تأثیر تغییر جنسیت در مسئولیت کیفری پرداخت‌کنندگان دیه

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

صالح غفاری چراتی ¹ (دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)
سید ابراهیم قدسی ² (دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)
امین رادمان ³ (دانشجو دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)
میلاد شیخ الاسلامی ⁴ (کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/12/26 تاریخ پذیرش : 1398/12/26 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: دیه, تغییر جنسیت, فاضل دیه, قصاص, فقه امامیه,

چکیده مقاله :

در عصر حاضر مسأله‌ی تغییر جنسیت، علاوه بر بحث در امور پزشکی از لحاظ فقهی و حقوقی نیز حائز اهمیت است؛ با توجه به این‌که قانون‌گذار در این مورد صریحاً حکمی اتخاذ نکرده است، این چالش وجود دارد که در صورت مواجه شدن با این موضوعات چگونه می‌توان در صدد پاسخ‌گویی به آنان بر آمد. از میان مباحثی که می‌توان در این مورد به آن اشاره نمود مبحث مربوط به مسئولیت پرداخت‌کنندگان دیه است که در مواردی صاحبان حق قصاص مکلف به پرداخت فاضل دیه قبل از استیفای قصاص می‌باشند. با این توضیح که آیا درموارد تغییر جنسیت جانی و مجنی علیه، قبل و بعد از جنایت تأثیری در رد فاضل دیه در جرایم عمدی و هم‌چنین پرداخت‌کنندگان دیه در جرایم شبه عمد و خطای محض از سوی صاحبان حق قصاص به جانی دارد؟ مطابق اصل 167 قانون اساسی در موارد سکوت قانون‌گذار، قاضی مکلف به جست‌وجوی حکم مقتضی از منابع معتبر اسلامی است و نمی‌تواند به بهانه‌ی سکوت و خلاء قانونی از رسیدگی آن امتناع نماید. با این توضیح اقوال و نظرات گوناگون در این خصوص از سوی فقهاء بیان شده که برخی مطلقاً عمل مزبور را خلاف شرع تلقی نموده؛ در مقابل عده‌ای نیز قائل به جواز این عمل بوده‌اند که در نهایت اتخاذ رویه عملی واحد می‌تواند کمک شایانی در راستای غنی نمودن خلاء قانونی فراهم نماید. در نوشتار حاضر علاوه بر مباحث نظری موضوع تغییر جنسیت به طرح ابعاد نظرات گوناگون در این باب اشاره می‌شود که این موضوع چه تأثیری می‌تواند در مسئولیت کیفری پرداخت‌کنندگان دیه داشته باشد.

چکیده انگلیسی:

Today, the issue of gender change is also important in terms of legal and legal medicine. Given the fact that the legislator has not explicitly taken a decision on this issue, this is a leading challenge that can be addressed in the face of these issues. The ability to respond to them has come. Among the issues that can be mentioned in this regard is the issue of responsibility for the payment of Diyat, which in some cases the right of retribution is obligated to pay dividends before retaliation. With this explanation, is it possible for the perpetrators of the right of qisas to have an effect on the criminal and gender mutilation of the crime before and after the crime in rejecting Fadhil Diyah in deliberate crimes as well as those who pay the Diyat in pseudo-intentional crimes and pure error? In accordance with Article 167 of the Constitution, in the case of the silence of the legislator, the judge is obliged to seek a proper ruling from authentic Islamic sources and can not refuse to investigate it on the pretext of silence and legal prosecution. With this explanation, various opinions and arguments in this regard have been made by the jurisprudents that some Absolutely, they consider the act to be unlawful; in contrast, some have also accepted the permission of the practice, which ultimately can provide a unique legal remedy for the adoption of a single action procedure.

منابع و مأخذ:

آریان پور کاشانی، عباس، فرهنگ دانشگاهی انگلیسی به فارسی، ج2، انتشارات امیرکبیر، چاپ نهم، تهران، 1369ش.

اصغری آقمشهدی، فخر الدین و عبدی، یاسر، «احکام و آثار تغییر جنسیت»، مدرس علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، شماره ۵۸، پاییز ۱۳۸۷.

انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب، ج3، انتشارات بیروت، مؤسسة النعمان، چاپ ششم، 1410ق.

همو، نکاح، قم، بی نا، 1415ق.

باریکلو، علی‌رضا، «وضعیت تغییر جنسیت»، فصلنامه اندیشه‌های حقوق خصوصی، پردیس قم دانشگاه تهران، شماره ۵، زمستان ۱۳۸۲.

حلی، محمدبن ادریس، سرائر، ج3، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم، قم، 1411ق.

خرازی، سید محسن، «تغییر جنسیت»، مجله فقه اهل بیت، شماره ۲۳، ۱۳۷۹ش.

خمینى، سید روح الله، تحریر الوسیلة، ج2، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ بیست‌ویکم، ‌1425ق.

خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، ج1، انتشارات دارالهادی، قم، 1407ق.

شاهرودى، سید محمود هاشمى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج2، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، ایران، 1426ق.

طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج 2، انتشارات دارالهادی، بیروت، 1412ق.

عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ج1، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ سوم، 1360ش.

قدسی، سید ابراهیم، میرحسینی امیری، سیده کلثوم، «تغییر جنسیت در احکام کیفری»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره 43، ۱۳۹۵ ش.

کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، قواعد عمومی‌ قراردادها، ج 1، انتشارات مدرس، تهران، چاپ دوم، 1372ش.

کریمی نیا، محمد مهدی، تغییر جنسیت با تأکید بر دیدگاه امام خمینی، چاپ و نشر عروج، 1391ش.

همو، تغییر جنسیت، روزنامه اعتماد 18/2/ 1384 ش 823.

مدنی تبریزی، سیدیوسف، المسائل المستحدثه، انتشارات دهاقانی، قم، چاپ چهارم، 1416ق.

مومن قمی، شیخ محمد، «تغییر جنسیت»، فقه اهل بیت، سال دوم، شماره 7،1375ش.

همو، کلمات سدیده، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ سوم، 1415ق.

نازیلا فتحی، «تابوی تغییر جنسیت در ایران»، بازتاب اندیشه، شماره ۵۳، شهریور ۱۳۸۳.

هاشمی، سید حسین، «فضل‌الله و تغییر جنسیت از منظر قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سال هفدهم، شماره ۶۵ و ۶۶، بهار و تابستان ۱۳۹۰.

 Swartz, Louis, M., LL R.N., “Updated Look at Legal Responses to Transsextualism”, The International Journal of Transgenderism, vol.1, no.2, 1997.

Draskic, Marija, “The Legal Issue of Transsextualism”, The International Journal of Transgenderism, vol.2, no.2, 1998.