مبانی فقهی حقوقی امکان تحقق عدالت ترمیمی از طریق میانجیگری

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

حمیدرضا مطیع ¹ , سیدمهدی احمدی ² , حسین رحیمی واسکسی ³

1 - دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری ، ایران
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/10/30 تاریخ پذیرش : 1402/12/20 تاریخ انتشار : 1403/02/09

کلید واژه: میانجیگری, عدالت ترمیمی, مبانی فقهی عدالت ترمیمی, مبانی حقوقی میانجیگری,

چکیده مقاله :

عدالت ترمیمی الگویی است که تلاش می¬کند ارکان عدالت کیفری، اعم از بزه دیده، بزهکار و جامعه را بر اساس رویکرد ترمیمی، تحت تأثیر قرار دهد؛ الگویی که به دنبال مشارکت فعال همه¬ی اطراف دعوا، برای ایجاد توازن و تعادل است؛ فرا خوانی که طرق جمعی اشخاص پیرامون جرم را می¬پیماید تا با تأثیرات ناشی از جرم، مقابله و خسارات وارده را ترمیم و باز پذیری را برای بزهکار، ایجاد کند. تحقق عدالت ترمیمی، عدالتی که با کرامت انسانی قریب¬تر است، مستلزم توسعه و گسترش روش¬هایی است که جمع حد اکثری توفیقات و سلامت افراد جامعه را دنبال می¬کند؛ روش¬هایی که مبتنی بر اجتماعی سازی روابط است. میانجیگری از جمله روش¬های اجرای عدالت ترمیمی است که تلاش دارد در فضای مناسب، علل، آثار و نتایج جرم انتسابی و راه¬های جبران خسارات ناشی از آن را با مدیریت میانجیگر و در صورت ضرورت، با حضور سایر اشخاص مؤثر، به گفتگو بنشیند و توفیقاتی حاصل کند که به اصلاح و ترمیم روابط منتج گردد. در فقه اسلامی، معیارهای عدالت ترمیمی و میانجیگری، مبتنی بر اصلاح ذات البین، توصیه و تأکید شده است؛ معیارهایی برای اصلاح روابط بین افراد که خود از فضائل اخلاقی است. در این مقاله، امکان تحقق عدالت ترمیمی، از طریق میانجیگری، مبتنی بر مبانی فقهی حقوقی مورد بررسی قرار می¬گیرد.

چکیده انگلیسی:

Restorative justice is a model that tries to influence the elements of criminal justice, including the victim, the criminal, and society based on a restorative approach, a model that seeks the active participation of everyone around the case to create balance and equilibrium, an evocation that considered the collective ways of individuals that goes around the crime to confront with the effects caused by the crime and to repair the damages and create resiliency for the criminal. The realization of restorative justice, which is closer to human dignity, requires development and expansion of methods that follow the maximum agreements and health of the people of the society, the methods that are based on the socialization of relationships. Mediation is one of the methods of implementing restorative justice, which tries to discuss the causes, effects and results of the attributed crime and the ways to compensate for the resulting damages with the management of the mediator and if necessary, with the presence of other effective persons, in a suitable environment and achieved successful results to lead to the correction and restoration of relationships. In Islamic jurisprudence, the criteria of restorative justice and mediation based on the reform of Zat al-Bin, have been recommended and emphasized. Criteria for improving relationships between people, which are moral virtues. In this article, the possibility of achieving restorative justice through mediation based on jurisprudence foundations will be surveyed.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم
1. توجهي، عبدالعلي، (1378)، سياست جنایي حمایت از بزه¬دیدگان، مجله مجتمع آموزش عالي قم، شماره 4.
2. جعفری لنگرودی ، محمد جعفر، (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش.
3. حسینی، سید محمد؛ صفرزاده، داوود؛ امیرپور، حیدر، (1390)، تحلیل مبانی فقهی و حقوقی شورای حل اختلاف و نهادهای مشابه، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
4. حسینوند، موسی، (1397)، میانجیگری کیفری در پرتو آموزه¬های عدالت ترمیمی، تهران، انتشارات مجد.
5. حق ¬پناه، رضا، (1380)، اصلاحات از منظر قرآن کریم، نشریه پژوهش¬های اجتماعی اسلامی، شماره: 28.
6. دلماس مارتی، مری، (1381)، نظام¬های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، نشر میزان.
7. دهخدا ، علی اکبر، (1377)، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران.
8. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القران، بیروت، دار العلم.
9. زهر، هوارد، (۱۳۸۳)، کتاب کوچک عدالت ترمیمی، ترجمه: حسین غلامی، تهران، انتشارات مجد.
10. سودانی سادری، بدر، (1399)، میانجیگری کیفری، تهران، انتشارات دادگستر.
11. شریفی، احمد حسین، (1400)، آیین زندگی، تهران، دفتر نشر معارف.
12. شهابی، محمود، (1417ق)، ادوار فقه، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
13. صبوحی، رحمان، (1394)، عدالت کیفری در نظام کیفری موضوعه ایران، تهران، انتشارات مجد.
14. طباطبايى حائرى ، سيد على بن محمد، (1422ق)، رياض المسائل في بيان أحكام الشرع بالدلائل، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
15. عباسی، مصطفی، (1382)، افق¬های نوين عدالت ترمیمی در میانجیگری کیفری، تهران، نشر دانشور.
16. غلامی، حسین، (1385)، عدالت ترمیمی، تهران، انتشارات سمت.
17. فرشی، حمید، (1399)، مباحث ‬حقوقی ‬کاربردی ‬میانجیگری ‬در ‬امور کیفری، تهران، انتشارات چتر دانش.
18. فروزش، روح الله، (1386)، جایگاه عدالت ترمیمی در فقه اسلامی و حقوق ایران، تهران، انتشارات خرسندی.
19. قماشی، محمد سعید، (1376)، قاضى تحكيم يا سياست خصوصى‌سازى قضاوت (شرح و تفسير ماده ( 6 ) قانون تشكيل دادگاههاى عمومى و انقلاب)، فصلنامه فقه اهل بيت، شماره: 10.
20. گرشاسبی، اصغر، (1388)، هنر و فن میانجیگری، تهران، نشر مهاجر.
21. مطهری، مرتضی، (1380)، عدل الهی (مجموعه آثار)، قم، انتشارات صدرا.
22. معین، محمد، (1375)، فرهنگ فارسی، تهران، تهران، امیر کبیر.
23. میرخلیلی، احمد؛ کلانتری خلیل آباد، عباس؛ دشتی، حسین، (1398)، قلمرو شفاعت در اقسام مجازات، مجله فقه و اصول دانشگاه فردوسی مشهد، شماره: 119.
24. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1380)، از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی، مجله دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره: 2.
25. نوبهار، رحیم، (1393)، شفاعت در حدّ و تعزیر، پژوهش حقوق کیفری، شماره: 7.
26. هادی، سولماز؛ حاجی پور، مرتضی، (1395)، بررسی شیوه¬های جایگزین حل و فصل اختلاف از منظر حقوق ایران و فقه امامیه، فصلنامه علمی پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره: 1.
27. هاشمی شاهرودی، سید محمود، (1382)، فرهنگ فقه، مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت (ع).