نگره‌ی قاعده نگاری انصاف با رویکرد به ادبیات فقه امامیه
محورهای موضوعی :
آموزه های فقه و حقوق جزاء
عباسعلی سلطانی
1
1 - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
تاریخ دریافت : 1401/01/15
تاریخ پذیرش : 1401/02/28
تاریخ انتشار : 1401/03/01
کلید واژه:
انصاف,
قاعده,
قاعده‌ی فقهی,
قاعده‌ی انصاف,
چکیده مقاله :
تأثیر شناسایی و به کارگیری قاعده های نوی فقهی، در توانمند سازی بیش از پیش فقه شیعه، در جریان استنباط و تحلیل احکام فقهی و به تبع آن، در گسترش و تعالی فقه شیعه و نیز افزایش توان و کارآمدی آن در حوزه ی پاسخگویی به نیازها و مسائل نوین جامعه، انکار ناپذیر است. انصاف و عدالت، یکی از مدخل های مهم در ابواب متعدد دانش فقه است که شمار چشمگیری از احکام فقهی، به آن، مشروط و یا معطوف است و امروزه، در ادبیات فقه، از منظرهای مختلف درونی و بیرونی به آن نگریسته می شود و با رویکردهای متفاوت، درباره ی آن، سخن می رود؛ از این رو، نوشتار حاضر می کوشد، با هدف شناسائی قاعده ی انصاف که البته، ادبیات فقه شیعه با آن، آشنایی دیرین دارد و در لا به لای اندیشه ها و نوشته های فقهی فقیهان شیعه، جاری و مسـتور است، مبانی اثبات پذیری نگره ی قاعده نگاری انصاف را بیان دارد و نمونه هایی از کاربرد آن را در ادبیات فقه شیعه، نمایان سازد.
چکیده انگلیسی:
The effect of identifying and applying the new rules of jurisprudence, in empowering Shiite jurisprudence more, during the inference and analysis of jurisprudential rules and, consequently, in the expansion and excellence of Shiite jurisprudence and also increasing its power and efficiency in the field of accountability It is undeniable to the new needs and issues of the society. Fairness and justice is one of the important interventions in various chapters of jurisprudence that a significant number of jurisprudential rules are conditional or focused on it and today, in jurisprudence literature, it is viewed from different internal and external perspectives. And it is talked about with different approaches; Therefore, the present article tries to identify the rule of fairness with which, of course, the literature of Shiite jurisprudence is long familiar and is current and prevalent alongside the ideas and jurisprudential writings of Shiite jurists. It lays the foundations for the provability of the normative view of fairness and shows examples of its application in the literature of Shiite jurisprudence.
منابع و مأخذ:
_||_
ابن أثیر جزری، مبارک بن محمد، ( بیتا )، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، اسماعیلیان، قم، چاپ اول.
ابن فارس، احمد بن فارس، (1404 ق )، معجم مقاییس اللغة، عبد السلام محمد هارون، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول.
ابن منظور، محمد بن مکرم، ( 1414 ق )، لسان العرب، دار الفکر، بیروت، چاپ سوم.
جوهری، اسماعیل بن حمّاد، ( 1410 ق )، الصّحاح، دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن، ( 1412 ق )، وسائل الشیعة، مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء الثراث، قم، اول.
حمیری، نشوان بن سعید، ( 1420 ق )، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ( 1412 ق )، مفردات الفاظ القرآن، دار العلم ـ دار الشامیة، بیروت ـ دمشق، چاپ اول.
زبیدی، سید محمد مرتضی، ( 1414 ق )، تاج العروس من جواهر القاموس، دار الفکر، بیروت، چاپ اول.
شهید ثانی، زین الدین بن علی، ( 1420 ق )، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم.
شیخ صدوق، محمد بن علی، ( 1414 ق )، من لا یحضره الفقیه، علی اکبر الغفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ سوم.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، ( 1401 ق )، تهذیب الاحکام، سید حسن موسوی خرسان، دار صعب ـ دار التعارف، بیروت، چاپ اول.
صاحب بن عبّاد، اسماعیل بن عبّاد، ( 1414 ق )، المحیط فی اللغة، عالم الکتاب، بیروت، چاپ اول.
طریحی، فخر الدین، ( 1416 ق )، مجمع البحرین، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
فیومی، احمد بن محمد، ( 1928 م )، المصباح المنیر، المطبعة الامیریة، قاهره، چاپ هفتم.
کاتوزیان، ناصر، ( 1380 )، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ دوم.
کلینی، محمد بن یعقوب، ( 1375 )، الکافی، علی اکبر غفاری، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ دوم.
گلباغی ماسوله، سید علی جبار، ( 1396 )، نظریهی داعی بر داعی در بوته تحلیل و نقد، جستارهای فقهی و اصولی، سال سوم، شماره 7.
گلباغی ماسوله، سید علی جبار، ( 1398 )، چیستی شناسی ضمان از منظر فقه شیعه، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 20.
گلباغی ماسوله، سید علی جبار، ( 1399 )، واکاوی تاریخی قالب شناسی ضمان، آموزههای فقه مدنی، دورهی دوازدهم، شماره 22.
مجلسی، محمد باقر، ( 1403 ق )، بحار الانوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
محقق حلی، جعفر بن حسن، ( 1403 ق )، شرایع الاسلام، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ سوم.
مغنیه، محمد جواد، ( 1402 ق )، فقه الامام جعفر الصادق(ع)، دار الجواد، بیروت، چاپ چهارم.
موسوی بجنوردی، سید محمد حسن، ( 1419 ق )، القواعد الفقهیة، مهدی مهریزی، محمد حسین درایتی، انتشارات الهادی، قم، چاپ اول.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم، ( 1422 ق )، مبانی تکلمة المنهاج، مؤسسة إحیاء آثار خوئی، قم، چاپ اول.
نجفی، محمد حسن، ( 1404 ق )، جواهر الکلام، علی آخوندی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، هفتم.
