طراحی پارک اکولوژیک؛ گامی در راستای پایداری زیست محیطی شهرها (مطالعه موردی: ارتفاعات جنوب غربی مشهد)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستسپیده موحد 1 , حسنعلی لقایی 2 , فرح حبیب 3
1 - مسوول مکاتبات): دانش آموخته دکتری گروه شهرساز ی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران.
2 - دانشیار، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - دانشیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: فضای سبز, پایداری, پارک اکولوژیک, توان اکولوژیک, مدل‌های اکولوژیک,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: امروزه وضعیت موجود شهرها نه تنها بر ایجاد فضای سبز وسیع برنامه ریزی شده حکم می کند، بلکه بیش از هر زمان دیگر خواهان فضای سبز به منظور برقراری موازنه اکولوژیکی در مقابل محیط های ساخته شده است. دراین زمینه پارک های اکولوژیکی که از دهه آخر قرن گذشته مطرح شده اند، می توانند عامل مؤثری در برطرف کردن این مشکلات باشند. هدف کلی تحقیق، بهبود شرایط محیطی شهر در راستای ارتقاء پایداری زیست محیطی از طریق طراحی پارک اکولوژیک و ایجاد ارتباط میان محیط انسان ساخت و بسترهای بکر طبیعی موجود در شهر هم چون ارتفاعات است، تا بتوان بستر مناسبی را به عنوان پشتوانه ی اقتصادی-علمی جهت آموزش و ایجاد فرهنگ صحیح زیست محیطی فراهم نمود. روش بررسی: تحقیق حاضر از لحاظ روش، با اتکا به شیوه های توصیفی و تحلیلی انجام شده است. در این تحقیق، ارتفاعات جنوب غربی مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. پس از انجام مطالعات پایه، بررسی نمونه های موردی، امکان سنجی و ارزیابی توان اکولوژیک محدوده ، خروجی به صورت راهکارها و پهنه های مناسب جهت بارگذاری با بهره گیری از مدل مخدوم و با توجه به مدل های اکولوژیک ارایه گردیده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد از کل مساحت محدوده ی مورد مطالعه حدود 35درصد آن قابل بارگذاری می باشد و مابقی باید به عنوان حوزه های بکر طبیعی مد نظر قرار گیرد. در بخش قابل بارگذاری، پهنه بندی ها به نحوی است که در لبه های متصل به شهر با شیب کمتر، بارگذاری سنگین تر بوده و با نفوذ به داخل سایت و ارتفاعات از میزان بارگذاری کاسته شده است. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد در فرآیند طراحی پارک اکولوژیک به عنوان نمونه ی طراحی اکولوژیک، باید معیارها و فعالیت هایی مد نظر قرار گیرد که آن ها را از سایر پارک ها متمایز می سازد. هم چنین در فرآیند طراحی با ارزیابی توان اکولوژیک، توجه نمودن به لایه های زیست محیطی پایه و بومی سازی مدل های اکولوژیک جهت بارگذاری، می توان به بالاترین درصد بهره وری محیطی و کمترین تأثیرات منفی بر محیط زیست دست یافت.
Background and Objective: Present status of cities emphasizes on the creation of an extensive and planned green space, with highlighting green spaces in order to establish ecological balance against the built environment. In this context, ecological parks that have been raised at the end of the last century, can be as an important factor to solve this problem. The overall objective of this study is to enhance the urban environmental conditions in order to promote the environmental sustainability through ecological designing and connecting the built environment with the existing natural virgin lands such as mountains in the cities. In this way, a suitable condition can be introduced as the scientific-economic support for education and developing a proper environmental culture. Method: The method used in the present study is based on descriptive and analytical practices. In this study, the southwest mountains of Mashhadhave been studied. After fundamental studies, the case study examples, feasibility and evaluation of the ecological capability of the study area were conducted. Finally, based on Makhdom’s model, the results were presented as solutions. Results: The findings show that only 35% of the study area have a potential for future use and activities and the rest should be considered as a virgin natural area. In potential activity zones, zoning is done in a way that in the edges with a lower slope connected to the city, there is greater utilization of land and with penetrating into the site and higher slopes, utilization of land is reduced. Conclusion: The results show that in the process of eco-park designing as an ecological design sample, those criteria and activities which distinguish eco-parks from other types of parks are taken into account. Also in the designing process with ecological assessment, with respect to the environmental layers and localization of ecological models for determining the value of land use, the highest efficiency and minimum environmental impact can be achieved.
1- افشارنادری. کامران، 1387، معماری و محیط زیست، مجله معمار، شماره 48: صص 22-27.
2- معینی فر. مریم و امین زاده، بهناز، 1391، ارایه روشی نو در طراحی اکولوژیک منظر سبز شهری (مطالعه موردی: جزیره کیش)، هویت شهر، شماره 10: صص 27-36.
3- مفیدی شمیرانی. سید مجید و همکاران، 1388، پارک اکولوژیکی، بوم شناسی طبیعی-فرهنگی، آرمانشهر، شماره 3: صص 78-89.
4- Lynne, J.T., 1994, Regenerative Design for Sustainable Development, New York, John Wiley & Sons.
5- Cranz, G. &Boland, M., 2003, "The ecological park as an emerging type". Places, 15(3), 44-47.
6- Shu-Yang, F., Freedman, B., Cote, R., 2004, "Principles and practice of ecological design". Environmental Reviews, 12(2), 97-112.
7- Power, A. M., 2006, Designing for ecology: the ecological park, Retrieved Apr, 2010, see information in: http://hdl.handle.net/1721.1/37863
8- McHarg, I. L., & Mumford, L., 1969, Design with nature, New York: American Museum of Natural History.
9- شکویی. حسین، 1392، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، تهران، جهاد دانشگاهی.
10- ادینگتون. جان و آن، 1376، کاربرد علم اکولوژی در کاهش اثرات سوء توسعه (توسعه و تأسیسات عمرانی بر محیط زیست)، ترجمه اسماعیل کهرم، تهران، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
11- اردکانی. محمد رضا،1383، اکولوژی، چاپ پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
12- مجنونیان. هنریک، 1378، زیستگاهها و حیات وحش، تهران، سازمان حفاظت محیط زیست.
13- حبیبی. کیومرث و همکاران، 1391، ارزیابی توان اکوتوریسم و برنامه ریزی توسعه پایدار گردشگری، (نمونه موردی: پارک جنگلی آبیدر)، مطالعات شهری، شماره 3: صص 13-23.
14- مخدوم. مجید، 1385، شالوده آمایش سرزمین، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
15- حاجی زرقانی. مریم و همکاران، 1388، نقش و عملکرد اکوپارک‌ها در دنیای امروز، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره 4: صص639-648.
16- میکاییلی. علیرضا و کیازاده. زهره، 1387، تدوین ضوابط طراحی اکوپارک (مطالعه موردی: اکوپارک پردیسان تهران)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم، شماره 4: صص111-126.
17- Chen, Olivia, 2009, Brazil Promotes Sustainability with São Paulo Eco-Park, see information in: http://inhabitat.com/sustainability-park-davis-brody-bond-architects/
18- Mader, Ron, 2014, Xochimilco Gardens, see information in: http://www.transitionsabroad.com/publications/ magazine/0411/xochimilco_gardens_in_mexico_city.shtml
19- مهندسان مشاور نقش پیراوش، 1390، نقش و جایگاه حوزه جنوب غرب، نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران شهر مشهد.
20- مهندسان مشاور کاوش معماری،1390، مطالعات پارک بوستان خورشید.
21- سازمان نقشه برداری استان خراسان رضوی، 1390، عکس هوایی و اطلاعات پایه ارتفاعات جنوب غربی مشهد.