تحلیل اصل تناظر در آیین دادرسی کار جمهوری اسلامی ایران در پرتو اسناد سازمان بین‌المللی کار
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامیمحمود عادلی شهیر 1 , آیت مولائی 2 * , حسن موثقی 3
1 - محمود عادلی شهیر، دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه آزاد تبریز.
2 - دانشیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده علوم انسانی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
کلید واژه: اصل تناظر, دادرسی کار, سازمان بین‌المللی کار, عدالت, حقوق بشر.,
چکیده مقاله :
اصل تناظر به عنوان یکی از ارکان اساسی دادرسی عادلانه به معنای برابری فرصت‌ها برای طرفین دعوی در دفاع از حقوقشان است. این مقاله با هدف تحلیل دقیق این اصل در آیین دادرسی کار جمهوری اسلامی ایران و مقایسه آن با استانداردهای بین‌المللی، به‌ویژه مقاوله‌نامه‌های سازمان بین‌المللی کار ، تدوین شده است. برای اجرای این تحقیق، از روش تحقیق: توصیفی- تطبیقی-تحلیلی استفاده شده است و به این سوال پاسخ داده شده است که: جایگاه اصل تناظر در آیین دادرسی کار جمهوری اسلامی ایران در پرتو اسناد سازمان بین‌المللی کار چیست؟ نتایج مهم تحقیق حاضر نشان می‌دهد که علی‌رغم توجه قوانین داخلی ایران به این اصل، کاستی‌هایی در اجرا مشاهده می‌شود. مهمترین این کاستی‌ها شامل عدم اطلاع‌رسانی به موقع، نبود فرصت برابر برای دفاع، و کمبود آموزش قضات است. بنابراین در پایان، پیشنهاداتی همچون اصلاح قوانین، استفاده از سامانه‌های الکترونیکی و استفاده از تجارب موفق بین‌المللی ارائه شده است.
Acceptance date: 2025/01/31 Extended abstract Introduction: The rapid advancement of artificial intelligence (AI) has profoundly influenced the legal domain, particularly labor law. This study explores the potential role of AI in shaping the future of Iran’s legal system, focusing on its impact on judicial processes, legal research, and the resolution of labor disputes between workers and employers. The principle of equality of arms, also known as the principle of contradiction (اصل تناظر), is a cornerstone of fair trial procedures, ensuring that both parties in a dispute—workers and employers—have equal opportunities to present evidence, access documents, and defend their rights. In the Islamic Republic of Iran, labor laws, including Articles 25, 27, 164, and 165 of the Labor Code, nominally recognize this principle. However, practical challenges such as delays in information dissemination, unequal defense opportunities, and insufficient judicial training hinder its full implementation. According to a 2021 report from Iran’s Administrative Court of Justice, over 45% of labor disputes faced delays or unfair rulings due to incomplete adherence to this principle. Additionally, a 2020 university study revealed that approximately 30% of workers were unable to present effective defenses due to untimely access to employers’ documents. Through a comparative analysis with advanced legal systems like those in France and Germany, this research identifies strengths and weaknesses in Iran’s framework and proposes AI-driven solutions to enhance efficiency, transparency, and fairness in labor courts, aligning with International Labour Organization (ILO) standards and human rights principles. Methodology: This research adopts a comparative-analytical approach, using ILO guidelines, including Conventions Nos. 87, 98, 111, 150, 154, and Recommendation No. 158, as benchmarks for evaluation. Data were collected through library-based methods, encompassing a comprehensive review of Iran’s legal frameworks (e.g., the Labor Code), ILO documents, and case studies of labor disputes in key industries such as automotive and contracting. Qualitative analysis was employed to identify gaps in current practices, such as delays in notification and lack of procedural transparency, while quantitative assessments evaluated the potential benefits of AI integration in improving case management and judicial efficiency. Comparative analysis with France and Germany, which utilize advanced digital notification systems and continuous judicial training, provided insights into best practices. Scholarly works by Iranian researchers like Bahrami (1403) and Ghabadi (1403), alongside international sources, were reviewed to contextualize findings. Practical case reviews from the Administrative Court of Justice were also analyzed to highlight real-world challenges and inform actionable reform proposals. Results: The findings indicate significant deficiencies in the implementation of the principle of equality of arms within Iran’s labor litigation system, despite its nominal inclusion in domestic laws. Key issues include delays in providing information to litigants, unequal access to evidence, insufficient training for judges and legal practitioners, and a lack of transparent procedures. For example, in documented cases from the automotive and contracting sectors, workers reported not receiving employers’ documents promptly, which compromised their ability to prepare effective defenses. Comparative analysis reveals that countries like France and Germany excel through advanced digital information systems and ongoing judicial training, which enhance case management and ensure fair trials—areas where Iran lags. The study proposes that AI-driven tools, such as automated case management systems and real-time notification platforms, could address these gaps by streamlining information sharing and improving transparency. Alignment with ILO standards, such as Convention No. 154, which emphasizes equal opportunities in dispute resolution, could further strengthen procedural justice. Tables in the research outline specific challenges, such as untimely notifications, and recommend solutions like electronic systems and standardized timelines for court proceedings, highlighting the potential of AI to foster fairer labor adjudication in Iran. Conclusion :The integration of artificial intelligence into Iran’s labor litigation system holds significant potential to strengthen the principle of equality of arms, thereby enhancing procedural justice and aligning with international labor and human rights standards. However, successful implementation requires addressing critical challenges, including outdated infrastructure, inadequate judicial training, and limited alignment with ILO conventions. Adopting AI-driven solutions, such as electronic case management systems and real-time notification platforms, can improve the efficiency and transparency of labor courts. Additionally, establishing independent oversight bodies to monitor adherence to fair trial principles and investing in comprehensive training for judges and lawyers are essential steps. Comparative insights from France and Germany demonstrate that digitalization and robust training frameworks can significantly enhance judicial outcomes. Future research should focus on developing AI solutions tailored to Iran’s unique legal and cultural context to ensure practical and sustainable reforms. These efforts will not only promote fairness in labor disputes but also contribute to social justice, economic stability, and Iran’s global competitiveness in labor rights.
منابع
الویان، سید محمد(1402). دادرسی عادلانه و حقوق زنان در ایران. تهران: انتشارات روشنگران
بهرامی، بختیار (1403). اصل تناظر و چالش‌های آن در دادرسی کار. تهران: انتشارات میزان.
بهرامی، حسن رضایی (1403). تحلیل تطبیقی اصول دادرسی عادلانه در نظام حقوق ایران و اسناد بین‌المللی.تهران: انتشارات میزان.
برنجی باقری، علی؛ پروین، خدیجه ؛ حبیبی، محمد (1399). دادرسی کار در حقوق ایران در پرتو اصول وآیین دادرسی منصفانه. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 10(33)، 30 - 21
توکلی پورنگاری، حسن و محمدپور، محمد رضا.(1400). دادرسی عادلانه در جزائی اسلام: نظریه و عمل. انتشارات معرفت.
حبیبی، امیر و توکلی، محمد رضا(1401). بررسی چالش‌های اجرای اصل تناظر در دعاوی حقوقی ایران: یک مطالعه تطبیقی. فصلنامه پژوهش‌های حقوقی،43، 60 - 51
حاجی پور کندرود، علی.(1401). ارزیابی قابلیت اعمال اصل علنی بودن دادرسی در مراجع اختصاصی اداری. فصلنامه علمی پژوهشی نوین حقوق اداری, 2(1)، 50 -41
حیدری، سجاد .(1389). علم قاضی و اصل تناظر، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 13، ویژه نامه شماره 2، شماره پیاپی، 70 - 61
حیدری، سجاد .(1396). اصل تناظر در دادرسی اداری با تأکید بر دادرسی دیوان عدالت اداری، فصلنامه مطالعات حقوقی، 9(2) 80 - 71
رسائی نیا، ناصر (1402). حقوق کار: اصول و چالش‌ها. انتشارات آوای نور.
شمس، علی(1381). اصل تناظر، فصلنامه تحقیقات حقوقی، 5(34 و 35)، 110 - 101
عراقی، علی (1402). حقوق بین‌المللی کار: اصول و رویه‌ها. انتشارات دانشگاه تهران.
عبدی، مهدی (1402). نقش دادرسی عادلانه در حقوق بین‌الملل بشر: چالش‌ها و راهکارها. انتشارات جنگل.
قبادی، علی (1403). آیین دادرسی کار: نظریه و عمل. انتشارات جنگل.
قبادی، علی و معینی، پروانه (1402). دادرسی کار: نظریه و عمل. انتشارات سمت.
منصوری، فاطمه(1402). درآمدی بر دادرسی عادلانه در اسناد داخلی و بین‌المللی. ماهنامه حقوق شهروندی، 21.
محسنی، فاطمه و رحمتی، فاطمه (1400). برخی نوآوری‌ها و ضعف‌های مقررات آیین دادرسی کار, فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی, دوره 51(3): 180-171.
نجفی، امیر(1403). حقوق کار و اصول دادرسی عادلانه در جمهوری اسلامی ایران: چالش‌ها و راهکارها. انتشارات دانشگاه تهران.
محمودی کرد، زینب؛ و پورباباگل (1401). نقد اساسنامه دادگاه اداری سازمان بین‌المللی کار در پرتو معیارهای دادرسی عادلانه. فصلنامه حقوق اداری((ILOAT. 8(22). (151-160)
Henkin, L., & Rosenfeld, A. (2020). Human rights and labor law: A comparative perspective on international standards and national practices in labor rights enforcement in the United States and Iran, in R. Bernhardt (Ed.), Encyclopedia of public international law.
Knapp, B., & Salcedo, J.C. (2021). International Labour Organization Administrative Tribunal and its role in labor rights enforcement, in R. Bernhardt (Ed.), Encyclopedia of public international law.
Selwyn, L., & Eldridge, V. (2021). Public law librarianship objectives, challenges and solutions: A contemporary overview, United States of America Information Science Reference.
Sueur, A.L., & Sunki, M. (2020). Public law and labor rights: New perspectives on enforcement mechanisms, London and New York: Longman.
Zemanek, K., & Sueur, A.L. (2020). Responsibility of states: General principles and labor rights, in R. Bernhardt (Ed.), Encyclopedia of public international law.