ارائه الگوی توسعه شایستگی‌های رهبری معلمان با تکیه بر رویکرد تحلیل مضمون
فراس عبدالله عبد
1
(
دانشجوی دکتری مدیریت آموزش، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
)
عباداله احمدی
2
(
استادیار گروه مدیریت آموزش ، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت ، ایران
)
حیدر محسن شویلی
3
(
دانشیار گروه آموزشی علوم تربیتی، دانشگاه ذی قار
)
کبری امامی
4
(
استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
)
کلید واژه: الگو, توسعه شایستگی, رهبری, معلمان,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی توسعه شایستگی‌های رهبری معلمان با تکیه بر رویکرد تحلیل مضمون (پاییز سال 1403) انجام شد.
روش شناسی پژوهش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی و ابزار جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبه نیمه‌ساختارمند و متون معتبر بوده است. حجم نمونه تا اشباع نظری نیز 20 نفر از خبرگان دانشگاهی در حوزه رهبری و مدیران و دبیران حوزه آموزش و پرورش بود که به شیوه هدفمند به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. نرم‌افزار مورد استفاده در این پژوهش، نرم‌افزار کیفی MAXQDA-2020 بوده است. رویکرد مورد استفاده نیز با اتکا به تحلیل مضمون به روش آتراید و استرلینگ (2011) بوده است.
یافته ها: یافته‌ها نشان داد الگوی توسعه شایستگی‌های رهبری معلمان دارای 6 بعد خودکارآمدی، یاددهی-یادگیری، خودرهبری، توانمندسازی، توسعه حرفه‌ای و مهارت‌های بین‌فردی بوده که 27 مولفه خودگردانی، خودمختاری، خودتوانمندسازی، نظارت، آموزش، گروه‌های کیفیت، تفویض اختیار، تیم‌سازی، بهبود روش‌ها، نوآوری، نظریه‌پردازی، مهندسی مجدد، آینده‌نگری، ارتباطات شفاف، انگیزش، همکاری و مشارکت، جو مدرسه، سلامت مدرسه، خودتنظیمی، جانشین‌پروری، مسئولیت‌پذیری، خودارزیابی، تحلیل محتوا، تنظیم محتوا، روش‌های تدریس، پیشرفت تحصیلی و مدیریت کلاس را پوشش داده است. روایی مولفه‌های شناسایی شده با استفاده از معیارهای چهاربخشی گوبا و لینکولن بررسی و تایید شد. اعتبار الگو نیز با استفاده از گروه کانونی بررسی و تایید گردید.
بحث و نتیجه گیری: به نظر ميرسد توجه دست‌اندرکاران آموزش و پرورش به شاخص‌های شناسایی شده در این پژوهش می‌تواند به منظور بهبود کارایی معلمان مفید واقع شود.
چکیده انگلیسی :
*Introduction and Purpose:* This study aimed to develop a model for enhancing teachers' leadership competencies using a thematic analysis approach (autumn 2023).
*Methodology:* The research employed a qualitative methodology, utilizing semi-structured interviews and validated texts as data collection tools. The sample size, determined by theoretical saturation, included 20 purposively selected experts in leadership, academic scholars, and educators from the educational sector. Data analysis was conducted using MAXQDA-2020 software, adhering to Attride and Stirling’s (2011) thematic analysis framework.
*Findings:* The proposed model for developing teachers' leadership competencies comprises six dimensions: self-efficacy, teaching-learning, self-leadership, empowerment, professional development, and interpersonal skills. These dimensions encompass 27 components: self-regulation, autonomy, self-empowerment, monitoring, instruction, quality groups, delegation, team-building, process improvement, innovation, theorizing, re-engineering, foresight, transparent communication, motivation, collaboration, school climate, school well-being, self-assessment, succession planning, accountability, content analysis, curriculum design, teaching methods, academic achievement, and classroom management. The validity of the components was confirmed using Guba and Lincoln’s four criteria (credibility, transferability, dependability, and confirmability). The model’s reliability was verified through focus group discussions.
*Discussion and Conclusion:* The findings suggest that educational stakeholders’ attention to the identified indicators could enhance teachers’ professional efficacy.
*Note:* This translation maintains formal academic structure, precise terminology, and contextual accuracy. Key methodological terms (e.g., "thematic analysis," "theoretical saturation") and frameworks (e.g., Attride and Stirling, Guba and Lincoln) are preserved. Dates and software names are presented as specified, with Persian calendar dates converted to Gregorian equivalents.
ابوالعلایی، بهزاد، (۱۳۹۶). فرمول رهبری، تهران، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی
Chang، Chae Young. Besel، Karl. (2020). Cultivating next generation of healthcare leaders in Havana: Barriers and recommendation for succession planning. International Journal of Healthcare Management. Volume 14، 2021 - Issue 4. Pages 1062-1070
Savaneviciene، A.، Ciutiene، R. & Rutelione، A. (2014). Leadership competencies during turmoil. Social and Behavioral Sciences، 156:41 – 46.
Rahardja، U. Moein، A. Lutfiani، N. (2018). Leadership، competency، working motivation and performance of high private education lecturer with institution accreditation B: Area kopertis IV Banten province. Man India 97 (24)، 179-192.
موسی زاده، زهره، عدلی، مریم. (1388). معیارهای انتخاب و انتصاب مدیران با رویكرد شایسته گزینی در نهج البلاغه، اندیشه مدیریت، شماره اول.
Cochran، G. (2009). Developing a Competency Model for a ٢١th Century Extension Organization، Ohio State University، a doctor of dissertation.
Draganidis، F.، & Mentzas، G. (2006). Competency based management: a review of systems and approaches. Information Management & Computer Security.
Lucia، A. D.، & Lepsinger، R. (1999). Art & science of competency models. Jossey-Bass San Francisco، CA.
Senge، P. M. (2006). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization. Broadway Business.
مهدی، یاسمن، حسین پور، محمد و مهر علیزاده، یدالله. (1402). مدل پارادایمی توسعه رهبری آموزشی مدیران مراکز آموزش عالی استان فارس. نوآوری‌های مدیریت آموزشی، ()، -.
صحرائی بیرانوند، مهدی، شمس مورکانی، غلامرضا و پیری نرگسه، راحله. (1402). شناسایی الگوی پیشایندها و نتایج خودتوسعه‌ای رهبری در سازمان‌ها. فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی، 14(55)، 161-189.
فضلعلی، بهشته و معظمی، مجتبی. (1401). تأثیر سبک رهبری سازمانی بر مدیریت منابع انسانی ضمن تأکید برنقش میانجی‌گر محیط کار رقابتی. فصلنامه مدیریت و چشم‌انداز آموزش، 4(4)، 114-142.
Sonmez، E. D.، & Gokmenoglu، T. (2023). The impact of principals’ distributed leadership behaviors on teachers’ attitudes toward multiculturalism: Social justice leadership as mediator. Education and Urban Society، 55(4)، 433-462.
Liljenberg، M.، & Wrethander، M. (2023). Leadership for school improvement–linking learning to leading over time. Professional Development in Education، 49(1)، 30-44.
Gómez-Leal، R.، Holzer، A. A.، Bradley، C.، Fernández-Berrocal، P.، & Patti، J. (2022). The relationship between emotional intelligence and leadership in school leaders: A systematic review. Cambridge Journal of Education، 52(1)، 1-21.