نقش راهبردی آموزه های دینی بارویکرد فقهی برای پیشگیری و منع باتنبیه بدنی کودکان

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

محمدعلی بادامی ¹ , محمد مهدی مقدادی ^{2 *} , مرضیه پیله ور ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران. [e-mail]
2 - دانشیار، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مفید قم، قم، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران [e-mail]

تاریخ دریافت : 1400/07/24 تاریخ پذیرش : 1401/05/24 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: اسناد بین الملل, کودک, تنبیه بدنی, آموزه های دینی, آرای فقهی,

چکیده مقاله :

بررسی ها و مشاهدات نشان می هد که کودکان همواره در معرض بیشترین تهدید، آسیب و سوء استفاده بوده اند.کودکان معصوم که سرمایه جامعه انسانی تلقی می شوند به بهانه های مختلف موردخشونت،آزاروتنبیه بدنی قرار می‌گیرند و متاسفانه روانگاری تنبیه بدنی و خشونت علیه کودکان مستندبه موازین و ادله ای می شودکه نشان ازعمق و وسعت این معضل دارد. درنظام بین الملل هرگونه خشونت و آسیب به کودک با هرعنوان ممنوع شده است و به نظر می رسد رهایی ازمعضل تنبیه بدنی کودکان در نظام حقوقی ما نیز تنها بر پایه راهیابی به نظرگاه شایسته فقه امامیه و برگرفته از آموزه های دینی است.در این منظر کرامت کودک و مصالح عالیه وی باید به شایستگی مراعات شود و هرگونه اقدام منافی با کرامت و مصلحت کودک ممنوع می باشد.هم چنین راهکارهای مطلوب و موثر برای تربیت کودک منظور گردیده و باارایه آموزه های روش مند برای منع وکنترل رفتارخشونت بار والدین وسایرافرادنسبت به اطفال که نشان دهنده یک نظام حقوقی وتربیتی کامل وجامع برای کودکان است ،به یافته های این پژوهش دست یافت. روش گردآوری اطلاعات،کتابخانه ای بوده ودرپردازش داده ها واطلاعات گردآوری شده نیز از نوع روش توصیفی تحلیلی می باشد.

چکیده انگلیسی:

Studies and observations show that children have always been the most threatened, harmed and abused. Innocent children who are considered the capital of human society are subjected to violence, physical abuse and, unfortunately, the corporal punishment of corporal punishment and violence against children. It is documented as criteria and arguments that show the depth and breadth of this problem. In the international system, any violence and harm to children is prohibited under any title, and it seems that getting rid of the problem of corporal punishment of children in our legal system is based only on finding a proper view of Imami jurisprudence and derived from religious teachings. In this perspective, dignity The child and his / her best interests must be properly observed and any action contrary to the dignity and interests of the child is prohibited. It represents a complete and comprehensive legal and educational system for children, the findings of this study were obtained. The method of data collection is library and in processing data and information collected is a descriptive-analytical method.

متن کامل:



                                       

 

 

                             

 

     نقش راهبردی آموزه های دینی بارویکرد

                                                  فقهی در پیشگیری و منع تنبیه بدنی کودکان

  چکیده

     بررسی ها و مشاهدات نشان می هد که كودكان همواره در معرض بیشترین تهدید، آسیب و سوء استفاده بوده اند.کودکان معصوم که سرمایه جامعه انسانی تلقی می شوند به بهانه های مختلف موردخشونت،آزاروتنبيه بدني قرار مي‌گيرند و متاسفانه روانگاری تنبیه بدنی و خشونت علیه کودکان مستندبه موازین و ادله ای می شودکه نشان ازعمق و وسعت این معضل دارد. درنظام بین الملل هرگونه خشونت و آسیب به کودک با هرعنوان ممنوع شده است و به نظر می رسد رهایی ازمعضل تنبيه بدني كودكان در نظام حقوقی ما نیز تنها بر پایه راهیابی به نظرگاه شایسته فقه امامیه و برگرفته از آموزه های دینی است.در این منظر کرامت کودک و مصالح عالیه وی باید به شایستگی مراعات شود و هرگونه اقدام منافی با کرامت و مصلحت کودک ممنوع می باشد.هم چنین راهکارهای مطلوب و موثر برای تربیت کودک منظور گردیده و باارایه آموزه های روش مند برای منع وکنترل رفتارخشونت بار والدين وسايرافرادنسبت به اطفال که نشان دهنده یک نظام حقوقی وتربیتی کامل وجامع برای کودکان است ،به یافته های این پژوهش دست یافت. روش گردآوری اطلاعات،کتابخانه ای بوده ودرپردازش داده ها واطلاعات گردآوری شده نیز از نوع روش توصیفی – تحلیلی می باشد.

 

 

 

 واژگان کلیدی : کودک،تنبیه بدنی،آموزه های دینی، دیدگاه فقهی ، اسنادبین الملل.

 

 

 

 

 

 

مقدمه 

   با بررسی پیرامون خطرات ناشی ازتنبیه بدنی کودکان یکی ازدغدغه­های قابل درک درموضوع حق کودک برتمامیت جسمانی اومی­باشد.بایدباایجاداقدامات تقنینی وعوامل تأثیرگذارومؤثردر اذهان والدین ومربیان وسرپرستان،دررفتارهای مجریان ایجادتغییرات را همواره مطرح ساخت. می توان باتأسی به آموزه­های معرفتی اسلامی ودیدگاه­های فقهی متأثرازآرای صاحب­نظران و اندیشمندان عصرمعاصر بر مبنای تمامیت جسمانی کودکان به عنوان حقی مسلم درممنوعیت ازهرگونه شکنجه،آزار واذیت وایجادمصونیت ازتعرّض به حیثیت وشخصیت وایفای حقوق آن­ها درهمه­ جنبه­ها،ضمانت­های اجرایی رافراهم نمود.با تحقیق و تحلیل درمنابع فقهی،خوشبختانه ازمنظرفقهای امامیه به ضمانت­هایی همچون،دیه،قصاص واقتضاآت اصول وقواعداولیه وشرعی به حرمت تنبیه کودکان اشاره وتأکید شده است.حتی این موضوع درمندرجات روایی فاقدجایگاه شرعی بوده و مستوجب حرمت و عقاب می­باشد. اگردر مجامع روایی، به روایاتی برخورد می­شود که به والدین اجازه تنبیه فرزندان را درموارد خاص و با شرایط ویژه اعطا کرده است، می­توان نتیجه گرفت که اولیاء به طور استثنا ء حق زدن اولادرا دارند واین حق منحصردرشرایط محدودومندرج در روایات است. این مصادیق و شرایط، به واقع گستره­ی تنبیه بدنی کودک را توسط والدین معین می­نماید که درذیل قیود چهارگانه؛ نوعِ خطای کودک،سن،شدت تنبیه ودر نهایت انگیزه تنبیه بیان شده است. بدیهی است که در اسناد ونظام بین­الملل تنبیه بدنی مطلقا ممنوع است.زیرا باید ازتمامی اشکال خشونت اذیت وآزار ویاصدمات جسمی و روحی و روانی از سوی متولیان به ویژه والدین برای پیشگیری ازخطرات وصدمات آسیب­های وارده برکودکان جلوگیری کردتامنافع آنان درتمام شرایط لحاظ شود. هر چند تشخیص منافع عالیه­ی کودک نیازمند به تقنین معیارهایی می­باشد،امانبایداین معیارهاانعطاف­ناپذیرباشد.زیراکه منافع عالیه هرکودکی بایدباعنایت به وضعیت وشخصیت اوتفسیرشود.نگارنده براین باوراست تاباطرح مساله پیرامون موضوع بانگاهی نووپژوهش محوردراسنادموجودبین­الملل وبه ویژه درآموزه­های دینی وفقهی،درامرناروایی تنبیه بدنی کودکان به عنوان یک اصل کارآمددردنیای امروز،باتوجه به نقش دولت­ها،وبه ویژه والدین ومربیان،نسبت به جهت­دهی مطلوب برای مصالح عالیه کودکان درامرتعلیم وتربیت دررسیدن  به یک جامعه­ متعادل وعاری ازخشونت ونیزتضمین ضمانت اجرایی مناسب،دربرابرهرگونه کودک­آزاری رادرحمایت ازحقوق کودکان قراردهد.این اصل منوط به رعایت مقررات وقواعدموضوعه از سوی حامیان وصاحبان اندیشه ونیزکشورهای عضو می­باشدکه باید متعهد به الزام رعایت آن درهمه­ جوانب آن باشند.افزون برآن که باتکیه برآرای فقیهان باتاسی ازفقه پویای امامیه که ازجامعیت عنصرزمان ومکان درجوامع بشری به ویژه جامعه اسلامی برخورداراست،می توان باارایه پیشنهادات کاربردی،علمی ازاصول ومعیارهای متقن برای دستیابی به راهبردهای پایداردرمواجه بااین پدیده مذموم درصیانت ازحق کودکان درراهیابی به سعادتمندی وکمال شایسته به عنوان اهداف عالیه درراستای حمایت همه جانبه درجهت مصالح ومنافع عالیه کودکان دسترسی یافت.

 

 

 

 

 

 

1- مفهوم تنبیه بدنی

   تعریف تنبیه،درشریعت مقدس اسلام ودرتبیین احکام فقهی ودر اسناد بین­المللی ازمباحث قابل توجه درابعادتربیتی کودکان ازسوی والدین ومربیان ودیگرسرپرستان درجنبه­های حمایتی از مصالح عالیه کودک به عنوان یک روش تربیتی بازدارنده به شمار می­رود.«تنبیه به معنای بیدار کردن، بیداری از خواب،آگاهی پس ازغفلت،پند ونصیحت، ملامت وسرزنش،سیاست وعقوبت ومجازاً در عُرف به معنای زدن آمده است،وی ازلحاظ تنبیه کردن به معنای چوب زدن،کتک زدن،وسیاست شدن وبیدار شدن ازغفلت نیزاستفاده کرده است»(دهخدا،1377،ج5،ص986؛جُر،1367،ج1،ص655؛نفیسی،ج2،ص977).درمعنایاخص؛تنبیه«تنهامصداق آن یعنی؛تنبیه بدنی(زدن کودک)است که اخص ازمعنای خاص-رفتارمحرک آمیز-ومعنای عام می باشد»(قائمی مقدم، 1388،ص 138).درادامه می­توان گفت:مفهوم تنبیه بدنی درمتون فقهی متناظرباواژه ضرب است که درکتاب وسنت ازآن استفاده شده است.   

2- جایگاه تنبیه درمنابع فقهی امامیه ونظام حقوقی بین الملل

با ظهور اسلام،بر اساس مستنداتی که در منابع فقهی شیعه، یعنی قرآن،سنت،عقل واجماع وجود داشت، مجازات­ها طبقه­بندی شد و قوانین جزایی اسلام به فاصله اندکی توسط فقیهان و صاحب نظران با عناوین واحدی در کتب فقهی جمع­آوری شد که جرائم به اعتبار نوع مجازات در منابع فقهی به چهار دسته متفاوت: حدود، قصاص، دیات و تعزیرات مورد استفاده پژوهشگران و اهل فن قرار گرفت. نکته قابل توجه این که، «قریب به چهارده قرن قبل، حقوق کیفری اسلام برای تحقق مسئولیت جزایی شرایطی را در نظر گرفت که یکی از آن شرایط، بلوغ می­باشد. بر همین اساس خشونت، زدن و آسیب رساندن به کودکان به علت عدم رسیدن به سن مسئولیت کیفری برای تربیت آن­ها ممنوع شد و فقهای امامیه در طول تاریخ، فتوی به حرمت این عمل دادند و فقط در موارد ضروری حکم به تعزیر ایشان دادند»(ساریخانی، 1383،ص 80). در نهایت در آستانه قرن بیستم، با اتکا و حمایت­های همه جانبه از سوی بسیاری از کشورها تحت عنوان نظام­های حقوقی بین­الملل سند معتبری مانند کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، موضوع تنبیه بدنی برای تعلیم و تربیت و تأدیب کودک را مردود می­شمارد.هر چند این سند بین­المللی درسال 1989 میلادی تدوین شده و تا کنون 192 کشور به این معاهده پیوسته­اند و در ساختار سازمان ملل متحد، هم نهاد ناظری بر اجرای مقررات مندرج در این کنوانسیون به نام «کمیته حقوق کودک» شکل گرفته که تأکید دارد روح این کنوانسیون کاملاً با ارتکاب تنبیه بدنی درحق کودکان ناسازگاری و مغایرت دارد،زیرا تنبیه بدنی، تمامیت جسمانی کودکان را مخدوش می­کند¹.

3-ناروایی تنبیه درجهان معاصر

   اگر به تاریخ پر پیچ و خم زندگی بشر توجه شود و بعد از بررسی سرنوشت پر فراز و فرود آن در بستر تاریخ، می­توان به این مهم اذعان داشت كه؛كودكان بيشتر از ساير طبقات اجتماعي در تحولات سياسي، اجتماعي مورد تهديد واقع شده و آسيب پذيرترين اقشار جامعه بشري هستند و بيش از ديگران مورد خشونت، آزار و تنبيه بدني قرار مي‌گيرند و شايد اين برگرفته از ديدگاههاي متفاوت در برخورد با كودكان درامر تنبيه مي­باشد.« زيرا گروهي بر اين باورند كه تنبيه بدني اطفال اگر به مفهوم عملي و تربيتي آن در نظر گرفته شود، بهترين شيوه تربيت سالم آن­ها است، ولي مشروط بر اين كه تنبيه شامل زدن، ناسزا گفتن و اهانت به شخصيت آنان نباشد.بلکه نقش سازنده و اصلاح كننده داشته و درآن صورت، لازم نيست كه به صورت زدن و يا ناسزا گويي باشد.گاهي سكوت، زماني يك نگاه پرمعني وگاهي هم زدن، معني تنبيه را خواهد داشت»(قائمی، 1384،ص17). اما جمعي بر اين عقيده­اند كه تهديد بدني اطفال، از بهترين شيوه­ها براي كنترل دائمي و ابزار تنبيه براي نظارت برعملكرد آن­ها در آينده است، زيرا كودكان زماني كه تنبيه بدني شوند، آن را به خاطره­اي فراموش نشدني تلقي كرده و به مثابه يك خط قرمز در زندگي خود، حفظ مي­كنند و شايد ديگر مرتكب عمل خلافي نشوند. ولي آن­چه در تحقيقات جوامع معاصر مورد اثبات واقع شده، اين است كه تنبيه بدني ويا به تعبير ادبيات در اسناد بين­المللي خشونت فيزيكي عليه كودكان، نه تنها در تربيت و نظارت برعملكرد و رفتار آنان تأثير مثبت نداشته، بلكه از جهات رواني، اجتماعي و شخصيتي تأثير منفي بر جاي گذاشته و حتي از بُعد جسمي و روحي، موجب ضرر فراواني بر آنان مي­شود. « ... با توجه به قاعده منع زيان، هيچ يك از والدين كودك يا آموزگاران و كارفرمايان، حق ندارند كودك را بزنند، چون زدن كودك علاوه بر آسيب جسمي، منجر به آسيب روحي او نيز مي­شود و شرع، زيان روحي و جسمي را منع كرده است» ( دانشگاه الازهر، یونیسف در مصر، 2005 م ، قاهره،ص 34). بدين ترتيب، بسياري از صاحب نظران بر اين باورند كه در جهان امروز از نظر علمي و تربيتي تنبيه بدني كودكان، ممنوع و نارواست و حتي براي تثبيت اين موضوع درصدد شكل دادن به يك اجماع جهاني هستند. اگرچه اساساً تنبيه براي تذكر و آگاهي دادن و اصلاح نمودن است. اين در حالي است كه به گفته « جنبش جهاني براي پايان دادن به تنبيه كودكان؛ حداقل 106 كشور، استتفاده از تنبيه بدني در مدارس و در 147 كشور استفاده از تنبيه بدني در خانه ممنوع اعلام شده است»(عزيزي ، رضایی، شکربیگی،ص 24). هر چند كميته حقوق كودك² متذكر شده است كه كنوانسيون حقوق كودك، خواستار تجديدنظر در قوانين است تا تضمين گردد كه هيچ ميزاني از خشونت در مورد كودكان ناديده گرفته نمي­شود. اين كميته به ويژه تأكيد كرده­‌است تنبيه بدني در خانواده­ها، مدرسه؛ مؤسسات و نظام قضايي با پيمان­نامه سازگاري ندارد و غالباً پيشنهاد نموده­­است كه درمقررات موجود ـ داخلي ـ تجديدنظر شود. خوشبختانه در سيستم حقوقي اسلام (شريعت) به­ويژه در آراي فقهي اماميه، كليه امور راهبردي براي جلوگيري از خشونت و ايجاد خانواده سالم و جامعه سعادتمند بر مبناي تعليم و تربيت صحيح كودكان مدنظر قرار گرفته است كه شايد در تاريخچه تنبيه و تأديب كودكان به اين مهم كم­تر توجه شده و يا دچار انحراف و اعوجاج شده‌است.

به­نظر مي­رسد تا آن­جا كه ممكن است والدين ومر بيان وديگر متوليان بايد از تنبيه پرهيز نموده و علاوه ­بر اين كه راه  جبران خطا را به آنان نشان دهند. بايد بدون تنبيه، كودكان را تأديب كرده، زیراكه تنبيه، براي تنبّه و بيداري است و بايد كاملاً متناسب با شخص و عملي كه از او سرزده، انتخاب شود. «چشم­پوشي، اخم، روي ترش كردن، روي برگرداندن، ترك كردن، قهركردن، به کنایه سخن گفتن، اشاره لفظي، تذكر، سخن عادي، سخن تند و مانند اين­ها، مراتبي است كه به­عنوان دارويي مؤثر از جانب طبيبي حاذق و دلسوزـ والدين و مربيان ـ انتخاب مي­شودودرصورتي­كه مرتبه­اي لطيف­تر نتيجه دهد،استفاده ازمراتب شديدتربه هيچ وجه جايز نيست» ( موسوي خميني،ص474). افزون برآن که دین اسلام برحول محور توحید براساس کرامت انسانی وبر روش ومنش تبشیروانذار،تشویق وترغیب،امید وتوکل استوار است.می تواند همه آحادبشر رادربرگیردوعمومیت آن برهمه انسان هاتسری دارد.این کرامت وبرتری انسان برسایرموجودات برتری دارد(اسراء،70). بنابراین انسان،ازآن جهت که درمقام انسانیت است،موردتکریم خداوندقرارداردواین تکریم مختص قشرخاصی نیست وشایسته است که درپرورش وتربیت انسان به جای روش های تنبیهی وتحقیرنمودن او به جایگاه کرامت انسان توجه شودکه به طور قطع توسط والدین ومربیان بایدموردلحاظ قرارگیرد.تاکیدبراین موضوع درعصرمعاصرازسوي محققين و صاحب­نظران درحوزه دین ودرنظام حقوقی بین الملل به­عنوان پیشگیری ازانحراف و منجرشدن به خشونت عليه تمامی کودکان رادرپی خواهدداشت. 

 

4- جایگاه تنبیه براساس آموزه­های قرآنی و روایی وفقهی

4-1. آموزه های قرآنی

   دین مبین اسلام ؛دین آگاهی بخشی و بیداری است.برخلاف سایررویکردهای موجوددرجامعه جهانی برای رسیدن تربیت صحیح،آن راوسیله­ای برای بقای جامعه وسازگاری بامحیط می­دانند.امادر آموزه­های دینی به جنبه­های شکوفایی استعدادها،بیدارنمودن فطرت الهی دروجودانسان، ورساندن آن به جایگاه خلافت الهی درزمین ورسیدن به مقام قرب می­باشد(بقره 30؛قمر،55 ـ 54)که می توان حول محورتوصیه بردواصل راهبردی شامل کرامت انسانی ومصلحت محوری به عنوان اصول کلی ازآن یادکرد.برمبنای این دواصل،ازدیگرجنبه های موثرمی توان ازاصول فرعی همچون تشویق،تبشیر،ایجادامید،بخشش،مداراو انذارنیز یادنمود.به دیگرسخن،جنبه تنبیه وتأدیب راسزاوار است که بر اساس این اصول استوار نمود:

4-1-1.اصل حفظ کرامت انسانی:در قرآن کریم به کرامت و برتری انسان بر سایر موجودات تأکید شده­است. خداونددر این­باره می­فرماید:«و ما همواره فرزندان آدم را به راستی گرامی داشتیم ....» (اسراء،70).ازدیدگاه اغلب مفسران،«عمومیت این کرامت،شامل همه انسان­ها،اعم ازدین­داران، مشرکان،کافران و منافقان و بیان حال جنس بشراست»(طباطبایی،1363،ص 261).به­نظر می­رسد، با توجه به منزلت و جایگاه رفیع انسان از آن جهت که انسان مورد تکریم خداوند قراردادو این تکریم اختصاص به قشر خاصی نداردو در تربیت و رشد و سعادت او به جای استفاده از روش­های تنبیهی باید حرمت و کرامت متربی (کودک) نگه­داشته شود.چراکه تنبیه تحقیررادرپی داردوباکرامت انسانی سازگاری ندارد.

4-1-2. اصل صلاح ومصلحت محوری : عامل مهمی که اقدامات والدین ،سرپرستان ومربیان رادر باره کودکان سروسامان می دهد،رعایت غبطه،مصلحت ومنافع عالیه آنان است.درحقوق اسلام ، ولّی،سرپرست یا مربی نمی تواند فراتر ازخیر وصلاح کودک اقدامی را انجام دهد،زیرا مطابق قرآن کریم(اسراء،34.انعام،152)«حتی کم ترین تصرف درموردصغیر واموال بایدبه بهترین شیوه وبامراعات مصلحت محوری همراه باشد»(مقدادی،1393،ص303).

4–1- 3 . اصل گفتارنرم وهدایت گر: خداوند به حضرت موسی و هارون در مقام تبلیغ دین توحیدی می­فرماید: «اما به نرمی با او سخن گویید شاید متذکر شود از خدا بترسد» (طه، 44). «منظور از این قول لیّن­ (نرم­خویی) است که در گفت­گوی با فرعون از تعّدی و خشونت خودداری نماید که همین خویشتن­داری از تندی، ضروری­ترین آداب در دعوت است» (طباطبایی، 1363، ص234). سیره پیامبران در ابلاغ رسالت برای عموم بشر، شیوه استفاده از نرم­خویی در بیان و گفتار و دعوت است. یعنی خلق و خوی پیامبر اقتضا می­کند که در هر حال، مهر و عاطفه بر برخوردهای خشم و غضب و تهدید حاکم باشد(اعراف،60 و 66؛مومنون،25؛ هود،27و 29). 

4-1-4. اصل تقویت خودباوری: ضرورت این اصل از این جهت است که تبلیغ دین بدون ایجاد زمینه تقویت قوای روحی وروانی برای راهیابی به خودباوری،کاری عبث و بیهوده است و تأثیر چندانی ندارد. خداوند در قرآن کریم، مژده غفران و رحمت خویش را به بندگان گنهکارخود می­دهد و از این طریق به بازسازی و تقویت روحیه آنان می‌پردازد (زمر، 53). این آیه بیان­گر این نکته است که گستره زمانی تربیت­پذیری ،انسان رادرطول دوران حیات او معرفی می­کند؛ به طوری که فرصت خودباوری و پرورش برای مربی نسبت به متربی وجودداردو نباید آهنگ ناامیدی رادرخودتقویت کندکه این ناامیدی درفرهنگ تربیت دینی جایگاهی ندارد. لذاخداوند بندگان گنهکارراباواژه «عبادی»اکرام می­کندکه نشان ازمحبت خداوندبه بندگان است وشایداین بیانگرپرهیزازتنبیه نابجا باشد.

4-1-5.اصل مدارا و گذشت:درآموزه­های دینی،مدارا؛بخشش همواره به­عنوان یک اصل ثابت موردتوجه بوده­است.قرآن کریم درمسائل حقوقی وقضایی،هرچندگرفتن جزاراحق ستم­دیده معرفی می­کند ولی بخشش رابرترازآن می­داند.خداونددراین­باره می­فرماید:«کیفربدی،مجازاتی است همانندآن،وهرکس عفو و اصلاح کند،پاداش اوباخداست»(شوری،4).«کودکان به دلیل صغروفقدان درک کامل امورخیروشر،سزاوارمسامحه،آسان گیری ومدارامی باشند.به این نکته ظریف درتعالیم اسلامی نیزعنایت بسیارشده است»(مقدادی،1393،ص304).بنابراین مربی می­تواند با تأسی به این آیه، انتقام را نفی و از تقصیرات متربی ـ کودک ـ در گذرد و با تسلط براراده نفس خویش،زنجیره­ای ازروابط انسانی سالم راپایه­ریزی کندودرنهایت پاداش بزرگ خویش رااز پروردگار خوددریافت نماید. 

4-1-6. اصل تشویق قبل ازتنبیه:باتشویق می­توان اراده افراد را قوی نمود.«همچنان که تنبیه برای جلوگیری ودرمان بسیاری ازناهنجاری­هاراهگشااست»(نگارش ودیگران،1388،ص143؛نک:دلشادتهرانی، 1386،ص17).درقرآن کریم به این موضوع نیز تأکیدشده است(انفال،65؛توبه،103؛نحل،125). بزرگترین مربی بشریت،پیامبراسلام است وسیره ایشان همواره برتشویق وایجاد انگیزه بوده که موجب ازبین بردن روش­های تنبیهی ومبدّل نمودن کینه،به محبت ومهربانی بوده­است و این موضوع درخصوص کودکان بسیارسفارش شده­است.چراكه تنبيه وسيله مناسبي براي تغيير رفتار نامطلوب است.تنبيه بدني كم اثرترين و شايد بدترين نوع تنبيه است. نكته قابل توجه اينكه در تنبيه كردن،نبايدفردرا تنبيه كرد،بلكه عمل نادرست وناپسند اورا باید تنبيه نمودكه اين به سن ودرك و جنس ونوع عمل وي بستگي دارد.بنابراین تشويق و ترغيب برتري برتنبيه وتأديب دارد.

نتیجه آنکه در آموزه­های دینی و نظام حقوق بین­الملل در یک رابطه متقابل، زمانی می­توانند به سعادت جامعه­ی بشری بیاندیشند که مفاهیم دینی در فقه شیعی و قوانین موجوددر حقوق بشری درفضای تهی ازدغدغه،پیش‌داوری وبه‌دورازهرگونه تشویش و انحراف، بر اساس اصل «دگرپذیری» به شناسایی یکدیگر و تبادل اندیشه بپردازد. بنابراین منطق حکم می­کند که از ره‌آورد دین، اخلاق، عقلانیت و تجربیات علمی وعملی بشر،در جهت تبیین و تقویت جایگاه حقوق به‌ویژه درامر کرامت انسانی ومصالح عالیه کودکان به‌عنوان عالی­ترین اصل دررعایت مصلحت و غبطه آنان به همراه دیگر اصول بیان شده تلاش کرد.

4-2-آموزه های روایی

   علاوه­ برجایگاه اصول تنبیه درقرآن کریم،روایاتی وجودداردکه از زبان پیامبر اکرم(ص) و دیگر امامان شیعه(ع) درباب اکرام و محبت وحفظ کرامت نسبت به کودکان و متربیان می­باشد که به­ طورکلی،درآن­ها توصیه شده که درارتباط باغیر،به رفق ومداراعمل نمایندوازهرنوع خشونت و تندی،به­ویژه دربرخوردباکودکان پرهیزکنندوبخشی ازروایات عبارتنداز؛ النبی(ص):«لَینِّوا لِمَن تَعلَموُنَ و لِمَن تَتَعلّمُونَ مِنهُ »(نوری، ج8 ،1408ق ،ص 159) .النبی (ص):«اُحبِّوا الصبیان وَ ارحَمُوُهم وَ إذا وَعَدتُمُوهُم شیأً فَفُوا لَهُم فَإنّهُم لا َدَرُونَ إلا أنَّکُم تَرزُقُونَهمُ»(متقی هندی، ج 5، 1409ق،ص409) .النبی (ص):«یا أنَس إرحَم الصَغیرَ وَدَّ َالکَبیرَ، تَکُن مِن رُفَقایی»(همان، ج 15، ص 104) .الصادق (ع): «اِنَّ الله لِیَرحِمَ الرَّجُلَ بِشدِّه حُبُّهُ لِوَلَدِهِ»(محمدی ری شهری، ج1، 1362،ص76).ازسیاق روایات،می توان این­گونه استنباط نمود­که دربیان مفهوم مخالف ضرب،ظلم واذیت غیر وتنبیه بدنی،ظلم محسوب شده ودرمقام حرمت است.بنابراین تنبیه کودکان درغیرمواردنص جایزنیست.می­توان گفت، محبت، احترام، عفو و بخشش همیشه مطلوب است وتندی وعتاب وخطاب وغضب به کودک نه تنها مطلوب نیست،بلکه نهی هم شده است(بروجردی، 1386،ج 30، 639).در روایت نبوی نیزبه دلالت بر وجوب اکرام کودکان تأکید شده­است. پیامبر اکرم­(ص) می­فرماید:«فرزندانتان را تکریم کنیدو آنان را به نیکی تربیت کنید که آمرزیده می­شوید» (حرّ عاملی،1288ق، ج 15،ص 195).اکرام مطرح شده در روایت به این مفهوم است که والدین باید کودک را در موضعی شایسته و زیبنده قرار داده زیراکه واژه «کرم»در لغت عرب به صفات و محاسن بلند و عظیم گفته می­شود و اکرام و تکریم فرد به مفهوم رساندن نفعی به اوست که خالی از هر گونه عیب و خللی باشد (راغب اصفهانی، 1404ق،ص429).حتی نبی مکرّم دربارۀ نوزادان وکودکان فرمودند:«نوزادان خودرا به جهت گریه­شان نزنید؛ زیرا گریه آنان در چهار ماه اول، گواه به وحدانیت الهی،در چهار ماه دوم، درود بر پیامبر و خاندان او، و در چهار ماه سوم، دعا برای والدین خود می­باشد.» (ابن بابویه، (شیخ صدوق)، 1398، ص231؛فیض کاشانی، 1406ق،ج 4، ص39).دراهمیت موضوع همین بس که از آنجا که کودکان به­عنوان نعمت و امانت الهی در دست والدین محسوب می­­شوند، بر رفتار مناسب و سنجیده با آنان سفارش اکید شده است که با بررسی به پاره­ای از مهم­ترین اصول تربیتی و رفتار با کودکان که خود نشانه­ی نفی هرگونه برخورد ناروا و خشونت آمیز علیه آنان است می­توان اشاره کرد، «اصولی هم چون ارزش انسانی و کرامت کودکان، مصلحت محوری، مهربانی و مدارا، جلوگیری از زیان و خشونت وعدالت و اعتدال در رفتار که مبتنی بر فرمایشات پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه می­باشد» (مقدادی، 1393،صص303 - 305).از دیدگاه حقوق و فقه شیعی، بر مبنای آموزه­های شریعت اسلامی، گر چه تنبیه بدنی کودک از سوی والدین، به مقداری که باعث سرخی، سیاهی وکبودی بدن نگشته وآن هم با هدف تربیت وهدایت و اصلاح، جایز شمرده شده است،امادرعین حال،خشونت والدین علیه کودک رامذموم دانسته وآن رابرای تربیت وهدایت آنان مضر می­داند.درمقابل،والدین ومربیان را تشویق و ترغیب به نگاه محبت­آمیز و مدارا کردن و بهره جستن ازدیگر شیوه­های کاربردی وراهبردی می نماید.گاهی در اثر اهمال و بی­مبالاتی والدین در امر تربیت، کار کودک به جایی کشانده می­شود که تنبیه امری لازم و غیرقابل اجتناب می­شود.«امام علی (ع) فرمود:آن کس راکه مدارا اثر ندهد،مجازات وتنبیه اورا اصلاح خواهدکرد.ابتدا باید اقدامات قبل از تنبیه ؛تذکر، اخطار، تحکّم، قاطعیت، ملامت، قهر، توبیخ، تهدید و ... رادر پیش گرفت ودرصورت عدم اثربخشی،ازتنبیه استفاده کرد»(یوسفیان ثانی، 1384، ص 84).

نتیجه این­که آموزه­های دینی در باب رعایت اصول تنبیه، دیدگاه اعتدالی داشته و از افراط و تفریط مبرّا است وصرفاً تنبیه را درصورت ضرورت دربعضی موارد به شکل محدود،برای اصلاح رفتارهای هنجارشکن باشروطی خاص می­پذیرد. پس سزاوار است که والدین و مربیان و دیگر سرپرستان در موردخطاهای کوچک و قابل اغماض کودکان خشم نورزند،بلکه بامصالحه ازخطاهای آن­ها درگذرند تا آنان شخصیت واقعی خود را دریابند.

4-3-دیدگاه فقهی

   افزون بر دیدگاه نقل ،ازمنظر بیان فقهای امامیه نیز استنباط می­شود که؛ هیچ­گاه فقها تنبیه رادر ابتدای امرو به عنوان اولین روش تربیتی تجویز نکرده­اند،بلکه برمبنای اصول اشاره شده؛ محبت و ترحم ومدارا و تشویق وکرامت انسانی راازسازنده­ترین ومؤثرترین عوامل تربیتی درمصالح عالیه کودکان شمرده­اند. مبنای دیدگاه فقهی امامیه؛ اصلِ زدن و تنبیه بدنی کودکان رادربرخی موارد و برای تأدیب واصلاح وتربیت آن­ها به­عنوان عملی مجازتلّقی نموده است.ازاین جهت است که عموم فقهای شیعه به جواز تنبیه کودک درصورتی که مسیر تربیت وی منحصر به آن باشد فتوا داده­اند؛«منوط برآنکه ضربه به­طورسخت زده نشودویاموجب زخم شدن ویاتغییررنگ پوست نگردد(موجب دیه نشود).این جوازدررأی فقهای بسیاری دیده می­شود»(عاملی،1413ق،ص454؛طباطبایی ،1418ق،ص59).که برگرفته ازروایاتی است که دلالت برمقدارضرب کودک داشته(حرعاملی،1288ق ،ج 74،ص99)،وبه دلالت التزامی جواز ضرب- زدن-کودک را می­رسانند.افزون برآن که دربحث مقتضای ادّله­ی شرعیه، با بررسی دربرخی ازروایات،دلالت برمنبع تنبیه بدنی حاصل می­شود. چنانچه درروایت است که مردی ازاصحاب امام موسی کاظم(ع) نزدایشان آمدوازسوءاخلاق فرزندخودشکایت کرد و امام(ع) فرمودند:«اورانزن،بااوقهرکن وقهررا طولانی مکن.»(مجلسی،بی تا،ج101). « مقتضای قاعده واصل اولیه، حرمت تنبیه کودک است،وبنابرتمام مواردخارج ازمحدوده مشخص‌شده درروایات، حکم تنبیه بدنی کودک حرمت خواهدبودو تخطی ازقیود مندرج درروایات جایگاه وجه شرعی ندارد»(حلی،1413ق:ص180).درواقع این موضوع،مبیّن این نکته است که تأدیب کودک درراستای مصلحت آنان و با هدف اصلاح باشد.صاحب جواهربه این مطلب درجوازتنبیه بدنی کودکان اشاره نموده است(نجفی،ج41، 1404ق، ص446).یا آیت الله گلپایگانی نیز در این باره می­گوید:«ضروری است که غایت و هدف در هنگام زدن کودک، تأدیب و تربیتی باشد که مصلحت کودک به آن بازمی­گردد؛ نه آن چیزی که از روی خشم انجام گرفته باشد ـ رفق و مدارا ـ وگرنه چه­بسا مؤِدّب خود تأدیب شود؛ چراکه زدن او به خاطر خداوند متعال نبوده است»(کریمی،جهرمی،ج2، 1412،ص291).امام خمینی(ره)براین نکته تأکیددارندکه:«تأدیب زمانی جایزاست که به مصلحت کودک ودرحد متعارف  باشد»(موسوی خمینی، ج1417،2ق،ص477).این دیدگاه­ها بیان­گر آن است که اصول تنبیه بایددرآموزه­های دینی موردمراعات قرارگرفته ودرتمام تأدیب مصالح کودک در نظر گرفته شود ومنجر به کودک آزاری نشودکه عملی ممنوع و حرام است. هرچند تنبیه در منطق الهی و سیره نبوی همان­طور که اشاره شده نیز جلوه­ای از رحمت و محبت است، نباید از این ساختار دور شود. بنابراین تا حد مقدور باید با تمهیداتی از جنس رحمت، محبت، بخشش، و اغماض، مدارا از بدی­ها و زشتی­ها جدا کرد و رو به اصلاح دعوت کرد و این تنبیه زمانی ضرورت پیدا می­کند که مفیدو اثرگذار باشد که باید با آداب صحیح انجام گیرد، در غیر این صورت، نتایج و آسیب­های جبران ناپذیر شخصیتی و روحی و اجتماعی را در پی خواهد داشت و می­توان این­گونه پنداشت که تنبیه در آموزه­های دینی و فقهی، به­عنوان امری تبعی محسوب شده و نه اصلی. چنانچه امام علی(ع) می­فرماید:«هر کس با خوش رفتاری اصلاح نشود، با خوب کیفر کردن اصلاح می­شود»(تمیمی آمدی، 1407ق،ج 2،ص178). 

نتیجه آنچه که درفقه پویای شیعی،در برنامه­های تربیتی مورد توجه و تعیین کننده­است،معیار،ضوابط،حدودوشرایط آن می­باشد که در امر اصلاح رفتار کودکان متناسب با ظرفیت روحی و جسمی آنان لحاظ می­گردد و قطعاً هدف شریعت اسلام، تزکیه اخلاق و کنترل رفتار افراد است که منجربه پیش­گیری از جُرم می­شودو این با سیاست­های کیفری در امور جزایی منطبق بوده، زیرا تنبیه بدنی کودک از منظر فقه و ادیان بر جواز آن حکم شده، بیشتر به جهت آثار تربیتی آن و مقصود از آن اصلاح کودک است.

5- راهکارها و اقدامات حقوقی از منظر اسنادحقوقی بین­الملل

  بدیهی است حق والدین بر تربیت کودک از حقوق به رسمیت شناخته شده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران اسلامی ونیز اسنادحقوق بین­المللی است.گستره­ی اِعمال این حق نیزهمانند بسیاری ازحقوق انسانی مطلق نیست ومحدودیت­هایی قانونی برآن واردمی­شود.درواقع این گونه محدودیت­ها از تزاحم حق والدین بر تربیت کودک با بعضی از حقوق جسمانی و معنوی کودک ناشی می­شوند.از منظرفقه امامیه والدین حق تنبیه بدنی کودک راصرفاً باشرایط وقیودمعین شده درآموزه­های دینی دارند. شاید در اِعمال حق خود در تربیت و اصلاح رفتار کودک با محدودیت­هایی هم مواجه شوند، چه جسمانی که همان تنبیه بدنی باشد و یا حتی محدودیت­های معنوی مثل سلب آزادی بیان، سلب حق مشارکت، سلب آموزش و منع ورود به حریم خصوصی و ... .از سوی دیگر، باتوجه به اینکه کودکان در اسناد بین­المللی و منطقه­ای به افراد زیر 18 سال اطلاق می­شوند و همین طور در ماده 1 کنوانسیون حقوق کودک ³و ماده 2 منشور آفریقایی حقوق و رفاه کودک⁴،از آنجایی که به حقوق خود واقف نیستند ونمی­توانندازخود در برابر دیگران دفاع نمایند آسیب­پذیرترین قشر جامعه محسوب می­شوند و به عنوان افراد بالقوه آسیب­پذیر در معرض بزه­دیدگی قرار دارند و به اشکال مختلف آزار از انواع جسمی، جنسی، عاطفی، غفلت، بهره­کشی اقتصادی و به کارگیری در منازعات مسلحانه آنها را مورد تهدید قرار می­دهد.بدین منظور برخی براین عقیده اندکه ؛«به همین دلیل جامعه جهانی حساسیت ویژه­ای را در قبال پدیده کودک‌آزاری- خشونت علیه کودکان- از خود نشان داده و تلاش نموده تا مکانیزم­هایی را برای مقابله به این پدیده در دوسطح پیشگیری کننده، واکنشی مطرح نماید»( ایروانیان، 1389،ص 121).برای ایجاد اقدامات پایدار و راهکارهای مناسب، می­توان به ماده 19 کنوانسیون حقوق کودک⁵ و ماده 16 منشور آفریقایی  حقوق و رفاه کودک⁶ و میثاق حقوق کودک در اسلام⁷ مواد 8 و 11و 12و 20 اشاره نمود که طبق آن «کشورهای عضو باید کلیه اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی و حمایتی لازم را به عمل آورند تا از کودک در برابر کلیه خشونت جسمی یا روانی، صدمه یا آزار، بی‌توجهی یا رفتار توأم با سهل­انگاری، سوء رفتار یا بهره‌کشی مثل سوءاستفاده جنسی در حین مراقبت توسط والد یا والدین، سرپرست یا دیگر متولیان قانونی یا هر شخص دیگری که عهده­دار مراقبت از کودک است، حمایت لازم را به عمل آورند».  علاوه بر مواد مذکور، در ماده 28 و 29 کنوانسیون حقوق کودک⁸ و بسیاری از دیگر اسناد حقوق بشری اصل 7 اعلامیه جهانی حقوق کودک ⁹و به مسأله آموزش کودک در جهت آشنایی با حقوق خود در کنار آموزش والدین از اهمیت خاصی برخوردار بوده و در قوانین مربوط به رسمیت شناخته‌شده است. درهمین راستا«به‌منظور آشنایی کودکان با حقوق خود، تدریس پیمان‌نامه حقوق کودک به‌عنوان یکی از مواد درسی در مدارس می­تواند راهگشا باشد و کمیته حقوق کودک پیشنهاد نموده است که پیمان‌نامه در برنامه درسی مدارس گنجانده شود» (ایروانیان،  1389،ص 123) .

6- شیوه های نوین وراهبردی فقهی درحقوق داخلی و بین المللی

  ازآنجاکه در آموزه­های اسلام و شریعت، دو منبع کتاب و سنت پیامبر مکرم (ص) منابع اصلی و مورد اتفاق همه مسلمین جهان است و شیعیان مکتب امام جعفر صادق (ع) علاوه بر سنت پیامبر (ص) سیره و رفتار دوازده امام را پس از حضرتش ملاک عمل خود قرار داده­اند، به تأسّی فقهای عظام در کنار منابع اصلی از منابع ثانوی و تبعی دیگر در مراحل استنباط احکام بهره می­جویند که همان اجماع و عقل می­باشد. از سوی دیگر، تمام نیازهای بشری در منابع اصلی و قرآن و سنت به‌صورت جزئی و مشخص بیان‌نشده است. نیز فاصله زمانی عصر حاضر با دوران عصر رسالت از روشنی بسیاری از احکام شریعت در زمان­های پیشین کاسته است.در این میان،علم فقه با بحث و بررسی علمی متقن و مستدل نیازهای حقوقی انسان­ها رادر هر عصر و زمانی برعهده‌گرفته است. همچنان‌که یکی از صاحب‌نظران فقهی معاصر این‌گونه بیان می­دارد: «فقیهان بسیاری در طول تاریخ پس از عصر رسالت دیدگاه شریعت را در هر موضوعی از زندگی بشر روشن ساختند و مسئله یا وضعیتی را بی­پاسخ نگذاشته­اند.چه فقه جز سازگاری ساختن اندیشه اسلامی با رویدادهای زندگی هدف دیگری ندارد»(صدر، 1978م، صص 35ـ36).بنابراین باتوسعه روزافزون دانش حقوق،جایگاه ونقش دلیل عقل درپیدایش کشف ملاک­های احکام شرعی ضروری به نظر می­رسد.زیرا درعصری که ازجهانی‌شدن حقوق سخن میان می­آیدودولت­های اسلامی نیزبا پذیرفتن تعهدات مختلف بین­المللی به‌ویژه تعهدات حقوق بشری و میثاق نامه­هاودرمیان آن توجه ­به جایگاه خاص حقوق کودکان درقرن بیستم،خودرادرمقابل جامعه بین­المللی متعهدساخته­اند.لذا از ابزارهای نوین حقوق بین­الملل مثل سازمان­های بین­المللی و دیگر نهادها و مراکز وابسته به آن در توسعه روابط خود با دنیا و به‌خصوص با جهان اسلام بهره لازم را می­برند.

6-1- کشف ملاکات بادلیل عقل؛ آنچه فقه جعفری را از سایر جهات متمایز می­سازد،بهره­گیری ازعقل دراستنباط احکام است. همان‌طور که این دیدگاه در آراء فقهای سلف نیز مشهود است. مثل ابن ادریس که این‌گونه بیان می­دارد:«هرگاه درمسئله­ای ازکتاب،سنت و اجماع چیزی یافت نشود،محققان پژوهشگردرمسائل شرعی دریافتن منابع شریعت به دلیل عقل تمسک پیدا می­نمایند.» (حلی، 1411ق،ص 18و 46).بنابراین با توسعه روزافزون دانش حقوق، جایگاه و نقش دلیل عقل در پیدایش کشف ملاک­های احکام شرعی که همان مصلحت و مفسده­ای می باشد،موجب وضع یک قانون و یا یک حکم می­شود،بدیهی است فهم این ملاک باید روشمند و هدفمند و بر اساس اصول و ضوابط پذیرفته‌شده و قابل دفاع و از جامعیت کامل در برپایی قواعد و قوانین بشری تأثیرگذار باشد که در این میان فقها و حقوق‌دانان مسلمان به‌ویژه فقهای امامیه ضمن بررسی نصوص دینی و لحاظ کردن واقعیت­ها و تجربه­های جامعه موجود بشری، به ملاک حکم دست می­یابند که در موضوعی همچون مصلحت محوری به عنوان نقش پایدار درمواجه با تنبیه بدنی کودکان کاملاً مصداق عینی دارد. اگر درگذشته هدف از تنبیه کودکان، وادار نمودن آنان به تحصیل و رعایت رفتار و آداب فردی و اجتماعی بوده است، اکنون با توسعه و رشد مطالعات روانشناسی شیوه­های آموزشی نوین و ارتقا سهم دانش و فهم و دریافت آن در جامعه بشری، روش­های جایگزین قادر به آن هستند که همان هدف موردنظر را تأمین نمایند.

6-2- اصل اولیه به عدم جواز؛یکی دیگرازابعاد قابل‌تأمل دراین زمینه برمبنای نظرگاه فقهی؛ بعضی از فقیهان از جنبه­های مقتضای اصل اولیه و نیز ادّله­ی شرعی به آن نگریسته، که لزوماً در کاهش و تنش کودک آزاری و پرهیز از خشونت و فراهم نمودن زمینه­ی دوری از سایر خطرات جسمی و روحی را برای کودکان در پی خواهد داشت. مقتضای اصل اولیه، حرمت تنبیه کودک است، چرا که تنبیه مصداق آزار و اذیت این نسل معصوم است.ظلم هم حرام است.آیه الله گلپایگانی در این زمینه می­گوید: « شکی نیست که ظلم حرام است و نیز تردیدی نیست که زدن کودک غیرممیز از مصادیق ظلم است وعقلاً جایز نیست، خواه تنبیه کننده پدر باشدیا دیگری،چون بافرض غیرممیّز بودن،از عناوین قصدیه اطلاع ندارد و نمی­داند به چه علت تنبیه شده است. براین تنبیه به‌جزاذیت کودک آثاردیگری مترتب نمی­شود. اذیت اوهم مطلقاً جایزنیست، چه ازجانب پدرباشدو چه از جانب معلم. اما تنبیه کودک ممیّز اگر برای تشفی دل وخاموش کردن آتش غضب باشد، یقیناً جایز نیست واما اگربرای تأدیب باشد،ظاهراًامر،جواز تنبیه است؛ چون یکی از وظایف والدین تربیت و تأدیب فرزندان است وزدن اوبرای رسیدن به اهداف والا،نه تنها ظلم درحق آن­ها نخواهد بود،بلکه احسان وموجب رستگاری آن­هادردنیاو آخرت خواهدشد»(گلپایگانی، 1412ق،ص282).دربحث مقتضای ادّله­ی شرعیه،بابررسی دربرخی ازروایات،دلالت برمنبع تنبیه بدنی حاصل می­شود.چنانچه در روایت است که شخصی از اصحاب امام موسی کاظم (ع) نزد ایشان آمدوازسوء اخلاق فرزند خودشکایت کردوامام(ع)فرمودند:«اورانزن،بااوقهرکن وقهرراطولانی مکن»(مجلسی،بی تا،ج 101).هرچندبه دلالت التزامی جوازضرب–زدن-کودک رارسانیده واین جوازدررأی فقهای بسیاری دیده می­شود(نک:شهیدثانی،1413ق،ص454؛طباطبایی،1418ق،ص59).ولی همان‌طورکه بیان شد،مقتضای قاعده واصل اولیه،حرمت تنبیه کودک است،وبنا برتمام مواردخارج ازمحدوده مشخص‌شده درروایات،حکم تنبیه بدنی کودک حرمت خواهدبودو تخطی ازقیودمندرج درروایات جایگاه وجه شرعی ندارد(نک:حلّی، 1385ق،ص 180).

 6-3- رعایت مصلحت وغبطه کودک؛ درشریعت مقدس اسلام،درمواردمتعددی درباره­ی رعایت مصلحت و غبطه کودک بحث شده است.فقهای بزرگ امامیه این شرط را درموضوع انواع ولایت نسبت به طفل،حضانت وقیمومت وسایرمباحث مربوط به کودکان بیان کرده­­اند(نک :طوسی،1387ق ،ص200).برخی ازفقهای معاصر براین عقیده­اندکه؛«این موضوع همان دلیل عقلی بر نصب ولایت پدری وجدپدری دیگر اولیا،و سرپرستی کودک است؛چرا که اصل اولیه در شریعت و نزد عقلا این‌که هیچ فردی بر فرد دیگر تسلطی نداردمگردرمواردی که استثنا شده باشد، و یقیناً در مورد کودک در مواردی به سرپرست ولایت داده‌شده که منافع عالیه کودک رعایت شود»(فاضل لنکرانی،1427ق،ص301).بابررسی دربرخی آراء فقهی وصاحب‌نظران می­توان به این نکته دست‌یافت که ازمصادیق عدم اضراربه فرزندان دربحث منافع عالیه کودکان و مصلحت محوری درامرتربیت روحی و جسمانی کودکان می­باشدکه مصداق بارزآن عدم تنبیه بدنی کودکان می­باشد(نک:عبده، 1423ق،ص346).

6-4-فتوای حکومتی(حکومی)؛برخی براین عقیده­اندکه ازراه دیگری می­توان به ممنوعیت اجرای آن در جامعه اسلامی دست یافت،و آن ازطریق حکم حکومتی است.به این بیان که« فقیه و حاکم شرع اسلامی می­تواند ازباب رعایت مصلحت جامعه وباتوجه به آثارسویی که ازتنبیه­بدنی ناشی می­شود،با حکم حکومتی اجرای آن را ممنوع کند. همانند برخی دیگر از احکام اولیه اسلامی مانند رجم که بر اساس حکم ولی فقیه و حاکم اسلامی ممنوع اعلام شد،وهم اکنون درنظام جمهوری اسلامی ایران اجراء نمی­شود»(حسینی­خواه،1390،ص16).امام خمینی دربیان حکم حکومتی این گونه بیان می­دارد: «حکومت که شعبه­ای از ولایت مطلقه رسول الله (ص) است، یکی از احکام اولیه است ومقدم بر تمام احکام فرعیه،حتی نمازوروزه وحج است.حاکم می­تواند مسجد یا منزلی را که در مسیر خیابان است،خراب کند،و پول منزلش را به صاحبش رد کند .... حکومت می­تواند قراردادهای شرعی را که خودبا مردم بسته است،درموقعی که آن قراردادمخالف مصالح کشور و اسلام باشد،به طور یک جانبه لغو نماید... .»(موسوی خمینی، 1378،ص452). یکی دیگر از صاحب­نظران و از مفسرین نامی دراین باره چنین اظهار می­دارد:«حکم حکومی تصمیم­هایی است که ولی امردرسایه قوانین شریعت و رعایت موافقت­ آن­ها به حسب مصلحت زمان اتخاذ می­کند؛ و طبق آن­ها مقرراتی را وضع کرده و به اجرا در می­آورد،این مقررات لازم الاجرا بوده مثل اصل شریعت،بااین تفاوت که قوانین آسمانی غیرقابل تغییر ومقررات وضعی قابل تغییرند،و ثبات و بقاء تابع مصلحتی هستندکه آن را به وجود آورده است» (علیدوست،1388،ص665).برخی دیگربه جای«حکم حکومی»ازاصطلاح«فتوای حکومی»استفاده،ونوشته­اند:«فقیه می­تواندافزون براستنباط­ هایی که درمسائل فردی وخُرددارد،درمسائل مربوط به حکومت وتا آنجاکه معتقدبرگستره شریعت است به استنباط احکام،با تکیه بر ادله، قواعد شرعی ودرک عقلی بپردازد.مصالح رادرنظر بگیردو با استمداداز کارشناسان یاحتی واگذاری کار به آن­هاـ درصورتی که اندیشه فقهی و موافق این واگذاری باشد ـ ودر مرحله­ کشف حکم واجرای احکام مکشوف به اجتهاد بپردازد»(حسینی خواه،1394،ص17).

 6-5-قاعده لزوم به وفای عهد وعقود؛ ازدیگرمبانی راهبردی در مواجه با تنبیه­بدنی کودکان که قابلیت عرضه شدن را در عرصه­ی بین­الملل دارا می­باشد، استناد به عمومیت «أفوا بالعقود» است. از آن جا که دولت جمهوری اسلامی ایران یکی از دولت­های عضو پیمان­نامه حقوق کودک است¹⁰. که در پیمان نامه همه­ی انواع و اشکال مجازات و تنبیهات بدنی، به صراحت ممنوع اعلام شده است و این مهم در ماده 19 پیمان نامه به طور وضوح بیان شده است. از طرفی دیگر ایران عضو میثاق حقوق کودک در اسلام مصوب ژانویه 2005 هم می­باشد¹¹. همچنین عضو میثاق حقوق مدنی و سیاسی¹² ا ست که در ماده­ی 7 آن به ممنوعیت رفتارهای غیرانسانی و بی­رحمانه تصریح شده و نیز درماده 24 نیز حمایت و حفاظت کودکان در خانواده و توسط دولت تقاضا شده است. همین طور درماده­ 37 کنوانسیون حقوق کودک¹³ همه­ی دولت­ها را موظف می­نماید به حصول اطمینان از این که «هیچ کودکی نباید مورد شکنجه یا سایر رفتارهای بی­رحمانه، غیرانسانی یا اهانت­آمیز یا مجازات واقع شود».این مسئله بر اساس ماده 19پیمان­نامه تکمیل‌شده و توسعه‌یافته است. بدین‌صورت که دولت­ها ملزم­اند تا تمام مناسبات قانونی، اداری، اجتماعی و مقیاس­های آموزشی را در نظر بگیرند تا کودکان را از تمامی اشکال خشونت، چه جسمی یا روحی و روانی، صدمه یا اذیت و آزار، بدرفتاری و حتی سو استفاده­های جنسی در زمانی که تحت ولایت و سرپرستی و مراقبت والدین، سرپرستان قانونی یا هر فرد دیگری که سرپرستی از کودکان را به عهده دارد، نیز می­شود (Ibid: p7, N18). حال این سوال مطرح است که آیا عضویت در این پیمان نامه­های بین­المللی ـ به ویژه ایران در باره­ موادی که به این مسأله می­پردازد هیچ گونه حق شرطی را قائل نشده است، زیرا شورای نگهبان درباره­ی ممنوعیت تنبیه بدنی کودکان و موارد مرتبط با آن که مخالفت با شرع باشد، اعتراضی نکرده است. برخی درمقام پاسخ برآمده ؛«این گونه برداشت می­شود که شورای نگهبان این ممنوعیت را به طور مطلق مورد پذیرش قرار داده است و می­تواند مانع اجرای مجازات و تنبیه بدنی درایران باشد؟پاسخ به این سؤال مثبت است،زیرا که عموم آیه«أوفو بالعقود» (مائده،1) شامل این موضوع می­شود»(حسینی خواه، 1394،ص 18).

این گونه به نظر می­رسد که با استناد به موارد چندگانه مطرح شده و به ویژه اقدام به اجرای حکم حکومتی که حضرت امام خمینی بر آن تأکید داشته و می­تواند به عنوان احکام ثانوی و یا تقدم قاعده اهّم فی الاهمّ برای مصلحت­های ملزمه­ایی که درپیش رواست موردلحاظ قرارگیرد.بر اساس لزوم وفای به عهد و عقوددر این گونه معاهدات و تعهدات بین­المللی و نه صرفاً به جهت این که رعایت وجه شرعی صورت گرفته باشد بلکه افزون برآنکه تحفّظ برمصالح عمومی هم انجام شده باشد، دیدگاه و مبنای فقهی با توجه به پویایی فقه امامیه که بر گرفته از دو عنصر زمان و مکان است حاکم اسلامی می­تواند از تنبیه بدنی کودکان ممانعت به عمل آورد.حال باتوسعه روزافزون دانش حقوق بشری متکی برمبانی عقلی ونیز جایگاه ملاکات احکام شرعی در آرای فقهی در عصر جهانی شدن حقوق و پذیرش دولت­های اسلامی در قبال جامعه­ی بین­المللی استفاده از ابزارهای نوین به ویژه در فقه پویای شیعه، و با در نظر گرفتن مبانی اشاره شده برای رسیدن به مصلحت مکلّفان در ممنوعیت تنبیه­بدنی و در نظر داشتن آثار زیان­بار و جبران­ناپذیر و نیز ضرورت حفظ نظام اسلامی و جوّ حاکم بر دولت­های عضو در نظام بین­الملل، حذف همه نوع از تنبیهات بدنی کودکان ضروری می­ باشد که با تمسک به این نوع حکم حکومتی، حاکم شرع و فقیه جامع­الشرایط این صلاحیت را برای ممنوعیت تنبیه بدنی کودکان را بر اساس در نظر گرفتن مصالح عالیه کودکان و ترغیب و تشویق به دیگر شیوه­های تربیتی را دارا است.

7- یافته های پژوهش

   دربرآیندکلی برای راهیابی مطلوب ونقش راهبردی آموزه های دینی وفقهی دردست­یابی به راهکارهای اصلاحی وبازدارنده و نیز اقدامات پایدار وبرای تغییر نگرش جوامع درناروایی تنبیه بدنی کودکان درعرصه بین­المللی و قوانین داخلی ودرنهایت درمخالفت باآن، درابعاد حمایتی همه جانبه ازکودکان امروزونسل فردا به‌ یافته های پیشنهادی اثربخش چندگانه اشاره کرد:

7-1. لغو تنبیه بدنی مستلزم راه­اندازی چارچوبی قانونی است که به‌وضوح آن را ممنوع کرده و از کودکان در برابر تمام انواع ضرب و شتم چه درمحیط­های خانواده و خارج از آن حمایت و حفاظت کند.تمامی دولت­ها،کنوانسیون سازمان ملل متحد آن رادرموردحقوق کودک پذیرفته­اندو می­توان باپیامی صریح و روشن به خانواده وجامعه اعلام نمودکه:«ضرب وشتم کودکان نسبت به ضرب وشتم هرکس دیگر، غیرقابل‌قبول تر و غیر قانونی‌تر است » ( نیک ‌نامی ،میرمهدی،نیک نامی ، 1394، ص 429).

7-2. اصلاح سیاست­های دولت­های عضو برای ارائه پاسخی جامع و چندبخشی به همه اشکال خشونت علیه کودکان ضروری به نظر می رسد. «می توان به دنبال توانمندسازی و پرورش صحیح کودکان بوده و به‌منظور برآوردشیوع واقعی خشونت علیه کودکان درخانواده­ها، با کودکان و والدین مصاحبه کرده وحتی کمیته تحقیق پارلمانی تشکیل دهندوکودکان آسیب‌پذیراز خشونت خانگی را شناسایی کنند»(نیک نامی، میرمهدی،نیک نامی ،1394،صص 430-431).

7-3. ارائه طرح تطبیقی در برنامه­های بلندمدت در حوزه­های مختلف تمدن و فرهنگ در کشورهای جهان،موسسه«یونیسف»به مشابه مهم‌ترین نهادبین‌المللی،می­تواند در ارائه راهکارهای قانون‌مند مطابق با روحیه دینی واجتماعی درسطح کشورها را داشته و کلیه نهادهای ذیربط و فعالان حقوق بشر به‌خصوص حقوق کودک را هماهنگ سازد.«برنامه‌های کوتاه‌مدت هماهنگی بیشتر و تخصصی‌تر «یونیسف» با وزارت خانه­ها و ادارات دینی و نهادهای حقوقی داخلی و بدون مرزی برای تعمیم بخشیدن تعلیمات تخصصی و تطبیق پروژه­ها در این راستا و با شعار«کودکانتان را دوست بداریدتاخداوندشما رادوست بدارد»سرلوحه کارخود قراردهند»(حامد، 1394، صص 142-143).

7-4. ازآنجاکه گفت‌وگودرباره­ی بازشناسی وشناسایی حقوق کودک ومقررات و قواعدی که می­تواند حقوق اورا تضمین کند،براساس مبانی وروش­شناسی­های مختلف،مستلزم نتایج متفاوتی است.هدف اصلی نظام حقوقی اسلام پی بردن به اراده­ی شارع است که ازطریق روش اصولی باتوجه به منابع چهارگانه:کتاب،سنت،عقل و اجماع به دست می­آید.«بنابراین درسایر مکاتب هرکدام بر اساس روش‌شناسی خاص خود،مثل عقل­گرایی و تجربه‌گرایی،این موضوع رابررسی نموده ودرنتیجه گاهی اختلاف میان نگرش اسلام وسایرمکاتب،به مبنای بحث هردومکتب مربوط می­شود»( پیوندی، 1390، ص413). البته می­توان ازطریق وجوه اشتراکی بابررسی مؤلفه­های فرهنگی و اجتماعی مشترک به جنبه­های پایداردرامرحمایت ازکودکان درپیشگیری به تنبیهات بدنی کودکان دسترسی یافت.

7-5. با توجه به نگرش اصلاح رفتاری ازتنبیه در آموزه­های دینی ،رعایت شاخص­های  تَنبُّه و بیداری امری ضروری است.که باید به دورازاهانت نمودن شخصیت انسانی کودکان وحتی به دورازچشم دیگران به طورسنجیده ودقیق وبراساس اندازه وحدودمعین باشد.«حتی می توان به دور ازانتقام ویاتشفی خاطرفردوتوجیه نسبت به اینکه چراموردمجازات قرارگرفته،بامطالعه درسامانه­های حقوق بین‌المللی و کنوانسیون حقوق کودک ازقوانین مطروحه که حالت حمایتی داشته، کشورهای طرف کنوانسیون را برای برخورداری ازتربیت صحیح وکارآمدبااقدامات قانونی اجرایی،اجتماعی و آموزشی از استفاده­های آنان رابرخوردار نمایند. تا بدین وسیله از اقدامات خشونت‌بار و غیرقانونی از کودکان در معاهدات بین‌المللی توسط دولت­ها جلوگیری به عمل آید»( حاجی ده آبادی؛ حیدری، مسعود،1394، ص156).

7-6. اقدامات تقنینی مناسب و هماهنگ ساز قوانین داخلی باید با اصول و مقاصد شریعت مقدس اسلام در مورد اطفال و نیز کنوانسیون حقوق کودک در جهت منع خشونت و تنبیه بدنی انجام گیرد. «حکومت اسلامی با توجه به خشونت فزاینده علیه کودکان در نظر داشتن مصالح و جلوگیری از سوءاستفاده ودستاویزکردن مقررات می‌توانددرقالب حکم حکومتی تنبیه بدنی کودک را به‌طورکلی ممنوع اعلام نماید»(عزیزی ،رضایی، شکربیگی،1396،ص 29).

7-7. با توجه به جایگاه و نقش رهبران و روحانیون دینی در جامعه و ملاحظه وظیفه اجتماعی آنان می‌توان باحرکتی همگانی،فراگیرو اقداماتی ریشه­ای واثرگذار به‌عنوان برنامه‌های منسجم و هدفمند-راهکارها واقدامات پایدار-در روندحمایت از کودکان و مقابله خشونت و تنبیه بدنی علیه آنان گام برداشت،«همان‌طورکه بامطالعات وتحقیقات هدفمند، آموزه­های شریعت مقدس اسلامی درباره حقوق کودکان و ممنوعیت خشونت علیه آنان به‌خوبی تبیین کرده و سنت­های غلط و دیدگاه­های تعصب‌آمیزرابزدایند.باحضور فعال درمراکز نگه­داری وتربیتی کودکان وارتباط مناسب باسازمان­های عهده­دارامورکودکان، بهزیستی، دستگاه قضایی، کانون­های اصلاح تربیت، یونیسف و... و بهره جستن از نظریات کارشناسان درمسائل ومشکلات آنان آگاهی یافته وبرنامه­ریزی مناسب اقدام نمایند. الگوها و راهکارهای تربیتی مفید و عالی از خشونت را که پیشوایان دینی توصیه کرده­اند معرفی نموده و ترویج دهند.با صراحت و قاطعیت کلیه رفتارهای خشن و اقدامات تحقیرآمیز وغیرانسانی علیه کودکان را نامشروع و ممنوع اعلام کنندوعواقب دنیوی واخروی آن را یادآور شوند. منع کودک‌آزاری راهکارهای تربیتی مفیدرادرکتاب­هاوجزوات و نیز در متون درسی درج و به‌طورمناسب توزیع نمایند»(مقدادی، 1394، صص 89-88) .

7-8. به نظرمی‌رسد کودک بایدبه‌عنوان موجودی صاحب حق ودارای کرامت انسانی مدنظر قرار گیرد و تمام مقررات باید بر اساس مصالح عالیه کودک تنظیم و اجرا شود و صرفاً متعلق به والدین ویاحاکمیت نیست،بلکه حقوقی داردکه بایدمحترم شمرده شود.«با توجه به اشتراک تمام مقررات که به‌نوعی درحوزه کودکان مربوط می­شود،توجه به مصلحت عالی وبه تعبیرفقهی«غبطه کودک»باشدکه یقیناً ازنظرمقررات اسلامی،کودکان حقوقی داشته ودرجایگاه اجتماعی خاصی قرار دارند. در معرض آسیب و تضییع حقوق هستندوتوانایی مقابله واحقاق حق خودرا ندارند و نیازمندی سازگار و مناسب برای احقاق این حق می­باشند »(پیوندی، 1390،ص 414).

7-9. آموزه­های دینی نقش کلیدی وحیاتی درایجاد نگرش­ها واعتقادات والدین وتصویب قوانین دارند، همان­طورکه در قرون گذشته هم متداول بوده، اگر از تفسیر متون مقدس، جواز تنبیه بدنی صادر شود، نه‌تنها باب سوءاستفاده‌ی والدین را باز می‌کند بلکه در کشورها به‌صورت قانونی تجلی می‌یابد و زمینه‌ی ترویج آن رامثبت تلقی می‌کند.ولی مذهب اسلام سرشار از اصولی مانند محبت، عدالت، نزول حفظ کرامت و حیثیت ذاتی هر فرد همچون کودک می‌باشد .«آنچه از این زمینه راهگشا است، روش و نوع تفسیری است که ازاین متون به عمل می‌آید.درمذهب اسلام نوع برداشت فقهاازمتون نقش اساسی راایفاکرده(Amulti- religious-commitment-to- confront-violence-against-children) اگردرگذشته بیشترازنص قرآن وسنت استفاده می‌شدامروزه درروش برونی،یعنی استفاده از پیش‌فرض‌های مقدماتی برای استنباط متون مقدس باتغییراین پیش‌فرض‌هاوهمگن کردن آن باارزش‌های جدید،می‌توان تفاسیر متفاوتی راارائه کردوبادرنظرگرفتن تاریخی وعدم تاریخی بودن احکام به برخی تناقضات پاسخ داد؛درواقع این کار،یعنی بازسازی زمینه‌های تاریخی متون به‌منظوراستنباط روح نهفته درپیام آن‌ها،وظیفه­ی اجتهاد می‌باشد»(نیک نامی،میرمهدی،نیک نامی،1384،ص 456) .

7-10. ضمن تاکید بریافته های پژوهش وبیان پیشنهادات ،به نظر می رسدکه ؛ یکی از شیوه­های تربیتی ؛ تنبیه است ودرموضوعات مربوط به تربیت کودکان، تنبیه بدنی از مباحثی است که موجب اختلاف نظر بین طرفداران و مخالفان درحوزه­های دینی، جامعه­شناسی و روان­شناسی وحتی درمحافل تربیتی و آموزشی درفرآیند تربیت شده است.لذا درجامعه جهانی به شدت موردمذموم بوده واز آن تحت عنوان «خشونت» نام برده شده است. واقعیت این است که در مبانی دینی و فقهی اسلامی و با مطالعه دقیق احکام و قوانین اسلامی ضمن تأیید برخی ازدیدگاه­های موافقان و مخالفان از دیگر جنبه­های تربیتی و رفتاری،در تربیت اسلامی، تنبیه که جنبه عقلانی و پویا دارد و بر مبنای تبیین عقلانیت وتحرک درونی استوار است،آخرین وسیله تربیتی است که درراستای حمایت همه­جانبه ازمصالح عالیه کودکان برای رسیدن به مدارج کمال انسانی براساس روش­ها و شیوه­های تربیتی،والدین ومربیان بایدازآن بهره کامل گرفته ودرجهت تأمین منافع معنوی و حقوقی کودکان به کار گیرند.ضمانت ومعیاراجرای این شیوه به گونه­ای است که قصدتأدیب و تربیت در کار باشد و نه جهات دیگر، زیرا براساس نظرگاه فقهی ،تنبیه بدنی، بدون قصد تربیت، از مصادیق ظلم خواهد بود و از نظر عقل و عقلای عالم، قبیح و مطرود است و ظالم استحقاق عقوبت را خواهد داشت زیرا که مرتکب فعل حرام گشته و مستوجب عقاب می­باشد.

 

 

نتیجه گیری

    بامطالعه وبررسی­های انجام یافته درباره خطرات ناشی ازتنبیه کودکان که ازدغدغه های ادوارگذشته بشری تابه قرن حاضر،به عنوان موضوع حق کودک مورداستناد قرارگرفته است،می توان به اهمیت بیان نقش راهبردی درباره پیشگیری ومنع تنبیه بدنی کودکان به عنوان تدبیری نووبر اساس آموزه­های دینی که ازحساس­ترین ومهم­ترین دوران زندگی،دوران کودکی می باشد، نیز به نقش والدین و دیگر سرپرستان که درتربیت آنان بسیاراثرگذارو حیاتی است ،پرداخت. بنا بربررسی دروضع اسناد بین­الملل ونیزدرقوانین داخلی اکثر کشورهای متمدن وپیشرفته جهان،تنبیه بدنی کودکان کاملا ممنوع است و تربیت کودک بدون کار بردن تنبیه بدنی توصیه شده است. در مبانی حقوقی اسلام وبیان فقهای شیعه،نیز تنبیه بدنی خطرناک­ترین ابزار تربیتی کودکان بوده که حتی­المقدوربایداز آن اجتناب نمودودر صورت عدم تأثیر سایر شیوه­های تربیتی،درحد ضرورت با شرایط خاص این امر مجاز شمرده شده است. لذا این توانمندی در روش­ها و راهکارهای شریعت اسلامی وجود دارد تا ازمواجه با تنبیه بدنی بکاهد، این خود یک شیوه تربیتی اوّلی محسوب نشده بلکه به عنوان یک روش تربیتی ثانوی از آن نام برده شده است. همین طور به مثابه آخرین راه درمان و اصلاح رفتار تلقی می شود. علی رغم خشونت­های رو به تزاید در جهان امروز و تلاش­های صورت گرفته متأسفانه دراغلب کشورهای جهان،اشکال مختلفی از خشونت علیه کودکان در محیط­های متفاوت مشاهده می­شود.که نمی­توان صرفاً به اسناد موجوددرحدمتعارف وشعاربسنده کرد.بلکه نیازمند یک عزم بین­المللی است تا با دعوت ازرهبران دینی و صاحب نظران واندیشمندان برپایه آموزه­های دینی وفقهی به ویژه فقه پویای شیعه ودیدگاه اجتهادی که قابلیت بهره­مندی ازعنصرزمان و مکان را دارا است برای تربیت عاری ازخشونت و راهکارهای مواجه با آن قدم های جدی رابرداشت. می توان باخلق آثاری نو چه نوشتاری وچه دیداری وشنیداری ازطریق برگزاری همایش­ها،کارگاه­های آموزشی و به ویژه دنیای رسانه با تلاشی دو چندان برای حمایت و حفاظت از این نسل نو پای الهی که خداوند بر بشریت عرضه نموده به حرکت جهانی دست یافته ، و با تأسی به سیره پیشوایان و رهبران دینی و دیگر دلسوزان به عنوان یک روش کارآمد و نظام مند به رسمیت شناخته شود .با توجه به تأکید ادیان به ویژه دین اسلام بر وفای پیمان، نظر به اینکه دولت جمهوری اسلامی ایران،کنوانسیون حقوق کودک رابه شرط تحّفظ پذیرفته،انتظار می­رودبرای مقابله باخشونت علیه کودکان درسراسر جهان بااتخاذ تدابیری خردمندانه بر اساس آموزه­های اسلامی برگرفته ازفقه امامیه و اندیشه­های کارآمد و پویای متفکران دینی ازمفاد متناسب با کرامت­های انسانی ورعایت غبطه ومصلحت دربرخورداری حقوق کودکان، بهره کافی و وافی را ببرد.هرچنداین نکته قابل تأمل است که مبنای تدوین مفاداین کنوانسیون، انسان­شناسی لیبرالی است و محدودیت­هایی نیز در آزادی عقیده وبیان کودک و ...رادرنظر گرفته وملاک آن نیز«مصلحت عالیه کودک»می­باشدوبه طور قطع، تفاوت بنیادین در نوع مصلحت عالیه­ی کودک در ابعاد تربیت کودک و رفتار اصلاحی او همچنان مشهود است.  

 

 

 

 

 منابع :

الف : فارسی

1.       قرآن کریم،ترجمه ابوالفضل بهرام پور

2.       ایروانیان،امیر، کودک آزاری ازعلت شناسی تاپاسخ دهی،تهران، نشرخرسندی،چاپ اول،1389ش.

3.       بروجردی، آقاحسین، منافع فقه شیعه(ترجمه جامع احادیث الشیعه)،ترجمه مهدی حسینیان ودیگران،تهران: انتشارات فرهنگ سبز،چاپ اول،جلد30 ،1386ش.

4.       پیوندی،غلامرضا،حقوق کودک،تهران:سازمان پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی،چاپ  اول1390ش.

5.       تمیمی آمدی،عبدالواحد،غررالحکم ودررالکلم،تحقیق سیدجمال الدین محدث،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم. 1386ق.  

6.       تمنایی­فر، محمدرضا ،سلامی محمدآبادی،فاطمه وسمیه دشتبان زاده، پی آمدهای تنبیه بدنی کودکان توسط والدین درمحیط خانه وخانواده، مجموعه مقالات ، قم، دانشگاه مفید، 1394ش،صص429-431.

7.       جُر، خلیل ، فرهنگ لاروس،(ترجمه سید حمیدطبیبیان)،جلد2، تهران، امیرکبیر، 1367ش.

8.       حاجی­ده­آبادی، محمدعلی؛حیدری، مسعود،مقایسه برنامه تربیتی ،حمایتی وتنبیهی درنظام جزایی اسلام وقوانین بین الملل، دوره دوم، شماره 20، سال دوازدهم، زمستان، 1394ش ،صص 156-157.

9.       حامد،مرتضي،نقش آموزه های دینی درحقوق داخلی وبین المللی برای مقابله با تنبیه کودکان،قم ، مجموعه مقالات، مفيد،1394ش ،صص 142-143.

10.       حسینی خواه،سیدجواد،راهکارهای تقریب دیدگاه فقه امامیه ونظام بین المللی حقوق بشر،مجموعه مقالات،قم ،مفید،1394ش،ص17.

11.       دلشاد تهرانی ، مصطفی، سیره نبوی، دفتر چهارم، تهران ، نشردریا،1386ش.

12.       دهخدا،علی اکبر،فرهنگ معین ، تهران، موسسه انتشارات  دانشگاه ،چاپ دوم، جلد6و5 ،1377.

13.       ساریخانی، عادل،حقوق جزای عمومی اسلام، قم، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ اول، 1383.

14.       عزیزی،ناصر؛رضایی،حسین؛شکربیگی،حجت ،تنبیه بدنی کودکان ازمنع جهانی تاآموزه های دینی ومقررات قانونی، ماهنامه دادرسی، شماره 124، سال بیست و یکم، مهر و آبان ،1396ش،ص18و29.

15.       علیدوست،ابوالقاسم، فقه ومصلحت،تهران:سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی ،1388ش.

16.       علیدوست،ابوالقاسم ،دین ،شریعت ومصلحت،تهران:مجله قبسات،شماره 61، 1390ش.                                            

17.       قائمي،علی، کودک وخانواده نابسامان، انجمن اولیا ء و مربیان، تهران، چاپ پنجم،1381ش.

18.       قائمی مقدم، محمدرضا، روش های آسیب زا درتربیت ازمنظرتربیت اسلامی،پژوهشگاه حوزه دانشگاه قم،چاپ چهارم، 1388ش،ص138.

19.       طباطبایی،سیدمحمدحسین،تفسیرالمیزان،ترجمه موسوی همدانی،تهران،نشربنیادعلامه، جلد13و14، 1383ش.

20.       محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه،جلد1، قم ،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1362ش.

21.       مقدادی،مهدی،حمایت ازکودکان برابرخشونت،مجموعه مقالات،قم،مفید،چاپ اول،1394ش،صص 88-89و303-304.

22.       موسوی خمینی، سیدروح الله، تحریرالوسیله، قم، انتشارات جامعه مدرسین،جلد1و2، 1417ق.

23.       موسوی خمینی، سیدروح الله، صحیفه نور،مجموعه آثارامام خمینی،تهران، موسسه تنظیم و نشرآثارامام،چاپ اول،جلد20-14-13، 1378ش.

24.       نفیسی، علی­اکبر، فرهنگ نفیسی،تهران، نشرخیام،جلد2،چاپ اول، 1355ش.

25.       نگارش، حمید و دیگران،تبلیغ دین ازمنظردین،قم ، انتشارات زمزم هدایت، 1383ش.

26.       نیک‌نامی،ندا،میرمهدی،سیدرضاوبنت الهدی نیک نامی،عوامل وریشه های تنبیه بدنی کودکان درمحیط خانه وخانواده،قم،    مجموعه مقالات، مفید ،1394ش،صص430-431.

27.       یوسفیان ثانی، محبوبه، شیوه تنبیه، مجله پیام زن، شماره 165، 1384ش،صص84-85.

ب .منابع عربی:

1.       ابن بابویه،محمدبن علی( 1398ق) . التوحید، قم ،جامعه مدرسین ،چاپ اول.

2.       حرّعاملی،محمدبن حسن،تفصیل وسائل الشیعه الی التحصیل مسائل الشریعه، تهران،مکتبه الاسلامیه،1288ق.

3.       حلّی،جعفربن حسن،شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام،جلدچهارم،قم،انتشارات معروف ،1385ق.

4.       حلّی،احمدبن محمدبن فهد،عدّه الداعی، الطهران،دارالمکتبه الاسلامیه،1407ق.

5.       دانشگاه الازهر، حقوق الاطفال فی الاسلام،باهمکاری دفتریونیسف درمصر، قاهره ،2005ق.                                                                

6.       راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی الفظ القرآن الکریم،تهران، نشر الکتاب، 1404ق

7.       صدر،سید محمدباقر، دروس فی علم الاصول، الحلقه الاولی، دارالکتاب اللبنانی، بیروت ،دارالکتاب المصری، القاهره، 1978م.

8.       عاملی،زین‌الدین علی ابن احمد، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام،جلد14،قم ،معارف الاسلامیه،1413ق.

9.       عبده، محمد ورشیدرضا، محمد،تفسیر المنار،تصحیح و تعلیق:سمیر مصطفی رباب،بیروت، دارالاحیا، التراث العربی،مجلد2، 1423ق.

10.       کلینی، محمدبن یعقوب ، اصول کافی،جلد 6 و5، تهران،دارالکتاب الاسلامیه،1363ق.

11.       فیض کاشانی،ملامحسن،محجه البیضاءفی تهذیب الحیاء،قم ،فترنشراسلامی،مجلد9، 1417ق.

12.       طباطبایی،سیدعلی بن محمد ابی معاذ ، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل،قم،آل البیت،1418ق.

13.       متقی هندی،علاءالدین علی،کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال،جلد5،بیروت ،موسسه الرساله،1409ق.

14.       مجلسی،محمدباقر،بحارالانوار،الطهران،المکتبه الاسلامیه، المجلد23و104،بی تا.

15.       موسوی گلپایگانی،سیدمحمدرضاکریمی.جهرمی،علی، الدّرالمنضودفی احکام ،قم دارالقرآن الکریم،1412ق.

16.       نجفی محمدحسن،جواهرالکلام،جلد41، بیروت،دارالاحیاء التراث العربی،1404ق.

 

ج. منابع انگلیسی:

        

1.       African Union, 15th Session of The African Committee of Experts on The Rights and Welfare of The Child 15-19 March 2010, Add is ABABA, Ethiopia. Article 2.

 

2.       African Union, Ibid, Article 16. 

 

3.       Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 1.

 

4.       Convention on the Rights of the Child, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly, resolution 44/25 of 20 November 1989.article 4.

5.       Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 19.

 

6.       Covenant on the Rights of the Child in Islam (2005), Article 8, 11, 12, 20.

 

7.       Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 28, 29.

8.       Convention on the Rights of the Child, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly, resolution 44/25 of 20 November 1989.article 4.

9.       Covenant on the rights of the child in islam, june 2005, oic19 – igg /h ni/ 2004/ rep. Final

10.       Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 37.

 

11.       Convention on the Rights of the Child, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly, resolution 44/25 of 20 November 1989. Article 19.

 

12.       Child (1959), principle 7.

13.       United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice ("The Beijing                  Rules").1985.

 

14.       United Nations Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency (The Riyadh CRC,   General comment No. 13, Op. cit. P. 4.

 

15.       Declaration of the Rights of the Guidelines), 1990.

16.       Report of the un committee the Rights of the child, on the sevent session un Doc.CRC/c/34, AnnexIv, Nov,1994.

17.       International Covenant on Civil and Political Rights, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, entry into force 23 March 1976. Article 2.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        The strategic role of religious teachingsJurisprudence in the

                                     prevention and   prohibition of corporal punishment of children

 

     Abstract 

 

            Studies and observations show that children have always been the most threatened, harmed and abused.   Innocent children who are considered the capital of human society are subjected to violence, physical abuse and, unfortunately, the corporal punishment of corporal punishment and violence against children. It is documented as criteria and arguments that show the depth and breadth of this problem. In the international system, any violence and harm to children is prohibited under any title, and it seems that getting rid of the problem of corporal punishment of children in our legal system is based only on finding a proper view of Imami jurisprudence and derived from religious teachings. In this perspective, dignity The child and his / her best interests must be properly observed and any action contrary to the dignity and interests of the child is prohibited. It represents a complete and comprehensive legal and educational system for children, the findings of this study were obtained. The method of data collection is library and in processing data and information collected is a descriptive-analytical method.

 

 Keywords: child, corporal punishment, religious teachings, jurisprudential point of view,  international documents.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  - Report of the un committee the Rights of the child, on the sevent session un Doc.CRC/c/34, AnnexIv, Nov,199.

[2]                 1- Committee on Righets of the child. 

[3]  - Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 1.

[4]  - African Union, 15th Session of The African Committee of Experts on The Rights and Welfare of The Child 15-19 March 2010, Add is ABABA, Ethiopia. Article 2.

[5]  - Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 19.

[6]  - African Union, Ibid, Article 16.

[7]  - Covenant on the Rights of the Child in Islam (2005), Article 8, 11, 12, 20.

[8]  - Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 28, 29.

[9]  - Declaration of the Rights of the Child (1959), principle 7.

[10]  - کنوانسیون حقوق کودک در سال 1989 با 1 مقدمه، 3 بخش و ماده 54 ماده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد. ایران در اسفند سال 1372 ـ 1993 ـ براساس قانون فوق به کنوانسیون حقوق کودک ملحق شد. ماده واحده؛ کنوانسیون حقوق کودک مشتمل بر1 مقدمه و 54 ماده به شرح پیوست، تصویب و اجازه­ی الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به آن داده می­شود؛ مشروط بر آن که ـ اگر ـ مفاد آن در هر مورد و هر زمان در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد یا قرار گیرد، از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران لازم الرعایه نباشد. البته ناگفته نماند، نکته مهم در این قانون الحاق مشروط ایران به کنوانسیون و استفاده از «حق» (شرط Reserv است. یعنی بیانیه­ی یک جانبه­ای که یک دولت تحت هر نام یا هر عبارت در زمان امضا تصویب، پذیرش) ، تأیید یک معاهده یا الحاق به آن، صادر می­کند یا به وسیله­ی آن قصد خود را مبنی بر عدم مشمول یا تعدیل آثار حقوقی بعضی مقررات معاهده نسبت به خود بیان می­کند.

[11]  - covenant on the rights of the child in islam, june 2005, oic19 – igg /h ni/ 2004/ rep. Final.

[12]  - International Covenant on Civil and Political Rights, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, entry into force 23 March 1976. Article 23.

[13]  - Convention on the Rights of the Child, Ibid, Article 37.

---