تبیین فقهی حقوقی ازدواج بدون عقد لفظی (معاطاتی) از دیدگاه امام خمینی(ره)

محورهای موضوعی : فقه الأسرة

احمد راستگردانی ¹ , محمود قیوم زاده(نویسنده مسئول) ² , محمد رسول آهنگران ³

1 - دانشجوی دوره دکتری ، الهیات و معارف اسلامی آزاد اسلامی خمین.
2 - دکتری، استاد، عضو هیات علمی دانشگاه، الهیات و معارف اسلامی، آزاداسلامی ساوه. .
3 - دکتری، استاد، عضو هیات علمی دانشگاه. الیهات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران.

تاریخ دریافت : 1401/07/21 تاریخ پذیرش : 1401/09/13 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: حقوق ایران, فقه, ازدواج معاطاتی, ازدواج, دیدگاه امام خمینی (ره),

چکیده مقاله :

نکاح معاطاتی یکی از مباحث چالشی و مهم در حیطه فقه خانواده است. منظور از نکاح معاطات، انعقاد رابطه زوجیت بدون صیغه ایجاب و قبول است. برخی فقها با پذیرش این نکته که الفاظ در تحقق ایجاب و قبول موضوعیتی ندارند، مدعی صحت نکاح معاطاتی شده‌اند، اما قول مشهور، عدم صحت چنین عقدی است که توسط امام خمینی (ره) بیان شده است. به نظر می‌رسد باوجود آیات و روایات، اجماع و سیرۀ مسلمین، قول مشهور از قوت بیشتری برخوردار است. از دیدگاه امام خمینی (ره) مقتضای قاعده جریان معاطات در هر عقد و ایقاعی این است که انشای آن به فعل ممکن باشد؛ زیرا فعل نیز مانند قول، وسیله ایجاد و ایقاع اعتباری است. درنتیجه در این مقاله به تبیین فقهی حقوقی ازدواج بدون عقد لفظی (معاطاتی) از دیدگاه امام خمینی (ره) پرداخته شد. بدین منظور به روش تحلیلی توصیفی و در راستای بررسی این موضوع، با درنظر گرفتن آرای امام خمینی و دیگر فقها، صحت نکاح معاطاتی واکاوی شده است.

چکیده انگلیسی:

Mu’atati marriage is one of the challenging and important issues in family jurisprudence. Some jurists, accepting the point that words are not relevant in the fulfillment of demand and acceptance, have claimed the validity of the marriage of mu’atati, but most jurists believe that such a marriage contract (Aqd) is not valid, which was stated by Imam Khomeini. It seems that despite the verses and hadiths, the consensus and the sirah (lifestyle) of Muslims, the view of most jurists is more valid. From the point of view of Imam Khomeini, the requirement of the principle of Mu’atat in every marriage and Iqaa (Those pronouncements which do not require participation of two parties) is that its composition should be turned into the deed. Because the deed, like the word, is a means of valid creation and iqaa. As a result, in this article, the jurisprudential explanation of marriage without a verbal contract (mu’atati) was dealt with from the point of view of Imam Khomeini. For this purpose, the validity of mu’atati marriage has been analyzed by descriptive analytical method and in line with the investigation of this issue, taking into account the views of Imam Khomeini and other jurists.

منابع و مأخذ:

* قرآن کریم.
1.    انصاری، مرتضی. (1415ق). کتاب النکاح. (چاپ اول). قم: مؤسسه باقری.
2.    انصاری، مرتضی. (1420ق). کتاب المکاسب. (چاپ اول). قم: مؤسسه باقری.
3.    بحرانی، یوسف. (1405ق). الحدائق الناظرة. (ج23، چاپ اول). قم: مؤسسه باقری.
4.    جابری عربلو، محسن. (1362). فرهنگ فقه اصطلاحات اسلامی. (چاپ اول). تهران: امیرکبیر.
5.    جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن‌علی. (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. (ج5، چاپ اول). قم: انتشارات داوری.
6.    جوهری، ابی‌نصر اسماعیل بن حماد. (1420ق). الصحاح. (ج2ـ7، چاپ اول). دار الکتب الاسلامیه.
7.    جهانگیر، منصور. (1377). قانون مجازات اسلامی. تهران: بی‌نا.
8.    حائری طباطبایی، سید علی. (1419ق). ریاض المسائل. (ج11، چاپ اول). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
9.    حائری طباطبایی، سیدعلی. (1419ق). ریاض المسائل. (ج11، چاپ اول). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
10.    حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسایل الشیعه. (ج21). قم: مؤسسه آل البیت الحیاء التراث.
11.    سلیمی، مهدی؛ سلطانی، عباسعلی. (1384). «نکاح معاطاتی و تفاوت آن با زنا». پژوهشنامه حقوق اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق.
12.    شبیری زنجانی، سید موسی. (1377). کتاب النکاح. (ج9). مؤسسه پژوهشی رأی پرداز.
13.    شهیدی، مهدی. (1396). تشکیل قراردادها و تعهدات. (چاپ ششم). تهران: مجد.
14.    صادقی تهرانی، محمد. (بی‌تا). رساله توضیح المسائل نوین. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
15.    صفایی، حسین. (1394). حقوق مدنی. تهران: نشر میزان.
16.    فاضل لنکرانی، محمد. (1421ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله. النکاح، (چاپ اول). قم: مرکز فقه الائمة الاطهار.
17.    گلپایگانی، سید محمدرضا. (1382). مجمع المسائل. (ج2). بی‌جا: دارالقرآن.
18.    محقق حلی، جعفر بن حسن. (1389ق). شرایع الاسلام. نجف: اسماعیلیان.
19.    محقق داماد، سید مصطفی. (1385)، بررسی فقهی حقوق خانواده. (چاپ سیزدهم). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
20.    مکارم شیرازی، ناصر. (1425ق). انوار الفقاهه فی احکام العتره الطاهره. (ج1، چاپ اول). قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب.
21.    موسوی خمینی، سید روح‌الله. (1363). البیع. (ج1، چاپ سوم). قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
22.    موسوی خمینی، سید روح‌الله. (1379). کتاب البیع. (ج1، چاپ اول). تهران: مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی.
23.    موسوی خمینی، سید روح‌الله. (بی‌تا). تحریر الوسیله. (ج2، چاپ اول). قم: دارالعلم.
24.    نراقی، احمد بن محمدمهدی. (1415ق). مستند الشیعه. (ج16، چاپ اول). قم: آل البیت.

_||_