بررسی تحولات تاریخی- حقوقی در قرارداد های بین المللی امتیازی نفت و گاز

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

مهدی عباسی سرمدی ¹ , حبیب اله صفاکیش کاشانی ²

1 - دانشیار گروه حقوق بین الملل،دانشگاه خوارزمی،تهران،ایران
2 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی،دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/09/12 تاریخ پذیرش : 1397/12/02 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در دهه 1930 میلادی ، نفت و گاز جهان تحت سیطره هفت شرکت بزرگ نفتی بین المللی قرار داشت. این هفت شرکت که به "هفت خواهران"شهرت داشتند نه تنها کنترل امور مربوط به حمل و نقل ، پالایش و فروش و بازاریابی نفت را در دست داشتند بلکه تا حد قابل توجهی تسلط بر ذخایر نفتی نیز در اختیار ایشان بود.سیطره این شرکتها بر ذخایر نفتی را سازوکار های سنتی قرارداد های امتیازی تامین و تضمین می کرد و سود سرشاری را از این محل عاید ایشان می نمود. اداره بازار نفت و و تعیین قیمت های آن برای مدت های طولانی ، پیامد طبیعی این سیطره بود. این شرکت ها با تقسیم بازارهای مصرف میان خود ، فرآیند عرضه و تقاضای جهانی را مدیریت نموده، مانع تعیین قیمت از طریق مکانیزم رقابت می شدند.این شرایط کشورهای میزبان را وادار نمود تا از یک سو، با همگرایی های منطقه ای و بین المللی و ایجاد ساختارهای متحد (نظیر سازمان کشورهای تولید کننده نفت، اوپک) ابتکار عمل در تعیین قیمت محصول نفت تولیدی را در دست گیرند، و از سوی دیگر با مرور تجارب حاصله از سازوکار های حاکم بر نظامات قراردادی مابین خود و شرکت های بین المللی نفتی، ساختار این قراردادها را به سمت و سوی هر چه بیشتر ملی شدن هدایت نمایند. در این مقاله ما بر آنیم تا تحلیلی تاریخی- حقوقی از سیر تغییرات در قرارداد های بین المللی امتیازی نفت و گاز ارائه دهیم .سیری که از پیش از سالهای دهه 50 میلادی آغاز گشته و پس از جنگ جهانی دوم و تا پایان قرن بیستم ، دستخوش تحولات و دگرگونی هایی فراوان گردیده است.

چکیده انگلیسی:

  In the1930s, the world's oil was controlled by 7 great international oil companies who were famous as the "Seven Sisters". These companies not only controlled oil transportation, refining, sale and marketing but also dominated the oil reserves. Their domination over the oil reserves was guaranteed by old concession contracts mechanism which made too much benefit to them. Management of the oil market and determination of oil price for a very long period was the natural consequence of this domination. These companies by dividing the demand market among themselves disabled the market to determine price through the mechanism of competition. These conditions caused the host countries by constituting international coalitions ( such as Organization of the Petroleum Exporting Countries "OPEC") play the main role in determination of the oil price and at the meantime by reviewing of the experiences arisen from the old concession agreements, tried to  revise them to be more nationalized.in this article, we are seeking to raise a historical-legal analysis from the trend of the changes in international petroleum concession agreements which has been started before the 1950s and amended after the world war II until the last years of the 20th century.