شناسایی و تبیین مؤلفه‌های فرهنگی مؤثر بر شکل‌گیری آرایه‌های معماری آرامگاهی (موردمطالعه: آرامگاه تاریخی شیخ عبدالصمد و آرامگاه معاصرحافظ)

محورهای موضوعی : معماری

مژگان رضاپناه ¹ , وحید قبادیان ² , فرشته حبیب ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/02/19 تاریخ پذیرش : 1403/08/19 تاریخ انتشار : 1403/09/21

کلید واژه: هویت معماری, عوامل فرهنگی, معماری آرامگاهی, آرامگاه حافظ, آرامگاه شیخ عبدالصمد ,

چکیده مقاله :

بناهای آرامگاهی ازجمله آثار معماری هستند که برگرفته از آداب‌و رسوم و فرهنگ و مذهب کشور خویش ایجادشده‌اند. لذا برای شناخت هویت معماری و هنری نهفته در این نوع بناها می‌بایست؛ مفاهیم اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و... آن کشور را که در بستر ادوار تاریخی شکل‌گرفته، موردبررسی قرارداد. مقاله حاضر به بازخوانی مفاهیم فرهنگی مؤثر بر شکل‌گیری هویت در آرامگاه‌های ایرانی می‌پردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای - میدانی انجام پذیرفته است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و تبیین مؤلفه‌های سازنده هویت در معماری آرامگاه‌های ایرانی با نگرش فرهنگی است تا بتوان با بازیابی و به‌کارگیری آن‌ها در معماری معاصر، آرامگاه‌های امروزی را به بناهای هویتمند تبدیل نمود. در راستای دستیابی به هدف تحقیق مؤلفه‌های هویت‌ساز معماری و عوامل فرهنگی در تعامل میان هویت و معماری در دو بنای آرامگاهی تاریخی (آرامگاه شیخ عبدالصمد) و معاصر (آرامگاه حافظ) موردبررسی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در هر دو بنای آرامگاهی توجه به عناصر هویت‌ساز فرهنگی مورد تأکید بوده است، تغییرات فرهنگی و نوع نگاه معمار به رفع نیازهای اجتماعی- فرهنگی ازجمله عاملی است که موجب تفاوت در معماری دو بنا شده است. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان چنین نتیجه گرفت که تلفیق عناصر کالبدی سنتی و مدرن در فرم، مصالح و هندسه و همچنین به‌کارگیری الگوهای زیست‌محیطی و اقلیمی همچون الگوی باغ و کوشک، عناصر اربعه طبیعت و توجه به اقلیم منطقه می‌تواند ضمن احیای هویت معماری و فرهنگ غنی ایرانی اسلامی، حفظ پایداری و صرفه اقتصادی را نیز به همراه دنبال داشته باشد.

چکیده انگلیسی:

shrine buildings are among the architectural works that were created based on the customs, culture and religion of their country. Therefore, to know the identity of architecture and art hidden in this type of buildings; He examined the social, religious, cultural concepts, etc. of that country, which was formed in the context of historical periods. The current paper deals with rereading the cultural concepts that influence the formation of identity in Iranian shrines. The research method is descriptive-analytical and data collection is based on field-library studies. The main goal of the research is to identify and explain the components of identity in the architecture of Iranian shrines with a cultural perspective, so that by recovering and using them in contemporary architecture, today's shrines can be transformed into identity buildings. In order to achieve the goal of the research, the identity building components of architecture and cultural factors in the interaction between identity and architecture were investigated in two historical (shrine of Sheikh Abdul Samad) and contemporary (shrine of Hafez). The findings of the research show that attention to the elements of cultural identity has been emphasized in both shrines, cultural changes and the way the architect looks at meeting socio-cultural needs is one of the factors that caused the difference in the architecture of the two buildings. In a general summary, it can be concluded that the integration of traditional and modern physical elements in form, materials and geometry, as well as the use of environmental and climatic patterns is

منابع و مأخذ:

افراز، سميرا؛ اسدبيگی، مسعود.(1401). واكاوی نشانه های حکمت هنر اسلامي در معماري بومي همدان (موردمطالعه: آرامگاه ابن سينا و گنبد علويان)، مطالعات میان رشته ای معماری ایران، 1(1): 77-87.
پرویزی، الهام. (1388). معماری ملی از دیدگاه هویت فرهنگی، مطالعات ملي، 10(3): 81-108.
پرویزی، الهام؛ بمانیان، محمد رضا؛ مهدوی نژاد، محمد جواد. (1397). رویکردی نو در تبیین عناصر هویت‌ساز معماری جهت ارتقاء هویت کالبدی بافت های تاریخی، شهرنگار،73:43-55.
پروین، نادر.(1401). پیوند مؤلفه‌های فرهنگی هویت ایران باستان با امر سیاست در شاهنامه، مطالعات ملي،23(2):121-136.
تقوایی، سید حسین.(1395). از سبک تا هویت معماری، هنرهای زیبا، معماری وشهرسازی، 23 (2):65-73.
خیرخواه، مجید.(1400). تلاش برای حفظ جایگاه هویت معماری همراه با توسعه شهرنشینی در معماری معاصر با تاکید بر آسمانخراش هامونگ چین. شباک. 7(2):189-198.
رحمتی زاده، علی؛ سلطان زاده، حسین؛ اعتصام، ایرج؛ مختاباد امرئی، سیدمصطفی. (1398). نقش محیط و فرهنگ در شکل گیری آرامگاه های دوره اسلامی در حاشیه جنوبی دریای خزر، اندیشه معماری، 3(5)، 60-83.
سلطانزاده، حسین. (1393). نقش جغرافیا و فرهنگ در شکل‌گیری بام در واحدهای مسکونی، پژوهشهای جغرافیای انسانی، 46(2): 449-469.
سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج؛ حبیب، فرح، (1392). بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری، هویت شهر، 25(10):15-26.
فیض آبادی، محمود؛ شیر رفیع اردکانی، مریم. (1397). بیان هویت در معماری معاصر ایران با تاکید بر سازه گرایی، هنر های زیبا، معماری وشهرسازی، 21(3):61-69.
قطبی، علی اکبر.(1394). مفهوم هویت ومعماری امروز ایران، فرهنگ وهنر، آیینه خیال، 11: 35-43.
قهرمانی، ندا (1396). حکمت هنر اسلامی و تجلی آن در معماری بومی ايران؛ مطالعه موردی: معماری بومی كرمانشاه، سومین كنگره بین المللی علوم زمین و توسعه شهری و اولین كنفرانس هنر، معماری و مدیریت شهری، تهران.
کریمی، علی؛ پارسا، ندا.(1398). سیاستگذاری هویت ملی و الزامات راهبردی آن برای ایران، مطالعات ملي، 20(1)، 3-20.
کریمی، علی؛ مؤذن، محمدهادی.(1390). تنوگ فرهنگی، تداوم همزیستی آنها در ایران، مطالعات ملي، 12(1)، 25-52.
گل محمدی، احمد. (1396). جهانی شدن فرهنگ وهویت، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
مهتدی، علیرضا؛ فولادی، وحدانه.(1400)، آمیختگی فرهنگ و معماری شهری با سرشت انسان ایرانی، پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی، 4(11)،20-31.
مومنی دهقی، کورش (1397). بررسی رابطه فرهنگ با معماری آرامگاهی و تأثیر آن در طرح آرامگاه بوعلی سینا همدان، پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی، 1(1)،25-32.
نظیف، حسن. (1392). پایداری اندام های معماری ایرانی در گذار از دوران اسلامی. باغ نظر، 10(24)، 57-68.
Bermejo Fernandez, C & Hui, P. (2022). Life, the Metaverse and Everything: An Overview of Privacy, Ethics, and Governance in Metaverse.
Correa, C. (2018). Architecture and Identity. Singapore: Concept Media Pte Ltd.
Damar, M. (2022). Metaverse Shape of Your Life for Future: A bibliometric snapshot, Journal of Metaverse, 1(1), 1-8.
Huang, J. Sun, P. Zhang, W. (2022). Analysis of the Future Prospects for the Metaverse, Advances in Economics, Business and Management Research, 648.