تدوین الگوی کشت سازگار با محیطزیست با رویکرد برنامهریزی چندهدفه در شهرستان ساری
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزیقاسم لیانی 1 , عبداله درزی 2 , علی متولی 3 , مصطفی باقریان 4 , مهدی کیخا 5 , مهدی نادی 6 , علیاصغر فیروزجاییان 7 , حمید امیرنژاد 8 , همت اله پیردشتی 9
1 - پژوهشگر پسادکتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و استادیار گروه مدیریت و توسعه روستایی دانشگاه شهرکرد
2 - گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
3 - گروه مکانیک بیوسیستم، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
4 - گروه جامعه شناسی، دانشگاه پیام نور
5 - گروه مهندسی آب، دانشگاه زابل
6 - گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
7 - گروه جامعه شناسی، دانشگاه مازندران
8 - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
9 - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
کلید واژه: پایداری, الگوی کشت, ارزیابی چرخه حیات, برنامهریزی چندهدفه,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: به دلیل اثرات سوء فعالیتهای تولیدی بخش کشاورزی بر محیطزیست بهویژه آلودگی آبوخاک، یکی از مهمترین تصمیمات در بخش کشاورزی تخصیص بهینه منابع است. این تصمیم باید بهنحوی باشد که ضمن حداکثر سازی سود زارعین، اثرات زیستمحیطی کمتری را نیز در پی داشته باشد. این عمل اغلب از طریق تعیین الگوی بهینه کشت صورت میگیرد. در این تحقیق با کمی سازی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی، الگوی کشت سازگار با منابع کشاورزی با استفاده از مدل برنامهریزی چندهدفه ارایه شد. مواد و روشها: اثرات اجتماعی محصولات مختلف زراعی با استفاده از شاخصهایی همبستگی اجتماعی، امنیت اجتماعی، مشارکت و کیفیت زندگی از طریق مصاحبه با زارعین محاسبه شد. اثرات زیستمحیطی و کارایی اقتصادی سیستم کشت نیز به ترتیب از طریق مفهوم ارزیابی چرخه حیات (LCA) و بازده ناخالص در هر هکتار ارزیابی شد. در ادامه با محاسبه شاخصهای اقتصادی-اجتماعی و زیستمحیطی، الگوی کشت بهینه با توسعه یک تابع چندهدفه مبتنی بر حداکثر کردن سود، کاهش مصرف آب و کود، کاهش آثار منفی زیستمحیطی تولید و بهبود شاخصهای اجتماعی تدوین شد. بهمنظور حل مدل برنامهریزی چندهدفه از روش معیارهای وزنی استفاده شد. اطلاعات موردنیاز در این مطالعه شامل اطلاعات الگوی تولید، مصرف نهادهها، قیمت و عملکرد محصولات عمده زراعی شهرستان ساری بود. یافته ها: نتایج نشان داد که با ملاحظه شاخصهای اجتماعی، کمترین توجه کشاورزان مربوط به ذرت و پیاز بوده و پنج محصول اولویتدار ازنظر آنها به ترتیب گندم، پنبه، عدس، برنج و کلزا شناسایی شدند. نتایج LCA نیز نشان داد کشت محصولاتی نظیر تنباکو، کلزا و ذرت در این شهرستان بیشترین اثرات منفی زیستمحیطی را داشتند. در الگوی کشت بهینه با تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی، یونجه، پنبه و ذرت از الگوی کشت منطقه خارج و سطح زیر کشت خیار، شبدر افزایش یافت. همچنین، تمامی محصولات گروه غلات با کاهش سطح زیر کشت روبرو بوده و در این بین تغییرات سطح زیر کشت جو بیش از گندم و شلتوک پیشبینی شد. مجموع سطح زیر کشت با کاهش 15 درصدی همراه بوده بهگونهای که میتواند بهصرفهجویی 91/12 درصدی مصرف آب و 46/14 درصد مصرف کود کمک نماید. علاوه بر این، بازده برنامهای در منطقه مورد مطالعه 97/12 درصد کاهش یافت. بحث و نتیجه گیری: توسعه اهداف زیستمحیطی در اجرای برنامههای الگوی کشت، مستلزم آن است که سیاستگذاران مشوقهای اقتصادی مناسبی برای زارعین در نظر بگیرند. لذا سیاستگذاران باید راهحلهای مناسبی برای متمایل کردن زارعین به الگوی پیشنهادی پیدا کنند.
Introduction: Due to the negative effects of agricultural production activities on the environment, especially water and soil pollution, one of the most important decisions in the agricultural sector is the optimal allocation of resources. This decision should be in such a way that while maximizing the profit of farmers, it will result in less environmental effects. This action is often done by determining the optimal cropping pattern (CP). In this research, by quantifying the economic, social and environmental effects, a compatible CP with agricultural resources was presented by using a multi-objective planning model. Materials and Methods: The social effects of different agricultural crops were calculated using various indicators such as social solidarity, social security, participation and quality of life through interviews with farmers. The environmental effects and economic efficiency of the CP were also considered through the concept of life cycle assessment (LCA) and gross margin per ha, respectively. Further, by calculating socio-economic and environmental indicators, the optimal CP was formulated by developing a multi-objective function based on maximizing profit, reducing water and fertilizer consumption, reducing negative environmental effects of production and improving social indicators. In order to solve the multiple programming model, the method of weighted LP-metric model was used. The information required in this study included information on the production pattern, consumption of inputs, price and yeild of major agricultural crops of Sari County. Findings: The results showed that considering the social indicators, the least attention of the farmers was related to corn and onion, and the five priority crops were identified as wheat, cotton, lentils, rice and canola, respectively. The results of LCA showed that the cultivation of tobacco, canola and corn in this city have the most negative environmental effects. In the optimal CP by combining economic, social and environmental goals, alfalfa, cotton and corn were removed from the stydy area, and the cultivated area of cucumber and clover showed positive changes compared to the current pattern. Also, the cultivated area of the cereal decreaseed in the areaChanges in the cultivated area of barley were predicted more than wheat and rice. The total cultivated area reduced by 15%, resulting in 12.91% and 14.46% reduction in water and fertilizer consumption, respectively. In addition, the efficiency of the program in the studied area decreased by 12.97%. Conclusion: The development of environmental goals in the implementation of CP programs requires that policymakers consider appropriate economic incentives for farmers. Therefore, policy makers should find suitable solutions to make the farmers to follow the proposed CP.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0308521X1830564X
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0167880998001716
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0048969721062306
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301421512000109
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214317315300366
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S095965261630823X
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264837715002008
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568494621006931
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165188915000044
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030147971000068X
https://gdij.usb.ac.ir/article_5061_a5b8b8674ad93aa39ad804ac70047122.pdf
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308521X18306644
https://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=DJ20210229021
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0016706117300174
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0016706117300174
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S002216941500921X
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S037722179900082X
_||_