تهیه نقشه قابلیت مرتع داری اراضی با استفاده از روش های ارزیابی چند معیاره با ریسک و جبران متفاوت (مطالعه موردی: زیر حوضه پلاسجان)

محورهای موضوعی : آمایش سرزمین

وحید راهداری ¹ , علیرضا سفیانیان ² , سعید پورمنافی ³ , حمید قیومی محمدی ⁴ , سعیده ملکی ⁵

1 - استادیار گروه کوسیستم‌های طبیعی، پژوهشکده تالاب بین المللی‌هامون، دانشگاه زابل (مسئول مکاتبات)
2 - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان
3 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکدده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان
4 - استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
5 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی؛ دانشگاه زابل

تاریخ دریافت : 1396/03/04 تاریخ پذیرش : 1396/07/05 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: ارزیابی چند معیاره, ریسک و جبران, فازی, زیر حوضه آبخیز پلاسجان, قابلیت مرتع داری اراضی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: مراتع، اکوسیستم مهم با کارکردهای متنوع در سرزمین هستند که در معرض تخریب قرار دارند. هدف از این تحیق، ارزیابی و تعیین مناطق با قابلیت، برای انجام فعالیت های مرتع داری زیر حوضه آبخیز پلاسجان می باشد. روش تحقیق: با انجام مرور منابع و به روش دلفی، معیارها، زیر معیارها و محدودیت های مطالعه، تعیین گردید. وزن معیارها به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) محاسبه و نقشه لایه ها با استفاده توابع متناسب فازی، استاندارد شدند. قابلیت مرتع داری منطقه با استفاده از ارزیابی چند معیاره (MCE) و با مدل های ترکیب خطی وزن دار (WLC) و میانگین گیری وزن دار مرتب شده (OWA) با ریسک و قابلیت جبران متوسط مشخص گردید. یافته ها: نقشه قابلیت مرتع داری اراضی در شش طبقه با قابلیت خیلی زیاد تا بدون قابلیت تهیه شد. در نقشه تهیه شده با استفاده از مدلWLC، 69249 و در مدل OWA، 54589 هکتار به مناطق با قابلیت خیلی زیاد مرتع داری تخصیص داده شد. مراتع کم تراکم در مدل WLC و OWA با 22981 و 19187 هکتار در طبقه با قابلیت خیلی زیاد، بیش ترین پتانسیل برای انجام فعالیت های مرتع داری موثر را دارند. بحث و نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد مدل WLC به دلیل مقدار جبران بیش تر در مقایسه با مدل تعریف شده OWA سطح بیش تری از منطقه را به طبقات قابلیت زیاد و خیلی زیاد اختصاص داده است که با کارکرد اصلی برای ذخیره آب و دامداری، سازگار است. این تحقیق اهمیت معیارهایی مانند خصوصیات گیاهان مرتعی، شکل زمین و خاک را برای تعیین مناطق با قابلیت مرتع داری را نشان داد.

چکیده انگلیسی:

Background and objective: Rangelands are important ecosystems with diverse functions in the land that are at risk of destruction. The purpose of this research is to evaluate and determine the areas with potential to carry out rangeland activities under the Plasjan watershed. Material and methods: By reviewing the sources and by Delphi method, the criteria, sub-criteria and limitations of the study were determined. The weights of the criteria were calculated by hierarchical analysis (AHP) method and the layer maps were standardized using fuzzy proportional functions. The rangeland rangeability of the area was determined using multi-criteria assessment (MCE) and with weighted linear combination (WLC) models and weighted sorted averaging (OWA) with medium risk and compensatory capability. Findings: Rangeland capability maps were produced in 6 classes from without range capability to with very high range capability classes. Results have shown in the WLC model, 69249 and in OWA model, 54589 hectares were related to very high capability class. Sparse rangeland in WLC and OWA models, repeatedly with 22981 and 19187 hectares had highest portion in range land capability maps. Discussion and conclusions: Results of this study have shown in WLC model due to high rate of trade-off in comparison of designed OWA model, wider area considers in high and very high range capability class that is related to major area functions that are water reservation and Animal husbandry. This study has shown importance of vegetation characters, land shape and soil character for determining rangeland capability of an area.  

منابع و مأخذ:

1. Moradi, M., Ghonchehpor, M., Vagharfard, G and Khorani, A., 2013. Determining the Suitable Areas for Groundwater Artificial Recharge Using Boolean and Fuzzy Models (Case Study: Sefiddasht Aquifer). Desert ecosystem, 2,1, pp. 57-64. (in Persian)


2. Mirghaed, F., Sori, B and pibavaghar, F., 2014. Decision Making Based on Fuzzy and Analytical Hierarchy Process Methods in Environmental Capability Evaluation of Land for Development of Range Management Land Use. Journal of geoghraphic space, 45,14, pp.81-93. (in Persian)


3. Karami, O and Hosseini, S.M., 2013. Application of analytical hierarchy process and geographic information system in capability evaluation of Babolrood basin lands for range management. Iranian journal of range and desert research, 20,1, pp. 101-114. (in Persian)


4. Rahdari, V., Mahmoudi, S., Alimoradi, M and Pormolaee, N., 2016. Determining the area with high protection priority in Jazmourian wetland using remote sensing data and multi criteria evolution method with FUZZY logic. Journal of wetland ecobiology, 8,3, pp.69-84. (in Persian)


5. Jozi. S.A and Ebadzadeh, F., 2013. Ecological land capability evaluation for range land allocation using multi criteria decision making (case study: Deli baghmalek basin in Khozestan). Environmental science and engineering, 1,1, pp.23-32. (in Persian)


6. Tavakoli, H., Fayaz, M and Hasannejad, M., 2013. Assessment Operation of Rangelands Projects in Khorasan Razavi with Delphi Fuzzy Approach and Multi-Criteria Decision-making Models. Agricultural Economics & Development, 27,1, pp. 37-50. (in Persian)


7. Morshedi, J and Esmaeil K., 2016. Site Selection for Amygdalus scoparia implant using GIS Technics and AHP methods In Mordghafar Watershed Izeh Township. Journal of wetland ecobiology, 7,4, pp. 69-76. (in Persian)


8. Bayat, B., Metkan, A., Rahmani, B and Arabi, B., 2010. Land use planning and land use planning in urban watersheds using GIS - Case study: Mahedshat basin. Management system, 13, pp. 119-135. (in Persian)


9. Maghami, F., Karimi, A.R., Haghnia, G.H and  Dourandish, A., 2014. Evaluation of land use and suitability for rainfed crops in Roin, North Khorasan. Agroecology, 5,2, pp. 143-152. (in Persian)


10. Mirkatouli, J and Kanani, M. R., 2011. Assessment of Ecological Capability of Urban Development by Using Multi-Criteria Decision Making Model (MCDM) and GIS (Case Study: Sari City, Mazandaran Province). Human geography research, 77,43, pp. 75-88. (in Persian)


11. Villacreses, G., Gaona, G., Martínez-Gomez, J., Juan Jijon, D., 2017. Wind farms suitability location using geographical information system (GIS), based on multi-criteria decision making (MCDM) methods: The case of continental Ecuador. Renewable Energy, 109, pp. 275-286.


12. Sánchez-Lozano, J,M., Teruel-Solano, J., Soto-Elvira, P.L. and García-Cascales, M.S., 2013. Geographical Information Systems (GIS) and Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods for the evaluation of solar farms locations: Case study in south-eastern Spain, RenewableandSustainableEnergyReviews, (24), pp. 544–55.


13. Ghafari, A and Gholami, A., 2014. Comparative Study about Performance of Multi-Criteria Analysis in Study of Land Suitability (Case Study: Site Selection of Municipal Waste Landfill in Shiraz City). Human geography research, 46,2, pp. 427-448. (in Persian)


14. Allahyari, F.,  Danehkar, A and  Sharifipoor, R., 2010. Identification of Protected Area at Roodan Township by Spatial Multi Criteria Evaluation. Journal of environmental geology, 4,13, pp. 65-78. (in Persian)


15. Ghodsipour, H., 2017. Analytical hierarchy process (AHP). Amirkabir technology university press. (in Persian)


16. Drobne, S and Lisec, A., 2009. Multi-attribute Decision Analysis in GIS: Weighted Linear Combination and Ordered Weighted Averaging. Informatica 33: 459–474.


17. Farashi, A., Naderi, M and Parvin, N., 2016. Identifying a preservation zone using multi criteria decision analysis. Animal biodiversity and conservation, 39,1, pp. 29-36.


18. Mokarram, M., Hojati, M., 2017. Using ordered weight averaging (OWA) aggregation for multi-criteria soil fertility evaluation by GIS (case study: southeast Iran). Computers and Electronics in Agriculture 132, pp.1–13.


19. Malcezewski, J., 2006. Ordered weighted averaging with Fuzzy quantifier GIS-based multi-criteria evaluation for land-use suitability analysis. International journal for applied earth observation and geoinformation, 8, pp. 270-277.


20. Malczewski J., Chapman T., Flegel C., Walters D., Shrubsole D., and Healy M.A. 2003. GIS-multicriteria evaluation with ordered weighted averaging (OWA, pp. case study:  Environment and Planning A 35,10, pp.1769-1784


21. Rikalovic, A., Cosic, I and Lazarevic, D., 2014.GIS-Based multi-criteria analysis for industrial site selection, Procedia engeneering, 69, 1054-1063.


22. Jiang H. and Eastman, J.R., 2000. Application of fuzzy measures in multi-criteria evaluation in GIS. International Journal of Geographical Information Systems, 14, 2, pp. 173–184.


23. Ashrafzadeh, M., Niknahad, H., Ahmadi, F and Jafari, S., 2017.  Ecological capability evaluation of Baluchi's rangelands of Lar city to develop range management plan. Rangeland and desert research, 23,3, pp.636-644. (in Persian)


24. Shirmardi, H., Heydari, G., Gholami, P., Mozaffarian, V and Tahmassebi, P., 2014. A study of flora in rangelands of Gheissari Koohrang region in Chaharmahal and Bakhtiari province. Taxonomic and biosystematics, 18,6, pp. 87-106.


25. Rahdari, V., Soffianian, A, Pormanafi, S., Ghayomi, H., Mosadeghi, R., 2017. A Hierarchical Approach of Hybrid Image Classification for Land use   and Land Cover Mapping. Geographica pannonica, 22,1, pp. 30-39.


26. Najib zadeh, M., Sepehri, A., Heshmati, G and Rasooli, A., 2008. Evaluating land capability of Yekkeh Chenar Maraveh Tappeh for range application using ERAMS model& GIS. Iranian journal of range and desert research, 15,2, pp. 200-214. (in Persian)


27. Isfahan university of technology, Natural resource faculty., 2013. Isfahan province land capability evaluation. (in Persian)


28. Hoseinzadeh, M., Rostami, A and Khodadi, F., 2011. Land capability determining for rangeland and agriculture in Famenin region. Journal of Researches in Earth Sciences, 2,7, pp.43-57. (in Persian)


29. Parhizkar, A and Ghafari, A., Geography information system and multi criteria decision analysis.  Samt press. P.11. (in Persian)