ماهیت حکم شرعی از منظر حضرت امام خمینی(ره
محورهای موضوعی : جامع الفقهیه
احمد رضا توکلی
1
(دانش آموخته دکتری رشته فقه و حقوق اسلامی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران)
کلید واژه: اراده, اعتبار, انشا, جعل, حکم,
چکیده مقاله :
بحث از ماهیت حکم شرعی از مبادی تصوری علم اصول است. اختلاف دیدگاهها در مورد ماهیتحکم شرعی، در جهتگیریهای اصولی در مباحث مختلف علم اصول مؤثّر است. در تعریف حکم دودیدگاه عمده بین علمای اصول وجود دارد؛ برخی حکم را امری اعتباری و جعلی میدانند که درعالم واقع ما بازایی ندارد و برخی نیز آن را امری تکوینی میدانند. تعاریف اصولی ها از حکم، عمدتاًناظر به یکی از مقدمات یا مراحل مختلف حکم، شامل: مصالح و مفاسد، اراده، انشا، اعتبار و خطاباست. برخلاف کسانی که حکم شرعی را امری واقعی تلقّی نمود هاند، حکم از نگاه امام خمینی امریاعتباری و از مجعولات شرعی است که فقط دارای دو مرتبهی انشا و فعلیت است. ایشان تعریف حکمبه اراده و مصالح و مفاسد را نپذیرفتهاند و معتقدند این امور واقعی مقدمات حکم هستند. همچنینتقسیم اراده به ارادهی تکوینی و تشریعی را صحیح ندانسته و معتقدند که ارادهی شارع در تشریعیاتنیز به جعل قانون تعلّق گرفته است، نه به انجام تکلیف توسط مکلّفین. در این مقاله تعاریف مختلفحکم و برخی نظرات مشهور در مورد ماهیت انشا و اعتبار مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه امام (ره)در مورد حکم شرعی نیز با سایر تعاریف مورد تطبیق و مقایسه قرار گرفته است. مراتب چهارگانهایکه برای احکام شرعی بیان شده، مورد نقد قرار گرفته و در پایان به جمع بندی و بیان نتایج بحثپرداختهایم
Discussion about the nature of religious rule is from imaginarymanners of principles Knowledge . Differences of attitudesabout the nature of religious rule affect basic orientations indifferent discussions of principles Knowledge .There are tow important attitudes about rule definition amongprinciples scholars . Some believe rule is a falsified andconventional thing that does not have instance in the realworld and others believe it is a real and incipient thing . Ruledefinition according to principles scholars contain one ofintroductions and different stage of the rule including interestsand mischiefs , creation , volition , legality and accosting .In contrast to some scholars who consider religious rule as areal thing , Imam Khomeini considers rule as a conventionalthing and religious forgery that has just tow degrees ofcreation and reality . He has not accepted the definition of therule in terms of volition , interests and mischiefs and hebelieves these real thing are the introductions of the rule . Hehas refused the division of the volition within religious andincipient volition . He believes the volition of lawgiver aboutreligious things belongs to the fabrication of the law not todoing duty by obligated people . In this thesis , differentdefinitions of the rule and some famous attitudes about thenature of the creation and convention have been investigatedand the attitude of Imam Khomeini about religious rule hasbeen compared with other definitions .Four fold degrees of religious rule have been criticized andfinally , the results of the discussion have been offered .