ارزیابی پایداری اکولوژیک و اقتصادی پسته در استان کرمان و تعیین عوامل موثر بر آن

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

حسین رضائی نژاد اشکوری ¹ , سیدنعمت اله موسوی ² , بهاء‌الدین نجفی ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مدیریت کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
2 - دانشیار اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
3 - استاد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت

تاریخ دریافت : 1393/12/05 تاریخ پذیرش : 1393/12/05 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: پسته, کرمان, شاخص پایداری,

چکیده مقاله :

پسته از محصولات مهم صادراتی کشور می­باشد و نقش بسیار زیادی در صادرات غیر نفتی دارد. پایداری در باغات پسته به عوامل متعدد اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد که شناخت این عوامل می­تواند در پایدار بخشی به الگوی تولید این محصول کمک کند. به منظور بررسی میزان پایداری باغات پسته در استان کرمان، تحقیقی در سال 93-1392 انجام شد. اطلاعات مربوط به این باغات شامل متغیرهای       اجتماعی- اقتصادی، کود و مواد شیمیایی، آب و آبیاری و مدیریت علف­های هرز در دو شهرستان شهر بابک و رفسنجان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در شهرستان شهر بابک 70 پسته­کار و در شهرستان رفسنجان 90 پسته کار به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اصلی برای جمع­آوری داده­ها پرسشنامه بود. روایی آن با استفاده از نظر استادان و صاحب­نظران مدیریت کشاورزی و اکولوژی تایید گردید. جهت تعیین اعتبار (پایایی) پرسشنامه مذکور از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. شاخص پایداری بعد از رفع اختلاف مقیاس شاخص­ها به روش تقسیم بر میانگین از طریق تحلیل مولفه­های اصلی محاسبه گردید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که نیمی از باغات پسته از نظر شاخص پایداری در حد ناپایدار و نسبتا ناپایدار بودند. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که مهم ترین عوامل تعیین کننده شاخص پایداری در این نظام زراعی، سن، سابقه پسته کاری، تحصیلات، میزان مصرف کود ارگانیک، میزان مصرف کود دامی، عملکرد، مبارزه با علف های هرز و میزان مصرف آب بوده است، در حالی که مصرف کودهای شیمیایی اثر تعیین کننده­ای بر شاخص پایداری نداشت. در بین این عوامل تنها تحصیلات و میزان مصرف آب اثر منفی بر شاخص پایداری داشت.
طبقه­بندیJEL : Q25, C60, C61

چکیده انگلیسی:

Pistachio plays a great role in non-oil export in Iran. In order to assess sustainability index (SI) of pistachio, a study was conducted in the Kerman province. Sustainability indices included social, economic indices, fertilizer and chemicals, irrigation water, diversity of agricultural systems and weed management. Shahr-e Babak and Rafsanjan townships were selected. A sample of 160 pistachio producers selected and interviewed. Sustainability index calculated using Principle Components Analysis. Findings of the study showed that half of pistachio orchards were not considered sustainable. The stepwise regression analysis indicated that age, farming experience, farmer's education, organic fertilizer, animal manure, pistacho yield; mechanical weed control and value of water had positive effect on stability while application of chemical fertilizers did not add to the prediction ability of SI. Farmers^, education and amount of water had negative impact on sustainability. 

منابع و مأخذ:

1. ایروانی، ه و دربان استانه ع. 1383، اندازه­گیری و تحلیل و تبیین پایداری واحدهای  بهره­برداری. مجله علوم کشاورزی ایران، 35 (1). 39 – 28


2. آمارنامه کشاورزی 1391، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت امور برنامه ریزی و اقتصادی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات،


3. حاتمی سردشتی، ز.، جامی الاحمدی، م.، مهدوی دامغانی، ع. و بهدانی، م.ع. 1390، مطالعه پایداری در کشت بوم­های زعفران (Crocus sativus L.) شهرستان­های بیرجند و قاین. نشریه بوم شناسی کشاورزی. 3 (3). 405-396.


4. روستا، ک. و صدیقی، ح.، 1382، بررسی عوامل تأثیرگذار بر دانش کشاورزی پایدار   ذرت­کاران نمونه استان فارس. مجله علوم کشاورزی ایران،34 (4). 924-913.


5. صداقت، ر.، 1381، بررسی نظریه اقتصادی دور تسلسل فقر و توسعه نیافتگی در مناطق پسته کاری ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال دهم، شماره 39.


6. عمانی، ا. و چیذری، م.، 1385، تحلیل پایداری نظام زراعی گندم کاران(مطالعه در استان خوزستان). مجله علوم کشاورزی ایران، 37 (2). 266 – 254.


7. کرمی، ع. و رضایی مقدم، ک.، 1377، فقر و کشاورزی پایدار: واکامی کیفی. روستا و توسعه، سال 2، شماره 3، صفحه 38 – 26.


8. کوچکی، ع.، 1376، کشاورزی پایدار، بینش یا روش؟ اقتصاد کشاورزی و توسعه، 20. 73-52.


9. مجیدیان، م.، قلاوند، ا.، کریمیان، ن. و کامکار حقیقی، ع.ا.، 1385، کودهای آلی و کاربرد آنها در کشاورزی پایدار. همایش خاک، محیط زیست و توسعه پایدار.


10. محمدیانفر، ا.، اصغری پور، م.ر.، سیروس مهر، ع.ر. و رمرودی، م.، 1392، مطالعه پایداری بوم شناختی نظام زراعی گندم در شهرستان تربت جام. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 23 (1). 127-117.


11. مقصودی، ط.، ایروانی، ه.، اسدی، ع. و موحدی محمودی، ح.، 1386، اندازه­گیری و تحلیل عوامل موثر بر پایداری نظام کشت سیب زمینی مطالعه موردی: شهرستان فریدون شهر. مجله علوم کشاورزی ایران،  36-2 (2).42 – 35.


12. مهدوی دامغانی، ع، کوچکی، ع، رضوانی مقدم، پ. و نصیری محلاتی، م.، 1384، مطالعه پایداری بوم شناختی نظام زراعی  گندم- پنبه در استان خراسان. مجله پژوهش­های زراعی ایران، 3. 129-142.


13. Alonge A.J. and Martin, R.A. 1995, Assessment of the adoption of sustainable agriculture practices: Implications for agricultural education. J. Agri. Edu., (JAE) Vol. 36, pp. 34-40.


14. Chizari, m., Lashkarara, F. and Lindner, J.R., 2001, Identifying barriers to sustainable agricultural practices: perception of wheat farmers in Iran. http://ag.arizona.edu/aed/aiaee/ conference/aiaee2001/altpears.htm.


15. Chizari, m., Lindner, J.R. and Zoghi, M., 1999a, perception of extension agents educational needs regarding sustainable agriculture in Khorasanprovinc, Iran. J. Agri. Edu., (JAE) Vol, 40, pp. 20-28.


16. Chizari, m., Lindner, J.R. and Zoghi, M., 1999b, perception of extension agents educational needs regarding sustainable agriculture in Khorasanprovinc, Iran. J. Agri. Edu., (JAE), Vol, 6, pp. 13-20.


17. Dunlap, R.E., Beus, C.E., Howell, R.E. and Waud, J., 1992, What is sustainable agriculture. An empirical examination of faculty and farmer definitions. J. Sustain. Agr., Vol, 3, pp. 5-39.


18. Glendining, M.J., Dailey, A.G., Williams, A.G., Evert, F.K., Goulding, K.W.T. and Whitmore, A.P., 2009, Is it possible to increase the sustainability of arable and ruminant agriculture by reducing inputs? Agric. Sys.,Vol, 99, pp. 117–125.


19. Nicholls, C.I., Altieri, M.A,, Dezanet, A., Lana, M., Feistauer, D. and Ouriques, M., 2004, A rapid, farmerfriendly agroecological method to estimate soil quality and crop health in vineyard systems. Biodynamics., Vol, 250, pp. 33-40.


20. Qamar, M., 2002, Global trends in agricultural Extension: challenges facing Asia and the pacific region. Keynote paper presented at FAO regional Expert consultation on agricultural extension, Bangkok, 16 -19 July.


21. Saltiel, J.; Bauder, J.W. and Palchovich, S., 1994, Adoption of sustainable agricultural practices: diffusion, farm structure and profitability. Rural Sociol.,Vol. 57,  pp. 333-342.


22. Sands, G.R. and Podmore, T.H., 2000, A generalized environmental sustainability index for agricultural systems. Agriculture, Ecosyst. Environ.,Vol, 79, pp. 29–41.


23. Swanson, B.E., Bentz, R.B. and Sofranko, A.J., 1997, Improving Agricultural Extension. Rome , Food Agricultural Organization.


24. Tellarini, V., and Caporali, F., 2000, An input/output methodology to evaluate farms as sustainable agroecosystems: an application of indicators to farms in central Italy. Agric. Ecosyst. Environ., Vol, 77, pp. 111–123.