

چکیده مقاله :

توسعه انسانی درباره ایجاد محیطی که در آن مردم بتوانند استعدادهای بالقوه خود را شکوفا کرده، مولد باشند و زندگی خود را بر اساس نیازها و منافعشان بسازند، بحث می کند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی آن است تا وضعیت شاخص توسعه انسانی، شاخص نابرابری جنسی و شاخص چند بعدی فقر را در کشورهای در حال توسعه مشخص و با هم مقایسه نمایید. نتایج تحقیق بیانگر آن است که کشورهای منتخب در وضعیت مناسبی به لحاظ شاخص توسعه انسانی قرارا دارند زیرا تنها دو کشور پاکستان و مصر به ترتیب با مقدار شاخص توسعه انسانی 537/0 و 689/0 در گروه کشورهای با توسعه انسانی پایین و متوسط قرار دارند و سایر کشورها به ترتیب ترکیه، مکزیک، ایران و برزیل با مقادیر شاخص توسعه انسانی 759/0، 756/0، 749/0 و 744/0 در گروه کشورهای با توسعه انسانی بالا قرار می گیرند. به لحاظ شاخص نابرابری جنسی کشور مصر با مقدار 580/0 به لحاظ این شاخص در رتبه 128 جهان و به واقع در پایینترین رتبه به لحاظ کشورهای منتخب قرارا دارد، همچنین کشور ترکیه با مقدار 360/0 به لحاظ این شاخص در رتبه اول کشورهای منتخب و رتبه 69 کشورهای جهان قرار دارد. در نهایت بررسی وضعیت شاخص چند بعدی فقر در این کشورها بیانگر مناسب بودن وضعیت کلی این کشورهاست، زیرا تنها کشور پاکستان با مقدار 237/0 درصد در گروه کشورهای در معرض فقر چند بعدی قرار دارد و سایر کشورها در گروه کشورهای غنی قرار می گیرند.که این نشان دهنده مناسب بودن استانداردهای زندگی در این کشورهاست.

چکیده انگلیسی:

Human development is about creating an environment where people can flourish their talents and potential and productive lives based on their needs and interests to build, argues. This study descriptive approach - analytical subsequently to the Human Development Index, the index of gender inequality and multidimensional poverty index in developing countries to determine and compare them. The results suggest that selected countries in terms of Human Development Index we in good condition, because only two of Pakistan and Egypt respectively 0.537 and 0.689 respectively, the index of human development in low and medium human development countries and other countries such as Turkey, Mexico, Iran and Brazil, with a Human Development Index values 0.759, 0.756, 0.749, 0.744 in countries with high human development are. In terms of gender inequality index Egypt ranked 128 index of 0.580 in the world and is located at the lowest level in selected countries. Turkey also ranks first with the 0.360 in terms of this indicator in selected countries and is ranked 69 in the world. Finally, check the status of multidimensional poverty in these countries represent good indicators of the overall situation of the country,  because Pakistan is the only country with a value of 0.237 in countries at risk of poverty is multidimensional Other countries in the rich countries This indicates that living standards in these countries.

منابع و مأخذ:


  1. آذر، عادل و غلامرضایی، داود (1385). رتبه­بندی استان­های کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده­ها (با به کارگیری شاخص­های توسعه انسانی)، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، سال هشتم، شماره 27، 173-153.
    2.
  2. امیری، نعمت­الله (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، شماره 12، اسفند 1390،صفحات 138-131.
    3.
  3. امیر عضدی، احمد، محمدی، حمید و رضا کریمی، مجید (1388). رتبه­بندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعه­یافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 214-185.
    4.
  4. باصری، بیژن و فرهادی­کیا، علیرضا (1387). تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی،سال شانزدهم، شماره 47،صفحات 23-5.
    5.
  5. بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید و حسین پور، سید مجتبی (1385). بررسی جایگاه استان­های کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه (علمی- پژوهشی)، شماره 19، صفحات39-11.
    6.
  6. چینی پرداز، رحیم، رکابدار، قاسم و یوسفی حاجی آباد، رضا (1385). بررسی توسعه­ی انسانی کشورها با استفاده از روش تحلیل ممیزی آمیخته، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 3، شماره 3، صفحات20-5.
    7.
  7. حسین زاده دلیر، کریم و ملکی، سعید (1385). بررسی وضعیت شاخص­های توسعه انسانی در استان ایلام، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم، صفحات26-1.
    8.
  8. حیدری چیانه رحیم و کرمی، سونیا (1394). بررسی تطبیقی شاخص­های توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخص اقتصادی در دهه اخیر (2013-2004)، مجله اقتصادی، شماره­های 1 و 2، 22-5.
    9.
  9. خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1389). بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 19-1.
    10.
  10. خانی، فضیله و مردانی، مریم (1387). توسعه یافتگی و شاخص­های فقر انسانی و جنسیتی مناطق شهری و روستایی ایران – سال­های 1375 – 1385، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 4، 108 – 75.
    11.
  11. خوب آیند، سعید (1382). بررسی و تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان ایلام، مسکن، شماره 103، 75-66.
    12.
  12. زینل­زاده، رضا، بروزیان، صمد و قجری، علیرضا (1391). بررسی و تعیین شاخص­های توسعه انسانی - آموزش در استان­های کشور (در سال­های 1387 و 1388)، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره دوم، 81-63 .
    13.
  13. سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)،فصلنامه­علمی­پژوهشی،­پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صفحات 223- 183.
    14.
  14. شایان، حمید (1379). مقدمه ای بر توسعه انسانی و عوامل مؤثر برآن در کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
    15.
  15. شیرزادی، رضا (1391). توسعه و توسعه انسانی در قطر، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 18، صفحات 130-109.
    16.
  16. عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، 54-31.
    17.
  17. صادقی، حسین، مسائلی، ارشک، باسخا، مهدی و  مسعود کوهیان (1389). محاسبه شاخص توسعه انسانی استان­ها با استفاده از رتبه بندی فازی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم، شماره 37، صفحات 153-129.
    18.
  18. صادقی، حسین، عبدالهی حقی، سولماز و عبدالله زاده، لیلا (1389). توسعه انسانی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم شماره 24، 304-283.
    19.
  19. طهماسبی، جواد (1391). شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، معاونت پژوهش­های اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 159، تهران، 40-1.
    20.
  20. عربی، زهرا و کاظمی، ابوطالب (1393). تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره هفدهم، 124-109.
    21.
  21. فطرس، حسن و ترکمنی، اسماعیل(1391). توسعه انسانی تعدیل شده و پایدار رشد اقتصادی:مقایسه تطبیقی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، فصلنامه­علمی­پژوهشی، پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم،شماره هفتم،صفحات 92-59.
    22.
  22. محمودی، محمد جواد (1388). محاسبه شاخص توسعه انسانی کشور، استان تهران و شهرستان­های آن، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، 118-81 .
    23.
  23. نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استان­های ایران، فصلنامه علوم بهداشتی، سال 2، شماره 2، 62-55.
    24.
  24. ویسی ناب، فتح­الله، بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم زاده آسمین، حسین (1392). تحلیل تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، سال پنجم، شماره هفدهم. 153 – 170.
    25.
  25.  Anand, S. & Sen, A. (2000), "Human Development and Economic Sustainability ", World Development, Vol 28, No12.
    26.
  26. Bhatia,V. K & Rai,S. C, (2004), "Evaluation of Socio – Economic Development in Small Areas, Areas, sponsored by planning commission Government India", Newdehli.
    27.
  27. Constantini, V., & Monni, S., (2005), "Sustainable human development for European countries", Journal of Human Development, vol. 6, no. 3, pp. 329-351.
    28.
  28. Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N. L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayerg, D. E., Glenn, L. M. D., Hudspeth, T., Mahoney, D., McCahill, L., McIntosh, B., Reed, B., Rizvim, S. A. T., Rizzon, D. M., Simpaticoj, T. and Snappo, R. (2007), "Quality of ife: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective ellbeing". Ecological Economics, 61: 267–276.
    29.
  29. Hou, Jack, Paul Walsh, Patrick. & Zhang, Jing (2014), "The Dynamics of Human Development index", the Social Science journal.
    30.
  30. Suri, T. Boozer, M .A. Ranis, G. Stewart, F. (2011), "Paths to Success: The Relationship between Human Development and Economic Growth", World Development, 39(4), pp. 506–522.
    31.
  31. UNDP (2014), Human Development Report 2014, NY: Oxford University Press.
    32.
  32. UNDP, (2014), Human Development report Brazil, pp 1-5.
    33.
  33. UNDP, (2014), Human Development report Egypt, pp 1-5.
    34.
  34. UNDP, (2014), Human Development report Iran (Islamic Republic of), pp 1-5.
    35.
  35. UNDP, (2014), Human Development report Mexico, pp 1-5.
    36.
  36. UNDP, (2014), Human Development report Pakistan, pp 1-5.
    37.
  37. UNDP, (2014), Human Development report Turkey, pp 1-5.
    38.
  38. UNDP, (2013), Human Development report Turkey, pp 1-5.
    39.
_||_

  1. آذر، عادل و غلامرضایی، داود (1385). رتبه­بندی استان­های کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده­ها (با به کارگیری شاخص­های توسعه انسانی)، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، سال هشتم، شماره 27، 173-153.
    2.
  2. امیری، نعمت­الله (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، شماره 12، اسفند 1390،صفحات 138-131.
    3.
  3. امیر عضدی، احمد، محمدی، حمید و رضا کریمی، مجید (1388). رتبه­بندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعه­یافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 214-185.
    4.
  4. باصری، بیژن و فرهادی­کیا، علیرضا (1387). تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی،سال شانزدهم، شماره 47،صفحات 23-5.
    5.
  5. بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید و حسین پور، سید مجتبی (1385). بررسی جایگاه استان­های کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه (علمی- پژوهشی)، شماره 19، صفحات39-11.
    6.
  6. چینی پرداز، رحیم، رکابدار، قاسم و یوسفی حاجی آباد، رضا (1385). بررسی توسعه­ی انسانی کشورها با استفاده از روش تحلیل ممیزی آمیخته، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 3، شماره 3، صفحات20-5.
    7.
  7. حسین زاده دلیر، کریم و ملکی، سعید (1385). بررسی وضعیت شاخص­های توسعه انسانی در استان ایلام، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم، صفحات26-1.
    8.
  8. حیدری چیانه رحیم و کرمی، سونیا (1394). بررسی تطبیقی شاخص­های توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخص اقتصادی در دهه اخیر (2013-2004)، مجله اقتصادی، شماره­های 1 و 2، 22-5.
    9.
  9. خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1389). بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 19-1.
    10.
  10. خانی، فضیله و مردانی، مریم (1387). توسعه یافتگی و شاخص­های فقر انسانی و جنسیتی مناطق شهری و روستایی ایران – سال­های 1375 – 1385، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 4، 108 – 75.
    11.
  11. خوب آیند، سعید (1382). بررسی و تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان ایلام، مسکن، شماره 103، 75-66.
    12.
  12. زینل­زاده، رضا، بروزیان، صمد و قجری، علیرضا (1391). بررسی و تعیین شاخص­های توسعه انسانی - آموزش در استان­های کشور (در سال­های 1387 و 1388)، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره دوم، 81-63 .
    13.
  13. سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)،فصلنامه­علمی­پژوهشی،­پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صفحات 223- 183.
    14.
  14. شایان، حمید (1379). مقدمه ای بر توسعه انسانی و عوامل مؤثر برآن در کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
    15.
  15. شیرزادی، رضا (1391). توسعه و توسعه انسانی در قطر، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 18، صفحات 130-109.
    16.
  16. عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، 54-31.
    17.
  17. صادقی، حسین، مسائلی، ارشک، باسخا، مهدی و  مسعود کوهیان (1389). محاسبه شاخص توسعه انسانی استان­ها با استفاده از رتبه بندی فازی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم، شماره 37، صفحات 153-129.
    18.
  18. صادقی، حسین، عبدالهی حقی، سولماز و عبدالله زاده، لیلا (1389). توسعه انسانی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم شماره 24، 304-283.
    19.
  19. طهماسبی، جواد (1391). شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، معاونت پژوهش­های اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 159، تهران، 40-1.
    20.
  20. عربی، زهرا و کاظمی، ابوطالب (1393). تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره هفدهم، 124-109.
    21.
  21. فطرس، حسن و ترکمنی، اسماعیل(1391). توسعه انسانی تعدیل شده و پایدار رشد اقتصادی:مقایسه تطبیقی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، فصلنامه­علمی­پژوهشی، پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم،شماره هفتم،صفحات 92-59.
    22.
  22. محمودی، محمد جواد (1388). محاسبه شاخص توسعه انسانی کشور، استان تهران و شهرستان­های آن، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، 118-81 .
    23.
  23. نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استان­های ایران، فصلنامه علوم بهداشتی، سال 2، شماره 2، 62-55.
    24.
  24. ویسی ناب، فتح­الله، بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم زاده آسمین، حسین (1392). تحلیل تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، سال پنجم، شماره هفدهم. 153 – 170.
    25.
  25.  Anand, S. & Sen, A. (2000), "Human Development and Economic Sustainability ", World Development, Vol 28, No12.
    26.
  26. Bhatia,V. K & Rai,S. C, (2004), "Evaluation of Socio – Economic Development in Small Areas, Areas, sponsored by planning commission Government India", Newdehli.
    27.
  27. Constantini, V., & Monni, S., (2005), "Sustainable human development for European countries", Journal of Human Development, vol. 6, no. 3, pp. 329-351.
    28.
  28. Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N. L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayerg, D. E., Glenn, L. M. D., Hudspeth, T., Mahoney, D., McCahill, L., McIntosh, B., Reed, B., Rizvim, S. A. T., Rizzon, D. M., Simpaticoj, T. and Snappo, R. (2007), "Quality of ife: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective ellbeing". Ecological Economics, 61: 267–276.
    29.
  29. Hou, Jack, Paul Walsh, Patrick. & Zhang, Jing (2014), "The Dynamics of Human Development index", the Social Science journal.
    30.
  30. Suri, T. Boozer, M .A. Ranis, G. Stewart, F. (2011), "Paths to Success: The Relationship between Human Development and Economic Growth", World Development, 39(4), pp. 506–522.
    31.
  31. UNDP (2014), Human Development Report 2014, NY: Oxford University Press.
    32.
  32. UNDP, (2014), Human Development report Brazil, pp 1-5.
    33.
  33. UNDP, (2014), Human Development report Egypt, pp 1-5.
    34.
  34. UNDP, (2014), Human Development report Iran (Islamic Republic of), pp 1-5.
    35.
  35. UNDP, (2014), Human Development report Mexico, pp 1-5.
    36.
  36. UNDP, (2014), Human Development report Pakistan, pp 1-5.
    37.
  37. UNDP, (2014), Human Development report Turkey, pp 1-5.
    38.
  38. UNDP, (2013), Human Development report Turkey, pp 1-5.
    39.

مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]