استفاده از روشELECTRE در ارزیابی ریسک زیست محیطی پروژه های سدسازی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سعید ملماسی ¹ , رضا ارجمندی ² , رویا نزاکتی ³ , زهرا اله داد ⁴

1 - استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی- محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه مدیریت محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی- محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکترای مدیریت محیط زیست، گروه مدیریت محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران *(مسوول مکاتبات).

تاریخ دریافت : 1393/04/11 تاریخ پذیرش : 1393/10/25 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: ارزیابی ریسک زیست محیطی, سد آزاد, روش ELECTRE,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: پروژه های سد سازی، اثرات جدی بر پارامترهای زیست محیطی وارد می نماید. بنابراین ارزیابی ریسک سد یکی از مهم ترین جنبه های مدیریت ریسک زیست محیطی در این پروژه ها می باشد. پژوهش حاضر با هدف استفاده از یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره، به منظور اتخاذ تصمیمات صحیح مدیریتی در زمینه تعیین مهمترین ریسک های شناسایی شده و جلوگیری یا کاهش وقوع هر یک از آن ها، انجام شده است. از این رو فعالیت های ساختمانی و بهره برداری از سد آزاد واقع بر رودخانه کوماسی در استان کردستان جهت ارزیابی و کاهش ریسک های زیست محیطی ناشی از این طرح مورد بررسی قرار گرفته است. روش بررسی: ابتدا ریسک های زیست محیطی بر اساس معیارهای اهمیت، شدت و احتمال وقوع با استفاده از پرسشنامه دلفی شناسایی گردید. سپس معیارهای ریسک یاد شده با استفاده از روش انتروپی وزن دهی شد. در مرحله بعدی روش ELECTRE (حذف و انتخاب سازگار با واقعیت) از جمله روش های تصمیم گیری چند معیاره، جهت رتبه بندی ریسک های محتمل به کار برده شد. یافته ها: نتایج نشان می دهد با توجه به شاخص های در نظر گرفته شده ریسک، مهم ترین ریسک های ناشی از این طرح به ترتیب، شامل کاهش کیفیت خاک با رتبه 9، آلودگی آب رودخانه کوماسی با رتبه 7، کاهش شدید مواد آلی و بار مغذی در جریان رودخانه کوماسی در پایین دست سد با رتبه 4 می باشد. بحث و نتیجه گیری: در مقاله حاضر، استفاده از روش ELECTRE در ارزیابی ریسک زیست محیطی سد، باعث انجام فرآیند تصمیم گیری صحیح برای ارزیاب ریسک و انتخاب گزینه برتر از میان مجموعه ای از گزینه ها در تقابل با معیارهای تعیین شده، گردید. به طوری که با رتبه بندی انجام شده، چگونگی عملکرد هر یک از ریسک ها نیز تعیین شد و برای تصمیم گیر، فرصتی جهت مدیریت صحیح ریسک و انتخاب روش مناسب کنترل ریسک ایجاد نمود.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective:  Dam projects cause serious impacts on the surrounding environment. Therefore, in these sorts of projects, risk assessment of dams is one of the most important aspects of environmental risk management. The objective of present research is using one of the Multi Criteria Decision Making methods to make the managerial decisions for determining the most important identified risks and risks occurring prevention or reduction. Therefore, activities of construction and operation of Azad dam, which is located on Kumasi River in Kurdistan province, were investigated. Method: Firstly, environmental risks were identified using Delphi questionnaire method and based on their criteria including importance, severity, and probable occurrence. Then the aforementioned criteria of risks were weighted by using Entropy method. In the next stage, Elimination et Choice Translating to Reality (ELECTRE) method, one of the techniques of Multi Criteria Decision Making methods (MCDM), was used for ranking of probable risks. Findings: The results show that the most important risks of Azad dam are respectively including reduction of soil quality with the grade of 9, Kumasi River water contamination with the grade of 7 and intense reduction of organic matter and nutrients in Kumasi River flow at down side of the dam with the grade of 4. Discussion and conclusion: In this paper, environmental risk assessment of dam by using ELECTRE method to make the correct decision, making process for risk assessor and choosing the best alternative of a finite set of alternatives described in terms of evaluative criteria. Therefore, that, function of each risk was determined by ranking and create opportunity to decision maker for correct risk management and choosing the proper method for risk control.  

منابع و مأخذ:

1. Bowles, D. S., Anderson, L.R., Glover, T. F., 1997. A Role for Risk Assessment in Dam Safety Management, Proceedings of the 3rd International Conference HYDROPOWER, Trondheim, Norway.


2. انوشه، زهرا،  ملماسی، سعید، جوزی، سیدعلی، اولویت بندی ریسک های محیط زیستی فاز ساختمانی سد رودبار لرستان به روش ELECTRE وSAW،  اولین کنفرانس بین المللی و سومین کنفرانس ملی سد و نیروگاه های برق آبی، 1390، تهران، ایران.


3. صیادی، احمدرضا، حیاتی، محمد، منجزی، مسعود،  ارزیابی، رتبه بندی و خوشه بندی ریسک عملیات  تونل سازی سد و نیروگاه سیمره با استفاده از روش ELECTRE، نشریه علمی- پژوهشی مهندسی معدن، 1390، دوره ششم، شماره یازدهم،57-69.


4. مهندسین مشاور پنگان آوران، مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی سد آزاد، 1385، جلد دوم.


5. Kiker, G. A., Bridges, T. S., Varghese, A., Seager, T. P., Linkovjj, I., 2005. Application of Multicriteria Decision Analysis in Environmental Decision Making, Integrated Environmental Assessment and Management. Vol. 1, Number 2, pp. 95–108.


6. صیادی، احمدرضا، حیاتی، محمد، منجزی، مسعود،، مدیریت ریسک ساخت تونل با استفاده از تکنیک های MADM، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1390، دوره سوم، شماره هفتم،116-99.


7. Ghosh, S., Jintanapakanont, J., 2004. Identifying and assessing the critical risk factors in an underground rail project in Thailand: a factor analysis approach, International Journal of Project Management, Vol. 22, pp. 633–643.


8. Heller.S, 2006. Managing industrial risk having a tested and proven system to prevent and assess risk, Journal of Hazardous Materials, pp. 58-63.


9. Tesfamariam, S., Sadiq, R., Najjaran, H., 2010. Decision Making Under Uncertainty-An Example for Seismic Risk Management, Journal of Risk Analysis, Vol. 30, No. 1.


10. اله داد، زهرا، مدیریت ریسک زیست محیطی سد آزاد واقع در استان کردستان، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشکده محیط زیست  و انرژی،1390، صفحات 71 تا 85 و 118 تا 134.


11. Windle, P.E., 2004. Delphi technique: assessing component needs. J. Perianesth Nurs.Vol.19, pp. 46-47.


12. Likert, R., 1932. A technique for the measurement of attitudes, Archives of Psychology, 22(140), pp.1-55.


13. َHarry, N., Boone, Jr., 2012. Analyzing Likert Data, Journal of Extension, Vol.50, No. 2.


14. Teoh, P.C., Case, K., 2004. Failure modes and effects analysis through knowledge Modeling, Mat. J. Proc. Tech, pp. 153-154.


15. MIL_STD_882D, 2011. See information in: http:www.everyspec.com.


16. ‏عزیزی، سید محمود، غیاث الدین، منصور، ناصری، سیمین، نوری، جعفر، ارزیابی اثرات زیست محیطی و اقتصادی نیروگاه حرارتی بیستون کرمانشاه ، مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید صدوقی یزد، 1380، شماره چهارم.


17. مومنی، منصور، مباحث نوین تحقیق در عملیات، چاپ اول، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1387، فصل اول.


18. اصغرپور، محمد جواد، تصمیم‌گیری‌های چند معیاره، چاپ دهم، انتشارات دانشگاه تهران، 1390،  فصل سوم.


19. Velasquez, M., Hester, P.T., 2013. An Analysis of Multi Criteria Decision Making Methods, International Journal of Operations Research Vol. 10, No. 2, pp. 56-66.


20.  Yazdani-Chamzini, A., Haji Yakhchali, S., Mahmoodian, M., 2013. Risk ranking of tunnel construction projects by using the ELECTRE technique under a fuzzy environment. International Journal of Management Science and Engineering Management, Vol. 8, No. 1, pp. 1–14.