ساختار نظام شهرسازی در سنجه آسیب اجتماعی شناسی(زمیولوژی)
محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء
جواد اعظم صادقی
1
(گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
عباس شیخ الاسلامی
2
(گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)
حمیدرضا میرزاجانی
3
(گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد، ایران)
کلید واژه: زمیولوژی, ساختار شهرسازی, تخلفات ساختمانی, آسیب , پیشگیری ,
چکیده مقاله :
نظریه¬ی آسیب اجتماعی¬شناسی (زمیولوژی) با نگرشی فراتر از گفتمان «بزه» و «بزهکار»، آسیب¬های مهم جسمانی، روانی و اقتصادی ناشی از ساختارها را مطالعه می¬کند و راهکارهای اصلاح و تغییر نظام کیفری و نیز راهکارهای پیشگیرانه مبتنی بر اصلاح ساختار را ارائه می¬دهد. علیرغم اسکان اکثریت جمعیت کشور در شهرها و نیز آثار ناشی از آسیب¬های حوزه شهرسازی، تحقیقی مشاهده نمی¬گردد که ساختار نظام شهرسازی، شامل نظام برنامه¬ریزی و مدیریت شهری را از منظر آسیب اجتماعی¬شناسی مورد مطالعه قرار داده باشد. در این نوشتار، ساختار حوزه شهرسازی بررسی شده است؛ ساختار مبتنی بر تعارض منافع سازمانی که نظام شهرسازی را در دو راهی «مقابله با تخلف» و یا «کسب درآمد» از محل مذکور قرار داده است؛ ساختار منتهی به تصویب طرح¬های توسعه شهری که منشأ بسیاری از تخلفات منتهی به آسیب در حوزه شهرسازی شده است. رویکرد واکنش¬مدار قانونگذار و دستگاه¬های ذیربط در مقابله با تخلفات و جرائم حوزه¬ی شهرسازی و نیز فقدان¬ساز و کارهای پیشگیرانه در خصوص ساختمان¬های در حال احداث و در حال بهره ¬برداری، ازجمله مهمترین علل ساختاری در نظام شهرسازی است که به ایجاد و افزایش عوامل آسیب¬زا همچون: حاشیه¬¬نشینی، احداث و بقای ساختمان¬های نا¬ایمن و غیراستاندارد، آلودگی¬ هوای شهرها و نیز افزایش آسیب¬ها و تلفات ناشی از زلزله، سیل¬، آتش‌سوزی و غیره در شهرها منتهی شده است. کاهش آسیب¬های ناشی از حوزه شهرسازی، مستلزم اصلاح ساختار حوزه مذکور است که در این نوشتار، برخی از مهمترین راهکارهای اصلاحی تبیین و پیشنهاد گردیده است.
The theory of Zemiology (social harm) goes beyond the discourse of "crime" and "criminals" to study the significant physical, mental, and economic harms resulting from structures. It provides solutions for reforming and changing the criminal justice system and preventive measures based on structural reform. Despite the majority of the country's population living in cities and the effects of harm in the urban planning domain, research on the structure of the urban planning system, including urban planning and management systems, from the perspective of social harm has not been observed. In this study, the structure of the urban planning domain has been examined using a descriptive-analytical method. The structure is based on organizational conflicts of interest placing the urban planning system at a crossroads between combating violations or generating revenue from these areas, leading to the approval of urban development plans that are the source of many violations resulting in harm to the urban planning domain, the reactive approach of legal bodies and relevant authorities in combating violations and crimes in the urban planning domain, absence of preventive mechanisms for under-construction and operational buildings are among the most significant structural causes in urban planning systems that have led to the creation and increase of harmful factors such as marginalization, construction and persistence of unsafe and non-standard buildings, air pollution in cities, and an increase in damages and casualties resulting from earthquakes, floods, fires, etc., in cities. Reducing harm from the urban planning domain requires reforming the structure of this domain, and in this study, some of the most important reforms Various strategies have been explained and suggested.
1. احمدزاده، حسن؛ سعیدآبادی، رشید؛ نوری، الهه، (1394)، «بررسی و پهنه‌بندی مناطق مستعد به وقوع سيل با تأکيد بر سیلاب‌های شهری (مطالعه موردی: شهر ماکو)»، هيدروژئومورفولوژی، شماره: 2، ص1-23.
2. احمدی، حسن، (۱۳۷۶)، «نقش شهرسازی در کاهش آسیب‌پذیری شهر»، مسکن و محیط روستا، شماره: 80، ص61-70.
3. احمدیان، محمد علی، (1382)، «حاشیه نشینی؛ ریشه‌ها و راه حل‌ها»، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره: 43ـ44، ص96-276.
4. اسماعيلی علويجه، الهام؛ کریمی، سعيد کريمی؛ علوی پور، فاطمه سادات، (1399)، «ارزيابی آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر سيل با منطق فازی (مطالعه موردی: منطقه 22 تهران)»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره: 3، دوره: 22، ص349-361.
5. اسمعیل پور، نجما؛ هروی، زهراء؛ حیدری هامانه، الهام، (1398)، «بررسی علل وقوع تخلفات ساختمانی در شهرهای ایران با تأکید بر نقش شهرداری»، مطالعات شهری، شماره: 31، ص17-29.
6. اعظم صادقی، جواد؛ شیخ الاسلامی، عباس؛ میرزاجانی، حمیدرضا، (1402)، «رویکرد جرم ¬شناختی به جرم¬ انگاری و پاسخ¬گذاری در حوزه ساختار نظام شهرسازی»، مطالعات حقوق کیفری و جرم¬شناسی، شماره: 1، دوره: 53، ص21-46.
7. امیری، مجتبی؛ پور موسوی، سید موسی؛ صادقی، منصوره، (1392)، «مطالعه آسیب‌های اجتماعی ناشی از حاشیه نشینی در منطقه 19 شهرداری تهران از دیدگاه مدیران شهری»، اقتصاد و مدیریت شهری، شماره: 5، ص119-137.
8. انصاری، اسماعیل، (1398)، «آسیب اجتماعی شناسی و حقوق کیفری»، رساله دکتری حقوق کیفری و جرم -شناسی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
9. بوک¬لی، اَوی؛ کوتزِه، جاستین، (1400)، «زمیولوژی: بازپیوندِ جرم و آسیب اجتماعی»، ترجمه: هانیه هژبر الساداتی، تهران، نشر میزان.
10. حسین زاده دلیر، کریم، (1390)، «تحلیلى بر بلند مرتبه سازی و معایب آن در ایران»، رشد آموزش جغرافیا، شماره: 95، ص3-13.
11. رحيمي، كاظم؛ رضاپور سردره، مجتبی، موزن نسب، اسحاق؛ بديعی، حسین، (1399)، «آسیب اجتماعی بافت¬های فرسوده، حاشیه نشینی»، فصلنامه پژوهش‌های نوين علوم جغرافيايی، معماری و شهرسازی، شماره: 28، ص70-161.
12. رحیمی، محسن، (1394)، «واکاوی جرم شناختی و آسیب شناسانه‌ی سکونتگاه‌های غیررسمی»، تهران، انتشارات مجد.
13. رکن ¬الدینی، سید حسین؛ شریف یزدی، سعید، (1398)، «چالش‌های اخلاقی بلند مرتبه نشینی و حل آن‌ها با رویکرد»، پژوهشنامه اخلاق، شماره: 43، ص85-98.
14. زنگي¬آبادي، علي؛ قائد رحمتي، صفر؛ محمدي، جمال؛ صفايي، همایون، (1389)، «تحليل فضايي تعامل تخلفات ساختماني و آسیب پذیری ناشي از زلزله: مناطق شهر اصفهان»، برنامه‌ریزی و آمايش فضا (مدرس علوم انساني)، شماره: 2، پیاپی: 66، دوره: 14، ص1-21.
15. زینالی، بتول؛ کرمی، فیروزه؛ خالدی، شهریار؛ اصغری، صیاد، (1396)، «اثر تراکم بافت بر سرعت جریان باد در محله الهیه شهر تهران»، فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره: 59، ص187-203.
16. سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ خزاعی نژاد، فروغ، (1395)، «زيست پذيري شهري: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها»، پژوهش‌های جغرافيای برنامه ریزی شهری، شماره: 1،دوره: 4، ص27-50.
17. شیخی، محمد، (1389)، «نقش مدیریت شهری در کنترل آسیب‌های ناشی از اسکان غیر رسمی و حاشیه نشینی»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره: 32، ص77-85.
18. شیدایی، آیدا، (1396)، «سیاست کیفری اقتصادی ایران در پرتو یافته‌های آسیب اجتماعی شناسی»، رساله کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم ¬شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
19. صالحی، اسماعیل؛ یاوري، احمد رضا؛ وکيلی، فرانه؛ پریور، پرستو، (1395)، «ارزیابی اثر بلند مرتبه سازی بر عملکرد جریان باد شهری، پژوهش موردي: منطقه 22»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، شماره: 1، پیاپی: 13، ص67-80.
20. صرافی، مظفر، (1381)، «به سوی نظریه‌ای برای ساماندهی اسکان غیررسمی-از حاشیه نشینی تا متن شهرنشینی»، هفت شهر، شماره: 8، ص5-11.
21. عزیزی، محمد مهدی، (1377)، «ارزيابي اثرات كالبدي-فضايي برج سازی در تهران محلات فرمانيه-كامرانيه»، هنرهای زیبا، شماره: 4ـ5، ص33-46.
22. غلامی، حسین، (1391)، «اصل حداقل بودن حقوق جزا»، فصلنامه حقوق کیفری، شماره: 2.
23. غلامی، حسین، (1399)، «درآمدی بر آسیب اجتماعی شناسی»، تهران، پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی ناجا.
24. فردوسی، سجاد؛ جلالی، محبوبه؛ شکری فیروزجاء، پری، (1395)، «پیامدهای محیطی ناشی از افزایش تراکم و بلند مرتبه سازی در شهرها»، حقوق محیط زیست، سال اول، شماره: 1، ص9-18.
25. فرهودی، رحمت¬اله؛ محمدی، علیرضا، (1380)، «تأثیر احداث ساختمان‌های بلند مرتبه بر کاربری‌های شهری، مطالعه موردی: مناطق ۲،۱و۳ شهر تهران»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره: 41، ص71-82.
26. قهرودی تالی، منیژه؛ مجیدی هروی، آنیتا؛ عبدلی، اسماعیل، (1395)، «آسیب پذیری ناشی از سیلاب شهری (مطالعه موردی: تهران، درکه تا کن)»، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره: 17، ص21-35.
27. کاشانی، محمود، (1391)، «حقوق مالکانه در پرتو مقررات شهرسازی»، نشریه تحقیقات حقوقی، شماره: 57، ص7-50.
28. محقق داماد، سید مصطفی؛ درویش زاده، محمد، (1401)، «آوار تعارض منافع بر سر مردم رنج دیده آبادان»، دانشنامه¬های حقوقی، شماره: 14، ص7-15.
29. محقق داماد، سید مصطفی؛ درویش زاده، محمد، (1400)، «حقوق را جدی بگیریم (جای خالی قانون مدیریت تعارض منافع در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم)»، دانشنامه¬های حقوقی، شماره: 10، ص130-158.
30. محمدي ده چشمه، مصطفی؛ سعیدي، جعفر، (1393)، «آسیب شناسی تخلفات موضوع کمیسیون¬هاي ماده 100 قانون شهرداري بر اساس یافته‌های تطبیقی از کلان‌شهرهای ایران»، دانش و پژوهش حقوقی، سال سوم، شماره:1، ص138-166.
31. مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، (1396)، «گزارش تعارض منافع».
32. نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ هاشم بیگی، حمید، (1397)، «دانشنامه جرم شناسی»، تهران، انتشارات گنج دانش.
33. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1390)، «از جرم شناسی تا آسیب اجتماعی شناسی»، تحقیقات حقوقی، شماره: 14.
34. نصیری، فاطمه؛ شادمانی، هاجر، (1399)، «موقعیت‌ها و مصادیق تعارض منافع در بخش مسکن و ساخت و ساز شهری و راهکارهای مقابله با آن»، مرکز توانمند سازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی.
35. نوبهار، رحیم؛ انصاری، اسماعیل، (1397)، «مطالعه آسیب‌های مربوط به تمامیت جسمانی از دیدگاه آسیب اجتماعی شناسی»، مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی، دوره: 48، شماره: 1، ص185-207.
36. هیأت ویژه گزارش ملی بررسى حادثه و ساختمان پلاسکو، (1397)، «گزارش ملی پلاسکو».
37. Chiodelli, Francesco, (2019) “The Dark Side of Urban Informality in The Global North: Housing Illegality and Organized Crime in Northern Italy” INTERNATIONAL JOURNAL OF URBAN AND REGIONAL RESEARCH, no. Volume: 43, Issue: 3, p: 1-20.
38. Hillyard, P; Pantazis, C; Tombs, S; Gordon, D, (2004) “Beyond Criminology: Taking Harm Seriously” Pluto.
39. The Organisation for Economic Co-operation and Development, (2003) “Managing Conflict of Interest in the Public Service” OECD Guidelines and Country Experiences.
40. Ambraseys, Nicholas; Bilham, Roger, (2011) “Corruption kills” NATURE, no. Vol: 469, P: 153-55.
41. Green, Penny, (2005) “Disaster by Design: Corruption, Construction and Catastrophe.” The British Journal of Criminology, no. Volume: 45, Issue: 4, P: 528–546.
42. Tan, Gabe, (2011) “Structuration Theory and Wrongful Imprisonment: From Victimhood to Survivorship?” Critical Criminology 19, no. 3, P: 175-96.