چکیده مقاله :
با توجه به اینکه برنج یکی از مهمترین غلات تولیدی کشور بوده و استان مازندران بخشی
از مناطق مهم در تولید این محصول است ، در این مقاله مزیت نسبی ارقام گوناگون این محصول
در استان مازندران مورد بررسی قرار گرفته است . آمار و داده های مورد نیاز در این مطالعه که
شامل قیمت محصول و هزینههای تولید در سال های موردنظر است از منابع وزارت جهاد
کشاورزی ، مرکز آمار ایران و سایت سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد( فائو) بدست آمده و
برای تعیین مزیت نسبی ارقام گوناگون برنج در مازندران(دانه بلند مرغوب ، دانه بلند پر محصول،
دانه متوسط مرغوب و دانه کوتاه) از شاخص هزینه ی منابع داخلی در بین سال های 1360 تا
1386 استفاده شده است . با استفاده از تابع لگاریتمی و روش رگرسیونهای به ظاهر نا مرتبط
عامل های کارآمد بر روند تغییرات این شاخص تعیین شده است . بر اساس نتایج بدست آمده ، با
محاسبه ی شاخص هزینه ی منابع داخلی مشخص شد که در دوره ی موردنظر و در استان
مازندران ، تولید برنج دانه بلند مرغوب بین سال های 76 تا 86، برنج دانه بلند پر محصول و دانه
متوسط مرغوب بین سال های 79 تا 86 و برنج دانه کوتاه در سال 78 و بین سال های 80 تا 86 از
مزیت نسبی برخوردار بوده است . همچنین ، متغیرهای عملکرد در هکتار و نرخ ارز خارجی بر روی
مزیت نسبی ارقام دانه بلند مرغوب ، دانه بلند پر محصول و دانه متوسط مرغوب و متغیر هزینه ی
سایهای نهادههای تجارت نا پذیر بر روی ارقام دانه کوتاه بیشترین تاثیر را داشتهاند . در ضمن روند زمانی تغییرات شاخص هزینه ی منابع داخلی نشان میدهد که سیاستهای اتخاذ شده از
سوی دولت در دوره ی زمانی مورد مطالعه باعث بوجود آمدن روندی مثبت ، اما محدود در جهت
ایجاد مزیت نسبی برای ارقام گوناگون برنج در استان مازندران شده است.
چکیده انگلیسی:
Rice is an important cereal from production point of view in Iran and
Mazandaran province is a major region in production of rice. The main
objective of this study is determining of the comparative advantage of
various rice species .Crop price and production costs data were obtained
from Agricultural Ministry, Statistical Center of Iran and FAO. Domestic
Resources Cost (DRC) index was used for determining the comparative
advantage of rice species in Mazandaran Province from 1982 to 2007 and
effective factors on this indicator were calculated using logarithmic function
and seemingly unrelated regression (SUR) method. According to the results,
long grain and high quality rice from 1998 to 2007, long grain high yield rice
and average grain high quality rice from 2000 to 2007 provied and short
grain rice in 1999 and during 2001 to 2007 , had resived comparative
advantage. Yield per hectare and foreign exchange rate were the most effect
factor in comparative advantage of high quality long grain, high yield long
grain and high quality medium grain of rice. Moreover, shadow cost of non
tradable inputs had the most effect on short grain of rice. Domestic resource
cost trend showed that government policy had positive effect on comparative
advantage of rice species in Mazandaran Province.
منابع و مأخذ:
1. اداره آمار و اطلاعات. آمارنامههای کشاورزی مربوط به سال های. بانک اطلاعات
کشاورزی. تهران.
2. جولایی ر. 1376. بررسی مزیت نسبی تولید مرکبات استان فارس(شهرستان جهرم).
پایاننامه کارشناسیارشد. دانشگاه تربیتمدرس. دانشکده کشاورزی. تهران.
3. حاجیرحیمی م. 1376. مزیت نسبی و انگیزه اقتصادی در محصولات زراعی استان
فارس. پایان نامه کارشناسیارشد. شیراز.
4. حداد م و ربیعی م. 1376. مزیت نسبی محصولات کشاورزی. انتشارات موسسه
پژوهشهای برنامهریزی و اقتصاد کشاورزی تهران.
5. شیرینبخش ش و حسنخوانساری ز. 1384. کاربرد Eviews در اقتصادسنجی.
انتشارات پژوهشکده امور اقتصادی. تهران.
6. عزیزی ج ، زیبایی م، 1380. تعیین مزیت نسبی برنج در ایران. مطالعه موردی استانهای
گیلان، مازندران و فارس. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 34.
7. عزیزی ج و یزدانی س. 1383. تعیـین مزیـت نـسبی محـصولات عمـده باغبـانی ایـران.
فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 46.
8. گجراتی د. 1378. مبانی اقتصادسنجی. ترجمه: دکتر حمید ابریشمی. انتـشارات دانـشگاه
تهران.
9. گودرزی م. 1386. مطالعه عوامل موثر بر روند تغییرات شاخصهـای حاصـل از مـاتریس
تحلیل سیاستی برای محصولات منتخب زراعی ایران. رساله دوره دکتـری رشـته اقتـصاد
کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات.
10. موسینژاد م. 1375. اقتصاد برنج مازندران: بررسی مزیت نسبی و راهبردهای آن.
فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 17.
11. نوربخش م. 1375. بررسی مزیت نسبی دو محصول برنج و مرکبات استان مازندران
جهت صدور به کشورهای آسیای میانه. مجموعه مقالات شناخت استعدادهای بازرگانی-
اقتصادی استان مازندران. انتشارات موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی. تهران.
12. Fang C and Beghin J. 1999. Food self-sufficiency. comparative
advantage and agricultural trade: A policy analysis matrix for Chinese
agriculture. Trade Policy Research and Analysis Symposium of the
IATRC. At (http://www.fapri.org).
13. Goldin I. 1990. Comparative advantage: theory and application to
developing country agriculture. Paris: OECD.
14. Gonzales A, Hasyno F and Perez ND. 1993. Economic incentive
and comparative advantage in Indonesian food crop production. Research
Report International Food and Policy Research Institute. Washington
DC.
15. Huang J, Song J, Qiao F and Fuglie KO. 2003. Sweet potato in
China: Economic aspect and utilization in pig production. International
Potato Center (IPC). Bogor. Indonesia.
16. Kendrick D. 1990. Models for analyzing comparative advantage.
Dordrecht and Kluwer academic publishers.
17. Kubursi A. 2000. Lebanon's agricultural potential: A policy analysis
matrix approach. at (http://www.aaea.org).
18. Masters W.A and Winter-Nelson A. 1995. Measuring the
comparative advantage of agricultural activities: domestic resources cost
and social cost benefit ratio. American Journal of Agricultural
Economics. 77:243-250.
19. Mahmood A. 1996. Pakistan edible oil crisis and the comparative
advantage of edible oil production under alternative oilseed processing
technologies. Indian Journal of Economic. 43: 64-73.
20. Mcintire J and Delgado CL. 1985. Satistical Significance of
indicators of efficiency and incentives: examples from West African
agriculture. American Journal of Agricultural Economics. 67: 733- 738.
21. Najafi B. 2005. Effect of government policies on wheat production in
Iran: The application of policy analysis matrix. 12th ERF annual
conference. Grand Hyatt, 2005 Cairo. Egypt.
22. Shahabuddin Q and Dorosh P. 2002. Comparative advantage in
Bangladesh crop production. International Food Policy Research
Institute. Washington DC Press. USA.
23. Sucharita G and Narender I. 1992. Resource returns, return scale and
resource use efficiency on turmeric farms. Indian Journal of agricultural
Economics, 1: 56-67.
24. Zhong F, Zhigang XU and Longbo F. 2002. Regional comparative
advantage in china’s main grain crops.
http://www.adelaide.edu.au/cies/cerc/gmpl.pdf.
